Phú Thọ: Háo hức, phấn khởi tại lễ hội Trò Trám

Lễ hội Trò Trám là lễ hội đặc sắc của người Việt ở vùng trung du Bắc bộ, mang đậm giá trị văn hóa truyền thống và dấu ấn của nền văn minh lúa nước. Lễ hội không những mang lại không khí vui tươi, phấn khởi tạo động lực thi đua sản xuất đầu xuân của người dân quanh vùng mà còn là điểm nhấn quan trọng góp phần tôn vinh, quảng bá nét đẹp văn hóa truyền thống trên vùng Đất Tổ với du khách thập phương.

Lễ hội Trò Trám được tổ chức hàng năm vào đêm 11 và ngày 12 tháng Giêng âm lịch. Trong lễ hội Trò Trám, có mục Lễ Mật. Năm nay lễ Mật (còn được gọi là lễ hội “linh tinh tình phộc”) được thực hiện đầu tiên vào nửa đêm ngày 11, rạng sáng ngày 12 tháng Giêng (âm lịch) tại miếu Trò. Sau lễ tế (bắt đầu vào lúc 23 giờ) do các cụ cao tuổi trong làng thực hiện đến đúng 0 giờ ngày 12 tháng. Sau đó, cụ thủ từ miếu Trò thắp hương và rước "nõ nường" - hai vật tượng trưng cho giới tính nam và nữ (được làm bằng gỗ, sơn màu đỏ) thờ trong miếu Trò và trao cho đôi nam nữ đã được chọn từ trước.

Tiếp đó, một người nam đóng khố, cởi trần, đầu chít khăn đỏ, cầm "nõ"; một người nữ  mặc yếm đỏ, váy thâm, đầu vấn khăn, cầm "nường". Sau khi làm lễ khấn thần miếu xong, cụ chủ tế hô ba lần khẩu lệnh "Linh tinh tình phộc!". Lúc này, tất cả đèn, nến đều tắt. Sau mỗi câu "Linh tinh tình phộc", đôi nam nữ chạm mạnh "nõ nường" vào nhau. Người xưa quan niệm, nếu cả 3 lần, hai vật này chạm đúng vào nhau thì năm đó dân làng sẽ gặp nhiều may mắn, sản xuất, chăn nuôi... thu được nhiều thắng lợi. Trong đêm tối, chủ tế nghe cạch đủ ba tiếng đèn sáng lại. Phút ấy gọi là phút thiêng, dập chiêng trống để mừng và kính cáo với thần linh, thiên địa biết lễ mật đã thành công.

Chủ tế dẫn đầu đám trò chạy quanh miếu ba vòng theo ngược chiều kim đồng hồ, theo sau là dân làng, vừa chạy vừa hú, vừa gõ dùi vào mẹt để đuổi ma quỷ, trừ hiểm họa cả năm cho dân làng. Cuối cùng là đến mục “Tháo khoán”. Theo phong tục trước kia, vào giờ “Tháo khoán”, ở ngoài rừng trám các đôi trai gái và dân làng được tự do mọi chuyện và nữ phải giữ một vật dụng của nam để làm tin. Cô nào có thai trong dịp đó là lễ hèm của làng thành công, đem lại điều may mắn cả năm cho gia đình và toàn phường và phường sẽ có những phần thưởng hậu hĩnh. Ngày nay, tục tháo khoán không còn, chỉ là hò reo vui vẻ nhưng tín ngưỡng phồn thực vẫn được tôn vinh và trở thành linh thiêng, chứa đựng ý niệm tốt đẹp, nguyện vọng tha thiết cầu mong sự phồn vinh cho muôn loài và con người của cư dân nông nghiệp.

Đến ngày 12 tháng Giêng, hội Trò Trám diễn ra nhiều trò chơi: Đi cày, cấy lúa, câu cá, đánh lờ, dệt lụa, cung bông, thợ mộc, mua xuân - bán xuân, dạy học…; nhiều tiết mục văn hóa nghệ thuật đặc sắc được trình diễn tại sân miếu Trò.

Hoan Nguyễn