Luật quy định Viện Kiểm sát nhân dân Tối cao là cơ quan trung ương của Việt Nam trong hoạt động tương trợ tư pháp về hình sự, giữ vai trò đầu mối tiếp nhận, chuyển giao, theo dõi và đôn đốc việc thực hiện các yêu cầu từ nước ngoài, đồng thời có quyền từ chối hoặc hoãn thực hiện theo thẩm quyền.
Luật xác định 10 hình thức tương trợ gồm: Tống đạt văn bản tố tụng; Khám xét, thu giữ; Tịch thu, xử lý vật chứng; Tổ chức hỗ trợ điều tra, cung cấp chứng cứ giữa các quốc gia; Chuyển giao người bị tạm giam hoặc đang chấp hành án phạt tù; Lấy lời khai trực tiếp hoặc trực tuyến; Chuyển giao truy cứu trách nhiệm hình sự; Trao đổi thông tin cùng các hình thức hỗ trợ khác.
Luật quy định rõ các trường hợp từ chối yêu cầu tương trợ, trong đó có việc truy cứu trách nhiệm hình sự đối với người đã được tuyên không có tội, đã đặc xá hoặc hành vi đã hết thời hiệu. Yêu cầu bị bác nếu có căn cứ cho rằng việc truy cứu xuất phát từ lý do chủng tộc, tôn giáo, quốc tịch, nguồn gốc dân tộc hoặc quan điểm chính trị.
Đáng chú ý, Luật bổ sung nội dung liên quan đến hình phạt tử hình. Nếu nước ngoài yêu cầu Việt Nam không áp dụng hoặc không thi hành án tử hình để thực hiện tương trợ, Viện Kiểm sát nhân dân Tối cao sẽ phối hợp cơ quan liên quan để thông báo. Ngược lại, khi Việt Nam yêu cầu hỗ trợ từ nước ngoài, cơ quan này sẽ đề nghị đối tác cam kết bằng văn bản về việc không áp dụng hoặc không thi hành án tử hình.
Việc thông qua Luật Tương trợ tư pháp về hình sự được đánh giá là bước hoàn thiện quan trọng khuôn khổ pháp lý, tăng tính chủ động của Việt Nam trong hợp tác quốc tế về phòng chống tội phạm, bảo đảm quyền con người và phù hợp thông lệ quốc tế.
Hậu Thạch
