Có 12 doanh nghiệp được cấp phép
Bán hàng đa cấp là một phương thức bán hàng phổ biến, được pháp luật quốc tế và Việt Nam thừa nhận. Theo Khoản 1, Điều 3, Nghị định 40/2018/NĐ-CP của Chính phủ về quản lý hoạt động kinh doanh theo phương thức đa cấp quy định: “Kinh doanh theo phương thức đa cấp là hoạt động kinh doanh sử dụng mạng lưới người tham gia gồm nhiều cấp, nhiều nhánh, trong đó, người tham gia được hưởng hoa hồng, tiền thưởng và lợi ích kinh tế khác từ kết quả kinh doanh của mình và của những người khác trong mạng lưới”.
Bán hàng đa cấp là một phương thức kinh doanh hiện đại, mang lại hiệu quả cao ở nhiều nước trên thế giới. Tuy nhiên, khi triển khai tại Việt Nam, cũng là mô hình kinh doanh dễ bị lợi dụng, biến tướng bằng nhiều thủ đoạn tinh vi, đánh vào lòng tham và sự thiếu hiểu biết để lôi kéo, dụ dỗ người dân tham gia vào các hoạt động đa cấp trái phép nhằm mục đích lừa đảo, chiếm đoạt tài sản. Hoạt động kinh doanh theo phương thức đa cấp có nhiều biểu hiện biến tướng phức tạp, cũng đặt ra thách thức không nhỏ trong việc kiểm tra, xử lý.
Trên địa bàn tỉnh Hà Tĩnh có 13 doanh nghiệp kinh doanh theo phương thức đa cấp đã được xác nhận đăng ký hoạt động với gần 12.000 người tham gia. Theo ghi nhận của Sở Công Thương Hà Tĩnh, doanh thu bán hàng theo phương thức đa cấp trên địa bàn tỉnh năm 2022 đạt hơn 244 tỉ đồng.
Tuy nhiên, đến ngày 29/12/2023, Công ty TNHH Kyowon The ORM Việt Nam thông báo chấm dứt hoạt động tại địa bàn Hà Tĩnh. Vì vậy, đến thời điểm hiện tại, trên địa bàn hiện có 12 doanh nghiệp hoạt động bán hàng đa cấp được Sở Công thương xác nhận. Trong 12 doanh nghiệp hoạt động trên địa bàn, 11 doanh nghiệp có văn phòng đại diện tại Hà Tĩnh; 1 doanh nghiệp có cử 1 cá nhân làm đầu mối tại địa phương. Các sản phẩm chủ yếu mà các doanh nghiệp là kinh doanh là: Mỹ phẩm, thực phẩm chức năng, hàng gia dụng...
Theo thông tin từ Sở Công thương, các doanh nghiệp hoạt động bán hàng đa cấp trên địa bàn tỉnh có trụ sở chính tại một số tỉnh, thành phố như: Thành phố Hồ Chí Minh, Hà Nội, Đồng Nai, Bắc Giang, Bình Dương... Đây là những doanh nghiệp đã được Ủy ban Cạnh tranh Quốc gia cấp Giấy chứng nhận đăng ký hoạt động bán hàng đa cấp.
Tăng cường quản lý nhà nước
Để quản lý hoạt động bán hàng đa cấp, năm 2018, UBND tỉnh Hà Tĩnh đã ban hành Quyết định số 29/2018/QĐ-UBND về quy chế phối hợp quản lý Nhà nước về hoạt động kinh doanh theo phương thức đa cấp trên địa bàn tỉnh. Sự phát triển của kinh tế số nói chung và cách mạng công nghiệp 4.0 nói riêng đang tạo ra nhiều hình thức kinh doanh mới, khiến các cơ quan quản lý khó khăn trong kiểm soát, trong khi các khuôn khổ pháp lý, văn bản pháp luật thường không kịp thời được điều chỉnh.
Theo đánh giá từ Sở Công thương Hà Tĩnh, thời gian qua, hoạt động bán hàng đa cấp đi vào nền nếp, quyền và lợi ích hợp pháp của người tiêu dùng và trật tự xã hội được đảm bảo. Tuy nhiên, hoạt động kinh doanh này vẫn còn một số khó khăn, vướng mắc trong công tác quản lý.
Công tác quản lý hoạt động kinh doanh theo hình thức đa cấp trên địa bàn tỉnh Hà Tĩnh vẫn còn một số khó khăn, vướng mắc. Điển hình, văn bản quy phạm pháp luật quy định về kinh doanh theo phương thức đa cấp còn có bất cập, chưa có quy định cụ thể như: Trách nhiệm và năng lực của người đại diện tại địa phương, yêu cầu về nội dung báo cáo, thời gian thực hiện các việc ký hợp đồng, đào tạo, cam kết, cấp thẻ. 
Ngày 14/6/2024, UBND tỉnh Hà Tĩnh đã ban hành Văn bản số 3387/UBND-KT2 về việc chủ trương xây dựng quy chế phối hợp quản lý Nhà nước về kinh doanh đa cấp và bảo vệ quyền lợi người tiêu dùng trên địa bàn tỉnh.
Theo đó, giao Sở Công thương chủ trì, phối hợp với Sở Tư pháp và các cơ quan, đơn vị, địa phương liên quan rà soát, thực hiện quy trình xây dựng, tham mưu ban hành văn bản quy phạm pháp luật nhằm tăng cường một số giải pháp quản lý nhà nước về hoạt động bán hàng đa cấp.
Tuyên truyền cho cán bộ, Nhân dân hiểu về các quy định của pháp luật về bán hàng đa cấp. Công khai, đăng tải trên trang thông tin điện tử của cơ quan có thẩm quyền quản lý hoạt động bán hàng đa cấp, đường dây nóng tiếp nhận, xử lý thông tin phản ánh của người dân về hoạt động bán hàng đa cấp.
Phổ biến các quy định pháp luật về bán hàng đa cấp cho đối tượng doanh nghiệp, người tham gia bán hàng đa cấp và cán bộ phụ trách quản lý Nhà nước về bán hàng đa cấp. Làm việc, đánh giá việc thực hiện các quy định pháp luật về bán hàng đa cấp đối với 12 doanh nghiệp hoạt động trên địa bàn tỉnh; tiếp tục rà soát kiến nghị cơ quan có thẩm quyền hoàn thiện khuôn khổ pháp lý về quản lý hoạt động kinh doanh theo phương thức đa cấp phù hợp với yêu cầu thực tế và sự phát triển của ngành.
Nâng cao toàn diện nhận thức của cộng đồng về pháp luật kinh doanh theo phương thức đa cấp và các hình thức lợi dụng bán hàng đa cấp kinh doanh trái phép, hướng đến một số đối tượng người dân như người cao tuổi, sinh viên, phụ nữ; khẳng định hoạt động kinh doanh đa cấp không phép, đa cấp trá hình dưới hình thức đầu tư tài chính, tiền ảo... là hành vi vi phạm pháp luật có thể bị xử lý hành chính hoặc hình sự.
Tăng cường công tác thanh tra, kiểm tra và xử lý vi phạm trong hoạt động kinh doanh theo phương thức đa cấp, đặc biệt công tác thanh tra, kiểm tra, xử lý vi phạm ở các địa phương cần được triển khai đồng bộ và bao quát toàn bộ trên mỗi địa bàn của từng địa phương.
Đẩy mạnh và hướng đến tối đa hóa ứng dụng công nghệ thông tin trong công tác quản lý hoạt động kinh doanh theo phương thức đa cấp nhằm tiết kiệm thời gian và nguồn lực cho cả cơ quan quản lý và doanh nghiệp.
Đối với các doanh nghiệp kinh doanh đa cấp chân chính cần chủ động công tác tuyên truyền và phối hợp với các cơ quan, đơn vị chức năng để tuyên truyền cho người tham gia và người tiêu dùng phân biệt rõ các quy định pháp luật và các mô hình biểu hiện bất chính; xây dựng kế hoạch phân phối và đào tạo người tham gia một cách chuyên nghiệp và có biện pháp triển khai giám sát chặt chẽ; đầu tư xây dựng hệ thống cảnh báo để kịp thời thông tin và phát hiện các trường hợp sai phạm, các cá nhân không tuân thủ đúng nguyên tắc trong kinh doanh bán hàng đa cấp gây ảnh hưởng đến bản chất và giá trị của ngành bán hàng đa cấp.
Từ đó, kiến nghị và phối hợp với cơ quan chức năng để xem xét xử lý đảm bảo hành lang pháp lý minh bạch, nghiêm túc, đem lại quyền lợi cho doanh nghiệp và người tiêu dùng.
Lê Quyết
