Theo dự thảo, cá nhân kinh doanh có doanh thu trên 3 tỉ đồng/năm sẽ áp dụng thuế theo thu nhập nhân với thuế suất. Với nhóm có doanh thu từ 200 triệu đến 3 tỉ đồng hiện được tính thuế theo tỷ lệ trên doanh thu, Bộ Tài chính nay đề xuất chuyển sang cơ chế mới: hộ có doanh thu trên 500 triệu đến 3 tỉ đồng sẽ tính thuế theo thu nhập (doanh thu trừ chi phí) với thuế suất 15%. Trường hợp không xác định được chi phí thì áp dụng thuế theo tỷ lệ như hiện hành.
Ví dụ, với hộ kinh doanh phân phối hàng hóa có doanh thu 1 tỉ đồng/năm mà không xác định được chi phí, hộ chỉ phải nộp thuế phần vượt 500 triệu đồng với thuế suất 0,5%, tương ứng 2,5 triệu đồng/năm.
Tuy nhiên, nhiều chuyên gia cho rằng, mức 500 triệu đồng vẫn còn thấp so với mặt bằng thu nhập và chi phí tuân thủ hiện nay. Ông Lê Văn Tuấn, Giám đốc Công ty TNHH Kế toán thuế Keytas nhận định, mức điều chỉnh lên 500 triệu đồng là bước tiến, nhưng chưa tính đủ đến chi phí thực tế mà hộ kinh doanh phải bỏ ra để đáp ứng yêu cầu quản lý thuế ngày càng cao, như máy tính tiền, phần mềm kế toán, hóa đơn điện tử, chữ ký số… với tổng chi phí ban đầu khoảng 20 triệu đồng, chưa kể chi phí duy trì hằng năm.
Ông Tuấn phân tích, mức miễn thuế 500 triệu đồng/năm chưa chắc đảm bảo thu nhập sau thuế của hộ kinh doanh tương đương người làm công ăn lương, trong khi nhu cầu chi tiêu sinh hoạt là như nhau. Khi so sánh với Thái Lan, Malaysia hay Trung Quốc – những quốc gia có GDP bình quân đầu người tương đồng Việt Nam, mức miễn thuế của Việt Nam đang thấp hơn đáng kể. Tính toán tương đối cho thấy, nếu tham chiếu Thái Lan, Việt Nam nên cân nhắc mức 750 triệu đồng; nếu so với Malaysia nên là 1 tỉ đồng, còn theo Trung Quốc có thể lên tới 1,5 tỉ đồng. Từ đó, ông đề xuất mức hợp lý hơn là 750 triệu đồng, thậm chí 1 tỉ đồng để tạo động lực kinh doanh dài hạn.
Dưới góc nhìn khác, chuyên gia thuế Nguyễn Ngọc Tú (Đại học Kinh doanh và Công nghệ Hà Nội) đánh giá, việc nâng ngưỡng miễn thuế lên 500 triệu đồng và chỉ đánh thuế phần vượt ngưỡng là thay đổi tích cực, giúp đa số hộ kinh doanh không phải nộp thuế. Tuy nhiên, ông cảnh báo rủi ro phát sinh tình trạng “chia nhỏ doanh thu” nhằm né thuế, khi các hộ lớn có thể tách thành nhiều hộ nhỏ, hoặc doanh nghiệp lập hệ sinh thái hộ kinh doanh để phân tán doanh thu.
Nhiều ý kiến chuyên gia cũng cho rằng, ngưỡng 1 tỉ đồng mới phản ánh đúng thực tế. Theo bà Nguyễn Thị Cúc, Chủ tịch Hội Tư vấn Thuế Việt Nam, với doanh thu 1 tỉ đồng, lợi nhuận bình quân khoảng 160 triệu đồng/năm – tương đương thu nhập của người lao động đang được áp dụng mức giảm trừ gia cảnh 15,5 triệu đồng/tháng. Vì vậy, mức 1 tỉ đồng mới đảm bảo tương quan hợp lý giữa thu nhập của hộ kinh doanh và người làm công.
Ngoài ra, vấn đề then chốt mà bà Cúc nhấn mạnh là tính trung thực trong kê khai. Thực tế từng có trường hợp khai doanh thu 155 triệu đồng nhưng doanh thu thật đến 100 tỉ đồng; hoặc có hộ doanh thu hàng trăm tỉ đồng nhưng không kê khai thuế. Khi doanh thu kê khai không phản ánh đúng thực tế, cơ quan quản lý khó xây dựng mức miễn thuế hợp lý và công bằng. Vì vậy, nâng ngưỡng miễn thuế phải song hành với tăng cường minh bạch, áp dụng hóa đơn điện tử từ máy tính tiền cho mọi giao dịch, và xử lý nghiêm các trường hợp gian lận để bảo đảm môi trường kinh doanh minh bạch, bền vững.
Thiên Trường
