Giải thưởng báo chí về khoa học và công nghệ được bắt đầu tổ chức từ năm 2012 và được Bộ Khoa học và Công nghệ tổ chức trao giải hằng năm nhằm trao tặng cho các tác giả có tác phẩm báo chí xuất sắc về khoa học và công nghệ. Đây là sự ghi nhận của Bộ Khoa học và Công nghệ trong việc vinh danh những nhà báo có tinh thần khoa học, đã nỗ lực hết mình, tìm tòi, phát hiện, phản ánh các kết quả của Bộ Khoa học và Công nghệ nói riêng và của ngành khoa học và công nghệ nói chung đóng góp cho sự phát triển khoa học và công nghệ của đất nước.
Theo kế hoạch ban đầu, Giải thưởng báo chí về khoa học và công nghệ năm 2020 được dự kiến tổ chức vào ngày 21/6/2021 tại trụ sở Bộ Khoa học và Công nghệ. Tuy nhiên, do tình hình dịch bệnh Covid-19 diễn biến phức tạp và để thực hiện nghiêm chỉ đạo của Chính phủ, chỉ thị của UBND thành phố Hà Nội về công tác phòng, chống dịch bệnh Covid-19, thực hiện chỉ đạo của Lãnh đạo Bộ Khoa học và Công nghệ, ngày 15/10/2021, Trung tâm Nghiên cứu và Phát triển truyền thông khoa học và công nghệ - Cơ quan Thường trực Giải thưởng quyết định công bố danh sách tác phẩm đoạt giải trên cổng thông tin điện tử Bộ Khoa học và Công nghệ (tại địa chỉ most.gov.vn), trên các phương tiện thông tin đại chúng, trên các trang mạng xã hội và không tiến hành tổ chức lễ trao giải thưởng như thường lệ.
Tiếp nối thành công từ các năm trước, Giải thưởng báo chí khoa học và công nghệ năm 2020 tiếp tục nhận được sự hưởng ứng tham gia của hầu hết các các cơ quan báo chí ở Trung ương và địa phương. Năm 2020, Ban tổ chức đã nhận được hơn 600 tác phẩm, nhóm tác phẩm của các tác giả, nhóm tác giả. Theo đánh giá của Hội đồng bình chọn, nhìn chung các tác phẩm đã phản ánh khá toàn diện về mọi mặt hoạt động khoa học và công nghệ, đề cập đến những vấn đề cấp bách, phổ biến và thực tiễn của đời sống kinh tế - xã hội. Nhiều tác phẩm có chất lượng tốt, chủ đề có tính thời sự, phản ánh kịp thời, đậm nét kết quả hoạt động, sự kiện lớn của Bộ, của ngành khoa học và công nghệ… Một số tác phẩm được đầu tư bài bản, công phu, chuyên nghiệp, mang tính phát hiện, tính phản biện tốt, đi đến tận cùng của vấn đề, có hiệu quả xã hội mạnh mẽ, tích cực, có sức ảnh hưởng lan tỏa cao.
Năm qua, báo chí cũng tập trung phản ánh kịp thời về một số chủ đề thời sự như: Cơ chế chính sách về khoa học và công nghệ; khoa học và công nghệ tham gia phòng, chống dịch Covid-19; Tác động của cuộc cách mạng công nghiệp lần thứ 4 với đời sống xã hội; Chuyển đổi số; Trí tuệ nhân tạo; Khởi nghiệp đổi mới sáng tạo; Xây dựng cơ chế chính sách nhằm tháo gỡ các nút thắt đẩy nhanh phát triển khoa học và công nghệ, góp phần đưa nhanh kết quả nghiên cứu khoa học, ứng dụng và chuyển giao công nghệ vào sản xuất và đời sống. Các tác phẩm báo chí đã góp phần tôn vinh các nhà khoa học bằng hoạt động kiên trì, thầm lặng, tâm huyết và đầy sáng tạo để theo đuổi đam mê nghiên cứu khoa học đưa đến nhiều sản phẩm có giá trị phục vụ đời sống nhân dân, như nhóm tác phẩm “Khi nhà khoa học quân sự “đi trước” trong cuộc chiến với đại dịch toàn cầu”; “Tìm lại tên cho người đã mất”; “ Đường ray 4.0”; “Đề tiêu chuẩn không là rào cản”; “Tiến sĩ, bác sĩ Hồ Hữu Thọ: Tầm soát ung thư bằng công nghệ sinh thiết lỏng”; “Nghiên cứu dữ liệu di truyền của động vật hoang dã”; “Chìa khóa” giúp bảo tồn các loài nguy cấp đúng cách”; “ Sự lan tỏa khoa học công nghệ với sự phát triển các tỉnh miền núi”; “Startup Việt - trong nguy có cơ”…
Thông qua các tác phẩm, vai trò, vị trí của khoa học và công nghệ được khẳng định trong việc tham gia giải quyết tốt các vấn đề thực tiễn cuộc sống đặt ra, đặc biệt trong quá trình phòng, chống dịch Covid-19. Có thể thấy, Bộ Khoa học và Công nghệ đã huy động các chuyên gia, nhà khoa học, doanh nghiệp triển khai các nhiệm vụ cấp bách với nhiều kết quả quan trọng như Việt Nam là 1 trong 3 nước đầu tiên phân lập, nuôi cấy thành công vi rút; làm chủ công nghệ sản xuất bộ KIT phát hiện SARS-CoV-2 đạt tiêu chuẩn quốc tế; sản xuất vắc xin phòng Covid-19 bằng công nghệ protein tái tổ hợp và thuốc kháng thể đơn dòng điều trị đặc hiệu Covid-19, trong đó vắc xin Nanocovax đã thử nghiệm lâm sàng trên người tình nguyện; tổng hợp trên 1.700 các công bố khoa học quốc tế về dịch bệnh; phát huy đề án Hệ tri thức việt số hóa trong truy vết người tiếp xúc; nghiên cứu chế tạo, thử nghiệm thành công Robot vận chuyển, Robot khử khuẩn sàn nhà trong khu cách ly.
Qua 2 vòng chấm Sơ tuyển và Chung tuyển, đã có 18 tác phẩm và nhóm tác phẩm được Bộ Khoa học và Công nghệ phê duyệt và trao giải, gồm: Thể loại Truyền hình (1 Giải Nhất; 1 Giải Nhì, 1 Giải Ba; 1 Giải Phụ); Thể loại Phát thanh (1 Giải Nhì, 1 Giải Ba); Thể loại Báo in (1 Giải Nhất, 2 Giải Nhì; 1 Giải Ba; 2 Giải Phụ) và Thể loại Báo điện tử (1 Giải Nhất, 1 Giải Nhì; 2 Giải Ba; 2 Giải Phụ).
Các tác giả, nhóm tác giả đoạt giải Nhất nhận được Cúp và Bằng khen của Bộ trưởng Bộ Khoa học và Công nghệ và được nhận số tiền thưởng 25 triệu đồng; Các tác giả, nhóm tác giả đoạt giải Nhì, Ba và giải Phụ nhận được Giấy chứng nhận và Biểu trưng Giải thưởng Báo chí về khoa học và công nghệ năm 2020 đồng thời được nhận số tiền tương ứng là 12 triệu đồng đối với Giải Nhì, 7 triệu đồng đối với Giải Ba và 3 triệu đồng đối với Giải Phụ.
Đánh giá về các tác phẩm đoạt giải thưởng năm nay, ông Hồ Quang Lợi - Phó Chủ tịch Thường trực Hội Nhà báo Việt Nam, Chủ tịch Hội đồng Chung tuyển Giải thưởng báo chí về khoa học và công nghệ năm 2020 nhận định: Tính chuyên nghiệp, sự gắn kết và tinh thần trách nhiệm là từ khóa của Giải báo chí về khoa học và công nghệ năm 2020, với hơn 600 tác phẩm dự thi cho thấy sự quan tâm và thu hút mạnh mẽ của các cơ quan thông tấn báo chí trong cả nước. Nhiều tác phẩm báo chí vượt qua khuôn khổ báo chí truyền thống để thu hút công chúng bằng các hình ảnh hóa dữ liệu (biểu đồ, infographic,...), hình ảnh hóa kết hợp với khả năng phân tích trong tác phẩm báo chí tạo ra sự cuốn hút so với các bài báo thông thường. Nhiều tác phẩm cho thấy sự dấn thân, cách thức làm việc chuyên nghiệp của các phóng viên, biên tập viên, kỹ thuật viên… thể hiện tinh thần trách nhiệm, sự tâm huyết và lao động sáng tạo của các nhà báo để tạo nên những tác phẩm báo chí có chất lượng cao.
“Qua các tác phẩm lần này chúng ta cũng thấy một số các thành tựu nổi bật về khoa học và công nghệ được thể hiện trong các lĩnh vực như y tế, công thương, nông nghiệp, và vấn đề chăm sóc sức khỏe của người dân. Tôi thấy đấy là những thành tựu rất nổi bật của khoa học và công nghệ đã được ứng dụng một cách hết sức thiết thực vào nâng cao đời sống và phát triển sản xuất kinh doanh của đất nước chúng ta”. Ông Hồ Quang Lợi nhấn mạnh.
Gửi lời chúc mừng tới các nhà báo có các tác phẩm đoạt Giải thưởng, Bộ trưởng Bộ Khoa học và Công nghệ Huỳnh Thành Đạt chia sẻ, trong những năm qua, lực lượng các nhà khoa học Việt Nam luôn tự hào có sự sát cánh của đội ngũ phóng viên, biên tập viên, nhà báo khắp cả nước đã tích cực tham gia tuyên truyền về khoa học và công nghệ. Nhiều tác phẩm báo chí đã phản ánh kịp thời, đậm nét kết quả hoạt động, thành tựu của Bộ và toàn ngành khoa học và công nghệ tham gia giải quyết các vấn đề cấp bách, gắn với thực tiễn và đòi hỏi của cuộc sống, góp phần nâng cao nhận thức của người dân về vai trò của khoa học và công nghệ, đặc biệt trong cuộc chiến với đại dịch Covid-19 thời gian vừa qua.
“Tôi xin chúc mừng các nhà báo tiếp tục có nhiều tác phẩm chất lượng, góp phần tạo được sự đồng thuận, thống nhất ý chí của toàn xã hội và cùng hành động để khoa học và công nghệ đóng góp ngày càng nhiều hơn cho sự nghiệp phát triển kinh tế xã hội và bảo vệ Tổ quốc. Tôi tin rằng, Giải thưởng báo chí về khoa học và công nghệ năm 2021 sẽ tiếp tục góp phần nuôi dưỡng, thúc đẩy niềm đam mê sáng tạo, cống hiến không ngừng của những người làm báo khoa học và công nghệ để có thật nhiều hơn nữa những tác phẩm hay sống động cho mùa trao giải tiếp theo”.
Thành công của Giải thưởng Báo chí về khoa học và công nghệ trong nhiều năm qua đã có sự đồng hành của rất nhiều nhà tài trợ. Đây là nguồn cổ vũ nhiệt tình không chỉ với Ban Tổ chức Giải thưởng mà còn là sự động viên của các doanh nghiệp với đội ngũ những người làm báo. Giải thưởng năm 2020 cũng đã nhận được tài trợ từ: Công ty Cổ phần Tập đoàn Ecopark; Công ty Cổ phần Dược Trung ương Mediplantex; Công ty Cổ phần Dược phẩm Hà Tây; Công ty Cổ phần Bigfa. Mọi sự chia sẻ của các đơn vị và cá nhân đã tạo nên thành công chung của Giải thưởng báo chí khoa học và công nghệ trong những năm vừa qua.
Giải thưởng báo chí về Khoa học và Công nghệ năm 2021 sẽ tiếp tục được phát động, Bộ Khoa học và Công nghệ tin tưởng rằng, Giải thưởng sẽ tạo hứng khởi cho niềm đam mê sáng tạo, cống hiến không ngừng của những người làm báo và sẽ có thật nhiều hơn nữa những tác phẩm hay sống động cho mùa trao giải tiếp theo.
Anh Minh
