BOT: Quá nhiều lỗ hổng

THCL Nhiều dự án đường bộ BOT được Bộ KH&ĐT thanh tra đều cho thấy, tổng mức đầu tư cao hơn giá trị thi công trong thực tế.

Ảnh minh họa

Nhiều dự án sai phạm

Dự án BOT Nghi Sơn - Cầu Giát trên QL 1A, đoạn qua Thanh Hóa - Nghệ An được NĐT tính toán, tổng vốn đầu tư hơn 3.600 tỷ đồng. Với tổng chiều dài tuyến đường là gần 34 km, đây là một trong những dự án BOT đầu tiên được Bộ KH&ĐT cho vào “tầm ngắm”.

Dự án này ban đầu được lập kế hoạch là đầu tư bằng nguồn ngân sách với tổng vốn đầu tư gần 2.000 tỷ đồng. Thế nhưng, khi chuyển sang đầu tư bằng hình thức BOT, vốn đã “vọt” lên đến gần 3.200 tỷ đồng, chưa tính phần lãi vay NH hơn 400 tỷ trong quá trình xây dựng dự án. Mặt khác, để tiết kiệm chi phí dự án, dự án này cũng đã được điều chỉnh quy mô nhỏ hơn. Điều đó có nghĩa, tổng vốn đầu tư theo hình thức BOT đã tăng lên tới hơn 1.200 tỷ đồng.

Tại kết luận thanh tra dự án này, Bộ KH&ĐT khẳng định: Việc chuyển đổi hình thức đầu tư dự án từ nguồn ngân sách sang hình thức BOT, đã làm tổng mức đầu tư tăng thêm 75%, nhưng lại không được đề cập và so sánh trước khi trình cấp có thẩm quyền chấp thuận đầu tư?

Đáng chú ý, khi thanh tra Bộ KH&ĐT vào cuộc để tính toán tổng giá trị vốn cần thiết thực hiện dự án, cơ quan này tính ra, tổng giá trị đầu dự án chỉ ở mức hơn 2.000 tỷ đồng.

Dự án BOT QL 1, đoạn Phan Thiết - Đồng Nai, tổng đầu tư hơn 2.000 tỷ đồng (chiều dài 125 km). Tuy nhiên, Bộ KH&ĐT, sau khi vào cuộc thanh tra thì thấy, trong quá trình lập và phê duyệt, dự án vẫn còn tồn tại sai sót làm tăng chi phí xây lắp và tổng mức đầu tư thêm trên 23 tỷ đồng.

Đến tháng 3/2015, dự án đã hoàn thành và đưa vào sử dụng, thu phí. Số liệu của NĐT cung cấp đến tháng 8/2015 cho thấy, tổng số tiền giải ngân cho dự án chỉ là gần 1.500 tỷ đồng, bằng 71% giá trị tổng mức đầu tư. Sau khi loại bỏ và giảm trừ một số chi phí bất hợp lý cùng nhiều chi phí khác, Bộ KH&ĐT thấy rằng, tổng số tiền đầu tư dự án đến thời điểm thanh tra chỉ là hơn 1.600 tỷ đồng!

BOT: Kiểu gì cũng lãi!

Không chỉ sai phạm ở khâu đầu tư, các hợp đồng BOT giữa cơ quan nhà nước với NĐT thường ít có rủi ro cho NĐT hay NH khi có những điều khoản đầy lợi thế. Trong khi đó, những rủi ro có thể xảy ra đều được đẩy cho người dân phải chịu.

Luật sư Trương Thanh Đức, Chủ tịch HĐQT Công ty Luật Basico, thành viên Trung tâm Trọng tài Quốc tế Việt Nam nói: Tôi đã xem kỹ từng điều khoản BOT đường bộ và thấy rằng các hợp đồng này cực kỳ bất hợp lý. NĐT không có rủi ro gì về mất vốn đầu tư, kể cả trường hợp bất khả kháng, thay đổi pháp luật, chấm dứt hợp đồng, bị trưng thu, trưng dụng công trình… Họ luôn có lãi, không bao giờ lỗ!

Mới đây, Bộ Tài chính có ý kiến không đồng tình với đề xuất của Bộ KH&ĐT về việc thành lập Quỹ bảo đảm an toàn nguồn vốn đầu tư cho NĐT các dự án BOT đường bộ, do thiếu cơ sở pháp lý và thực tiễn. Cụ thể, trong một kiến nghị gửi Thủ tướng Chính phủ về việc thực hiện các dự án BOT, Bộ KH&ĐT đã đề nghị giao Bộ Tài chính thành lập một loại quỹ với tên gọi “Quỹ bảo đảm an toàn nguồn vốn đầu tư cho các dự án BOT đường bộ”; nguồn thu được trích từ phí sử dụng đường bộ, tức tiền người dân, DN phải trả ở những trạm thu phí.

Theo Bộ KH&ĐT, Quỹ sẽ được dùng cho 2 trường hợp: Một là nếu Nhà nước cần mua lại các dự án BOT đường bộ, số tiền từ Quỹ sẽ được dùng để thanh toán cho NĐT; hai là nguồn tiền từ Quỹ sẽ dùng để chi trả cho Nhà đầu tư khi dự án không có khả năng thu hồi vốn. Vấn đề này đã không nhận được sự ủng hộ của Bộ Tài chính.

Bộ Tài chính khẳng định, nếu trích quỹ này để chi trả bảo đảm an toàn vốn của một số dự án BOT khác “là không hợp lý, không đúng nguyên tắc tính giá, kéo dài thời gian thu phí của các trạm thu phí, gây khó khăn cho việc hoàn vốn của các dự án”. Vì vậy, theo Bộ Tài chính, kiến nghị của Bộ KH&ĐT về việc nguồn thu của Quỹ được trích từ phí sử dụng đường bộ là không phù hợp với quy định hiện hành. Do đó, Bộ Tài chính đề nghị Thủ tướng Chính phủ không nghiên cứu thành lập Quỹ bảo đảm an toàn đầu tư như kiến nghị của Bộ KH&ĐT, do thiếu cơ sở pháp lý và thực tiễn.

Quyền - Linh