Theo bà Cao Xuân Thu Vân, Chủ tịch Liên minh Hợp tác xã Việt Nam, các hợp tác xã đang đối mặt với nhiều thách thức như hạn chế về tài chính, hạ tầng công nghệ, thiếu hụt nhân lực, chiến lược phát triển chưa đồng bộ và khó tiếp cận chính sách hỗ trợ. Theo khảo sát của Liên minh, mức độ chuyển đổi số hiện mới đạt 32%: 13,6% hợp tác xã đã hoàn tất, 50% đang triển khai và 36,4% chưa bắt đầu. Bên cạnh đó, tâm lý e ngại thay đổi và thói quen sản xuất truyền thống vẫn là rào cản lớn.
Đại diện Cục Chuyển đổi số, Bộ Nông nghiệp và Môi trường, cho biết, hợp tác xã nông nghiệp chiếm gần 70% tổng số hợp tác xã cả nước, thu hút hàng triệu hộ nông dân tham gia. Từ năm 2018, khoảng 2.000 hợp tác xã đã áp dụng công nghệ số ở các mức độ khác nhau, từ quản lý sổ sách kế toán, truy xuất nguồn gốc đến bán hàng qua sàn thương mại điện tử.
Một số mô hình tiêu biểu gồm: Hợp tác xã Thanh Hà (Hải Dương) sử dụng mã QR cho vải thiều, giúp tăng doanh thu 20%; Hợp tác xã Bình Minh (Đồng Tháp) triển khai nền tảng AgriOne quản lý sản xuất; Hợp tác xã Phú Lộc (Lâm Đồng) ứng dụng IoT trong nhà kính, tiết kiệm 30% nước và 20% chi phí nhân công.
Tuy nhiên, quá trình số hóa còn gặp nhiều khó khăn, như hạ tầng công nghệ tại vùng sâu, vùng xa chưa đồng bộ, nhân lực số chỉ chiếm khoảng 15%, dữ liệu và nền tảng chưa liên thông, nguồn lực tài chính hạn chế và nhận thức về chuyển đổi số chưa đồng đều.
Nhằm khắc phục, Chính phủ đã ban hành các chính sách hỗ trợ, như Quyết định 749/QĐ-TTg (Chương trình chuyển đổi số quốc gia), Quyết định 1804/QĐ-TTg (hỗ trợ phát triển kinh tế hợp tác) và Quyết định 2913/QĐ-BNN-CĐS (danh mục cơ sở dữ liệu dùng chung). Định hướng đến 2030, 100% hợp tác xã sẽ có hồ sơ điện tử, 70% sử dụng nền tảng số và 80% sản phẩm chủ lực gắn mã truy xuất điện tử.
Cục Chuyển đổi số đề xuất 5 nhóm giải pháp trọng tâm: Nâng cao năng lực số cho cán bộ; phát triển hạ tầng và nền tảng số thống nhất; chuẩn hóa dữ liệu và xây dựng bản đồ số hợp tác xã; hoàn thiện cơ chế chính sách và quỹ đầu tư đổi mới sáng tạo; thúc đẩy liên kết công-tư, thành lập trung tâm đổi mới sáng tạo hợp tác xã tại các vùng trọng điểm.
Các chuyên gia đánh giá, chuyển đổi số là chìa khóa giúp nông nghiệp Việt Nam bứt phá, biến hợp tác xã thành “tế bào số” trong nền nông nghiệp thông minh, hướng tới một nông nghiệp xanh, hiện đại và bền vững.
Nam Sơn (t/h)
