Biến chứng nguy hiểm và cách phòng ngừa bệnh quai bị hiệu quả

Quai bị, hay còn gọi là bệnh viêm tuyến mang tai dịch tễ, hoặc viêm tuyến mang tai do virus quai bị (Mumps virus) gây ra. Đây là bệnh truyền nhiễm cấp tính, rất dễ lây lan trong cộng đồng qua đường hô hấp. Đối tượng thường gặp nhất là trẻ em ở lứa tuổi học đường, phổ biến ở trẻ từ 5-9 tuổi, trẻ trai thường mắc bệnh hơn trẻ gái.

Tại Việt Nam, bệnh quai bị tản phát quanh năm, có xu hướng tăng dần vào những tháng thu - đông, ở các tỉnh miền Bắc và Tây Nguyên. Bệnh thường khởi phát với triệu chứng sưng đau vùng mang tai do viêm sưng tuyến nước bọt vùng mang tai, có thể kèm theo sốt, đau đầu, đau cơ, mệt mỏi, buồn nôn, ói...

Các triệu chứng này sẽ tự hết sau 5-7 ngày nếu không có biến chứng, nhưng nếu không được phát hiện và điều trị đúng cách, bệnh quai bị có thể gây ra nhiều biến chứng nguy hiểm, kéo theo nhiều hệ lụy về sau cho sức khỏe người bệnh.

Biến chứng viêm tinh hoàn và mào tinh hoàn

Biến chứng viêm tinh hoàn và mào tinh hoàn có thể gặp ở trẻ trai, thanh thiếu niên và cả người lớn. Cứ 5 nam thanh thiếu niên bị bệnh quai bị thì sẽ có 1 người bị viêm và sưng tinh hoàn. Sau biến chứng viêm tinh hoàn và mào tinh hoàn do quai bị, nhiều người bệnh bị teo tinh hoàn, ảnh hưởng đến số lượng và chất lượng tinh trùng, gia tăng nguy cơ vô sinh ở nam giới khi trưởng thành.

PGS.TS.BS Lê Hoàng - Giám đốc Trung tâm Hỗ trợ sinh sản BVĐK Tâm Anh (Hà Nội) cho biết, nam giới có thể bị suy giảm hoặc mất khả năng sinh tinh do mắc phải bệnh lý quai bị, tỷ lệ biến chứng viêm tinh hoàn và mào tinh hoàn do quai bị chiếm từ 20%-35% ở người sau tuổi dậy thì. Tinh hoàn bị viêm sẽ đau và sưng to, mào tinh căng phù, gây sốt. 50% trong số các bệnh nhân bị viêm tinh hoàn quai bị sẽ dẫn tới tinh hoàn teo dần và có thể kéo theo tình trạng giảm số lượng tinh trùng và vô sinh, thường sẽ diễn tiến trong vòng 6 tháng sau đợt viêm cấp tính (viêm tuyến mang tai do virus quai bị), gây ảnh hưởng đến quá trình sinh tinh của nam giới. Trong trường hợp nam giới bị viêm cả hai bên tinh hoàn sẽ dẫn đến vô sinh hoàn toàn.

"Với những trường hợp này, bệnh nhân nên cân nhắc việc trữ lạnh tinh trùng ở các trung tâm hỗ trợ sinh sản ngay khi chất lượng tinh trùng chưa giảm nhiều. Trong trường hợp thực sự không có tinh trùng thì bắt buộc phải xin tinh trùng và có thể thực hiện có con bằng phương pháp IUI hoặc IVF", bác sĩ Lê Hoàng cho biết thêm.

Bác sĩ Hoàng lưu ý, bệnh nhân bị quai bị, biến chứng viêm tinh hoàn nếu được điều trị kịp thời và đúng cách thì sẽ tránh được di chứng vô sinh.

Biến chứng viêm buồng trứng

Bệnh quai bị còn có thể gây viêm buồng trứng ở nữ giới và diễn tiến thành viêm buồng trứng mãn tính, dính buồng trứng, u nang ống dẫn trứng, u nang buồng trứng, tắc vòi trứng, chất lượng trứng suy giảm, ảnh hưởng đến khả năng sinh sản của nữ giới.

Khi bị viêm buồng trứng, người bệnh sẽ xuất hiện các cơn đau bụng âm ỉ hoặc đau từng cơn ở một bên hố chậu hoặc vùng bụng dưới, khí hư bất thường, có mùi hôi, biến đổi về màu sắc, kèm theo sốt…

Tỷ lệ viêm buồng trứng ở nữ giới sau tuổi dậy thì chiếm khoảng 7%, mặc dù biến chứng này thấp hơn rất nhiều so với biến chứng viêm tinh hoàn ở nam giới. Tuy nhiên, biến chứng này cũng để lại những hậu quả nặng nề nếu không được điều trị kịp thời, như tình trạng viêm nhiễm mãn tính vùng quanh chậu, nguy cơ dính buồng trứng, u nang ống dẫn trứng, u nang buồng trứng, mưng mủ ở buồng trứng, ống dẫn trứng, tắc vòi trứng, hình thành áp xe trên buồng trứng, chất lượng trứng suy giảm… ảnh hưởng trực tiếp đến khả năng sinh sản của nữ giới.

Ngoài hai biến chứng trên, bệnh quai bị còn gây mất thính lực vĩnh viễn, biến chứng hệ thần kinh (viêm não, viêm màng não), viêm tụy, viêm cơ tim, viêm tuyến giáp, viêm đường hô hấp, rối loạn chức năng gan, xuất huyết do giảm tiểu cầu...

Đặc biệt, thai phụ trong 3 tháng đầu thai kỳ mắc bệnh quai bị có thể gây sẩy thai hoặc sinh con dị dạng, mắc bệnh quai bị trong 3 tháng cuối thai kỳ có thể sinh non hoặc thai chết lưu.

Phương pháp phòng bệnh quai bị hiệu quả và tiết kiệm

“Trước những biến chứng nguy hiểm và khó lường của bệnh quai bị, người dân cần lưu ý công tác phòng bệnh ngay từ sớm để hạn chế tối đa nguy cơ mắc bệnh và gặp phải biến chứng. Phòng bệnh quai bị hiệu quả không chỉ mang lại nhiều lợi ích cho bản thân, mà còn cho gia đình và cộng đồng”, bác sĩ Trương Hữu Khanh - Trưởng khoa Nhiễm - Thần kinh, Bệnh viện Nhi đồng I, TP.HCM, Cố vấn chuyên môn Hệ thống Trung tâm Tiêm chủng cho Trẻ em và Người lớn VNVC chia sẻ.