Chống chuyển giá: Cần có giải pháp linh hoạt

Sáng nay, 29/10, Cổng TTĐT Chính phủ đã tổ chức chương trình Tọa đàm trực tuyến “chống chuyển giá: Giải pháp linh hoạt - chính sách phù hợp”, tại buổi tọa đàm nhiều vấn đề về chuyển giá, trốn thuế được các nhà quản lý, chuyên gia kinh tế đưa ra “mổ xẻ”.

Nhiều vấn đề về chuyển giá, trốn thuế được “mổ xẻ” trong buổi tọa đàm

Hơn 2.000 DN có dấu hiệu chuyển giá

Có thể khẳng định vai trò của đầu tư trực tiếp nước ngoài (FDI) đối với sự phát triển kinh tế-xã hội của Việt Nam trong 26 năm qua là khá rõ nét. Các dự án FDI góp phần tăng thu ngân sách, là nguồn vốn bổ sung quan trọng cho công cuộc phát triển kinh tế, đưa Việt Nam hội nhập ngày càng sâu rộng với nền kinh tế thế giới. Tuy nhiên những thông tin gần đây về việc hàng loạt doanh nghiệp FDI lỗ giả-lãi thật, chuyển giá, trốn thuế được xem là một dấu hiệu không tốt cho môi trường đầu tư kinh doanh hiện nay ở nước ta.

Theo thông báo mới đây của Tổng cục Thuế, trong 8 tháng đầu năm 2014, khi thanh tra, kiểm tra tại hơn 39.000 doanh nghiệp, các cơ quan chức năng đã phát hiện gần 2.000 doanh nghiệp có dấu hiệu chuyển giá, truy thu hơn 1.000 tỷ đồng, giảm lỗ lên tới trên 4.000 tỷ đồng. Đáng chú ý là hiện tượng chuyển giá hiện không chỉ tập trung chủ yếu ở khu vực doanh nghiệp FDI như trước mà đã có dấu hiệu lan sang cả một số doanh nghiệp trong nước, điều này gây ảnh hưởng không nhỏ tới nền kinh tế, làm thất thu ngân sách Nhà nước và gây tác động xấu tới môi trường kinh doanh, đầu tư tại Việt Nam.

Để kiểm soát được tình trạng chuyển giá của các doanh nghiệp FDI, theo ông Ông Đỗ Nhất Hoàng, Cục trưởng Cục Đầu tư nước ngoài, Bộ Kế hoạch và Đầu tư, cần phối hợp với các cơ quan ban ngành (Bộ Tài chính, Bộ Công an, Hải quan…) để nghiên cứu, xây dựng đề án chuyển giá. Về nguyên tắc, sau khi các nhà máy đi vào vận hành xong phải có việc giám định giá, tuy nhiên trong trường hợp cần thiết, sẽ có giám định lại.

Ngoài ra, ông Hoàng nhấn mạnh rằng 2000 doanh nghiệp trong số 39000 doanh nghiệp được các cơ quan chức năng phát hiện chỉ là những doanh nghiệp có dấu hiệu chứ chưa khẳng định được họ có vi phạm hay không. Để chứng minh được, chúng ta cần có những bằng chứng cụ thể, xác đáng, không nên “chụp mũ” doanh nghiệp, sẽ ảnh hưởng đến việc đầu tư của các doanh nghiệp FDI vào Việt Nam, từ đó gây ảnh hưởng đến nền kinh tế chung của đất nước.

Có sự tiếp tay của cán bộ ngành thuế

Ông Nguyễn Văn Phụng, Vụ trưởng Vụ Quản lý thuế doanh nghiệp lớn, Tổng cục Thuế, Bộ Tài chính cho rằng trong vấn đề quản lý thuế, có tồn tại chuyển giá, tránh thuế. Việc né thuế, tránh thuế là xu thế hiện nay mà các doanh nghiệp thường tận dụng các quy định của pháp luật để mang lại lợi nhuận, đó là hợp pháp, nhưng trốn thuế rõ ràng là vi phạm pháp luật.

Những doanh nghiệp thấy lỗ mà vẫn đầu tư, hay doanh nghiệp quảng bá nhiều, mở rộng quy mô nhưng hiệu quả không có, chúng ta cần đặt ra nghi vấn. Căn cứ vào các tài liệu thuế, hải quan, hay thông tin báo chí nêu, cần nhanh chóng vào cuộc thanh tra, kiểm tra để tạo môi trường cạnh tranh lành mạnh. Tuy nhiên, việc thanh kiểm tra cần hết sức thận trọng. Cần phân định rõ trốn thuế, né thuế, tránh thuế. Nếu trốn thuế phải áp dụng chế tài xử phạt nghiêm khắc. Dù chính sách tốt nhưng thực hiện không công bằng sẽ tạo ra bất bình đẳng giữa các doanh nghiệp FDI. Chính phủ sẽ có một cách nhìn công tâm đối với các hành vi của doanh nghiệp FDI. Chỉ khi nhìn ra sai phạm mới được quyền xử lý.

Để chống chuyển giá hiệu quả, theo ông Phụng, cần phải nâng cao năng lực cán bộ, trau dồi đạo đức và nắm bắt thông tin nhanh nhạy. Việc xây dựng được cơ sở dữ liệu của ngành thuế, quốc gia, liên ngành, liên thông với quốc tế cũng hết sức quan trọng. Ngoài ra cần có sự phối hợp giữa các cơ quan với nhau (thuế, hải quan, tài chính…), xây dựng thể chế luật pháp phù hợp.

Ông Phụng khẳng định rằng việc một số doanh nghiệp FDI chuyển giá hoàn toàn không có sự tiếp tay của các cán bộ thuế, tất cả đều được làm bài bản, được giám sát bởi nhiều cơ quan khác nhau.

Người đứng đầu Vụ Quản lý thuế doanh nghiệp lớn cũng không quên cảnh báo về tình trạng chuyển giá không chỉ xảy ra đối với các doanh nghiệp FDI mà còn đối với các doanh nghiệp trong nước. Nhiều doanh nghiệp nội sử dụng hình thức đóng trụ sở ở vùng ưu đãi về thuế nhưng thu nhập tạo ra ở các vùng không ưu đãi.

Ông Nguyễn Minh Phong, chuyên gia kinh tế cho rằng bản chất của chuyển giá là doanh nghiệp tìm mọi kẽ hỡ để giảm thiểu số tiền thuế phải nộp dẫn đến việc giảm ngân sách nhà nước. Khi đó, ưu đãi trở thành vô nghĩa, cho không, làm méo mó môi trường đầu tư (cạnh tranh không lành mạnh) khiến cho kiểm soát nhà nước bị lệch. Tạo ra con số ảo khi khai khống (tăng giá trị chứng khoán..)

Về những ý kiến của dư luận trong việc nên phản đối hay chấp nhận thực trạng các doanh nghiệp thực hiện chuyển giá, ông Phong cho rằng không nên cực đoan phản đối hay ủng hộ mà chúng ta nên nhìn nhân theo từng nguyên nhân, từng tình huống cụ thể.

Nếu như chuyển giá dựa trên khai thác những khoảng trống của luật, có sự cho phép của luật, và nó như một động lực cho người kinh doanh, chúng ta chấp nhận nó như là một bài học, một cái giá phải trả cho sự hạn chế về nhận thức, năng lực quản lý. Nếu như hoạt động chuyển giá dựa trên cơ sở nói dối, gian dối, trắng trợn vi phạm bằng những hình thức thông đồng liên kết, bằng những hình thức kế toán sai lệch hay những thông tin giả, rõ ràng là phải lên án.

Chuyên gia kinh tế Nguyễn Minh Phong cũng đề xuất nên thành lập cảnh sát thuế (tương tự như cảnh sát môi trường) để việc thanh tra, kiểm tra thuế đạt hiệu quả cao hơn.

Đức Thế