Theo Sở Dân tộc và Tôn giáo, tổng nguồn vốn kế hoạch giai đoạn 2021 - 2025 có hơn 2.900 tỷ đồng, Quảng Trị đã tập trung triển khai đồng bộ 10 dự án trọng tâm của Chương trình, hướng đến mục tiêu phát triển toàn diện vùng đồng bào dân tộc thiểu số và miền núi. Tính đến tháng 8/2025, toàn tỉnh đã giải ngân hơn 1.870 tỷ đồng, đạt trên 64% kế hoạch. Nguồn lực này được ưu tiên cho xây dựng cơ sở hạ tầng, phát triển sản xuất, hỗ trợ đất ở, nước sinh hoạt, giáo dục, y tế và bảo tồn văn hóa.
Nhờ đó, nhiều chỉ tiêu quan trọng đã đạt và vượt kế hoạch. Thu nhập bình quân của người dân tộc thiểu số tăng gấp 2,1 lần so với năm 2021; tỷ lệ hộ nghèo giảm bình quân 7,5%/năm, cao hơn gấp đôi mục tiêu đặt ra. Ở lĩnh vực giáo dục, tỷ lệ trẻ mẫu giáo 5 tuổi đến trường đạt 99,5%; 83% học sinh trong độ tuổi trung học phổ thông được đi học. Trong khi đó, 98,5% đồng bào tham gia bảo hiểm y tế; 93% phụ nữ mang thai được thăm khám định kỳ, những con số thể hiện sự quan tâm thiết thực đến sức khỏe và tương lai của người dân miền núi.
Các dự án đầu tư hạ tầng thiết yếu mang lại thay đổi rõ rệt. Hàng trăm tuyến đường giao thông, trường học, trạm y tế, công trình nước sinh hoạt, nhà sinh hoạt cộng đồng được xây dựng mới hoặc nâng cấp, giúp đồng bào thuận lợi hơn trong sinh hoạt, sản xuất và tiếp cận các dịch vụ xã hội. Hơn 2.000 hộ nghèo được hỗ trợ xây dựng nhà ở; gần 4.000 hộ được cấp nước sinh hoạt phân tán; hàng trăm hộ được sắp xếp định cư ổn định, tạo nền tảng cho phát triển lâu dài.
Trong phát triển sản xuất, tỉnh chú trọng hỗ trợ theo chuỗi giá trị, phát huy tiềm năng rừng và đất lâm nghiệp. Các mô hình trồng rừng bền vững, phát triển dược liệu, chăn nuôi, sản xuất nông - lâm kết hợp được người dân tích cực hưởng ứng. Nhiều hộ đã có thêm việc làm, tăng thu nhập, từng bước thoát nghèo. Cùng với đó, công tác đào tạo nghề, khởi sự kinh doanh và xuất khẩu lao động cũng được đẩy mạnh, với hơn 4.000 lượt người được đào tạo nghề, hàng trăm lao động được đưa đi làm việc có thời hạn ở nước ngoài.
Song song với phát triển kinh tế, tỉnh Quảng Trị đặc biệt quan tâm đến việc gìn giữ, phát huy bản sắc văn hóa truyền thống của các dân tộc. Nhiều lễ hội, di sản văn hóa được phục dựng, 29 nghệ Nhân dân gian được hỗ trợ truyền dạy, hàng chục câu lạc bộ văn nghệ, đội văn hóa thôn bản được thành lập và duy trì hoạt động thường xuyên. Từ đó, bản sắc văn hóa được lan tỏa trong cộng đồng, đồng thời trở thành nguồn lực quan trọng phát triển du lịch văn hóa, du lịch cộng đồng tại các địa phương như Đakrông, Hướng Hóa, Cam Lộ...
Các hoạt động về bình đẳng giới, nâng cao năng lực cho phụ nữ, chăm sóc sức khỏe sinh sản, xóa bỏ tập tục lạc hậu cũng được triển khai hiệu quả. Nhiều mô hình sinh kế do phụ nữ làm chủ đã giúp họ tự tin hơn trong sản xuất và tham gia các hoạt động xã hội.
Bên cạnh những kết quả nổi bật, việc triển khai Chương trình vẫn gặp không ít khó khăn. Một số văn bản hướng dẫn từ Trung ương ban hành chậm; năng lực tổ chức, quản lý ở cơ sở còn hạn chế, dẫn đến tiến độ thực hiện chưa đồng đều. Quỹ đất ở, đất sản xuất tại nhiều xã miền núi khan hiếm, việc cấp Giấy chứng nhận quyền sử dụng đất còn vướng mắc, ảnh hưởng đến tiến độ hỗ trợ người dân. Mức hỗ trợ xây nhà theo quy định hiện hành còn thấp so với chi phí thực tế, trong khi giá vật liệu xây dựng tăng cao.
Ngoài ra, một số mô hình phát triển sản xuất chưa thật sự bền vững, thiếu liên kết thị trường và đầu ra ổn định. Trình độ dân trí, tập quán sản xuất lạc hậu của đồng bào vẫn là rào cản lớn cần tiếp tục được quan tâm, tuyên truyền và hỗ trợ thay đổi.
Bước sang giai đoạn 2026 - 2030, tỉnh Quảng Trị xác định tiếp tục ưu tiên đầu tư phát triển vùng đồng bào dân tộc thiểu số và miền núi theo hướng bền vững, toàn diện. Trong đó, tập trung hoàn thiện cơ sở hạ tầng, mở rộng sinh kế gắn với chuyển đổi cơ cấu sản xuất nông - lâm nghiệp, phát triển du lịch sinh thái và bảo tồn văn hóa. Đồng thời, tăng cường đào tạo nguồn nhân lực, nâng cao chất lượng giáo dục, y tế, thúc đẩy bình đẳng giới và ứng dụng khoa học - công nghệ vào đời sống.
Với những kết quả đạt được trong giai đoạn vừa qua cùng quyết tâm của cả hệ thống chính trị, chương trình phát triển vùng đồng bào dân tộc thiểu số tỉnh Quảng Trị đang mở ra hướng đi mới, góp phần thu hẹp khoảng cách phát triển giữa miền núi và đồng bằng, nâng cao chất lượng cuộc sống, củng cố khối đại đoàn kết toàn dân tộc - nền tảng vững chắc cho sự phát triển bền vững của tỉnh trong những năm tới.
Khánh An - Đặng Hà
