Giải cho được bài toán xử lý nợ xấu

Nợ xấu chủ yếu nằm ở doanh nghiệp lớn

Chủ yếu DN lớn…

Tại cuộc họp báo, sau sự kiện Thủ tướng gặp DN, Thứ trưởng Bộ KH&ĐT Đặng Huy Đông cho biết, NH NN&PTNT, tỷ lệ nợ xấu cho vay đúng đối tượng DNNVV và những đối tượng nông nghiệp và nông thôn là theo chức năng, tôn chỉ mục đích của NH này. Nợ xấu lúc nặng nhất là dưới 2% và sau đó xuống dưới 1,5%, còn phần nợ trên 6 - 7% nằm ở thành phố lớn và DN lớn.

Theo số liệu mới nhất, NH CSXH là nơi cho người nghèo, những người rất khó khăn, các đối tượng khó khăn trong xã hội thì tỷ lệ nợ xấu ở đó đều dưới 1,5%, là tỷ lệ nợ xấu rất thấp.

Theo PGS. TS. Phạm Quý Thọ, Khoa Chính sách công (Học viện Chính sách và Phát triển), điều này đã được minh chứng bằng các số liệu cụ thể và tương đối tổng quát, có hệ thống. Tuy nhiên, ông nhấn mạnh những DN lớn này chủ yếu là DNNN.

Lý giải căn nguyên của tình trạng này, theo ông, đó là hậu quả của quá trình tăng trưởng nóng trước đây, trong đó có việc áp dụng mô hình Chaebol kiểu Hàn Quốc, hay như những quả đấm thép, nhằm thúc đẩy tăng trưởng nhanh của nền kinh tế.

Tuy nhiên, sự khác biệt ở chỗ: Những Chaebol của Hàn Quốc dựa trên lực lượng DN, tập đoàn tư nhân, trong đó có những tập đoàn gia đình rất lớn. Thế nhưng, Việt Nam lại chưa có những điều kiện đó. Người ta thúc đẩy việc này bằng phương pháp hành chính, dùng các chỉ thị, nghị quyết, bởi thế mô hình chưa phát huy được hiệu quả.

Theo GS. TSKH. Nguyễn Mại, Chủ tịch Hiệp hội DN đầu tư nước ngoài Việt Nam, có một thực trạng đáng bàn đó là nợ xấu của một số tập đoàn lớn đến mức báo động, nhưng chưa thấy có NHTM nào công bố.

“NHNN nên công bố rõ nợ xấu hiện nay nằm ở khu vực nào. Tôi biết, có NH chính sách nợ xấu rất ít, mặc dù NH cho vay lãi suất thấp, cho những đối tượng là nông dân, ngư dân vay, nhưng các đối tượng này ít xảy ra nợ xấu, vì họ coi trọng cam kết. Còn nợ xấu của NH hiện nay nằm ở các đại gia, có những đại gia nợ đến 32.500 tỷ đồng. Tôi hy vọng, NHNN đưa ra con số nào đó để điều chỉnh nợ xấu của một đại gia thôi, chỉ cần  nửa số đó cho các DNNVV vay thì chắc chắn, có hàng nghìn DNNVV vượt qua khó khăn”, GS. Mại nhấn mạnh.

Siết các khoản vay

Ông FUJITA Yasuo, Trưởng đại diện JICA Việt Nam nhận định, việc giảm tỷ lệ nợ xấu đã đạt mục tiêu của Chính phủ đặt ra là ở mức dưới 3% và cũng không phát sinh những bất an với các NH. Qua theo dõi báo cáo quyết toán của các NH trong năm 2016, nhận thấy tỷ lệ cho vay tương đối cao, tỷ lệ lợi nhuận tuy giảm do tăng chi phí dự phòng rủi ro, nhưng đánh giá tổng thể là thành tích kinh doanh tốt.

Một vấn đề rất quan trọng đó là công việc xử lý cuối cùng đối với khối lượng lớn các khoản nợ xấu do VAMC mua lại của TCTD theo giá trị ghi sổ bằng trái phiếu đặc biệt, hoặc xử lý đối với các NH yếu kém bị xử lý đặc biệt… thì không có nhiều tiến triển. Mặc dù đã có nhiều nỗ lực, nhưng tái cơ cấu và xử lý nợ xấu vẫn làm chậm. Theo tôi, có rất nhiều nguyên nhân như chưa có thể chế pháp luật đủ chặt chẽ, thiếu nhân lực, nguồn lực tài chính hạn chế…

Ông Cấn Văn Lực, chuyên gia tài chính cho rằng, cần tạm dừng toàn bộ việc cấp mới bảo lãnh chính phủ cho các khoản vay trong và ngoài nước; đồng thời rà soát danh mục các chương trình, dự án ưu tiên xem xét cấp bảo lãnh chính phủ để xây dựng hạn mức cấp bảo lãnh chính phủ giai đoạn 2016 - 2020 và hàng năm, đảm bảo các chỉ tiêu an toàn nợ trong giới hạn đã được Quốc hội phê duyệt…

Vừa qua, Thủ tướng Chính phủ đã phê duyệt  Chương trình quản lý nợ trung hạn giai đoạn 2016 - 2018. Chương trình đặt mục tiêu cụ thể vay trong và ngoài nước để bù đắp bội chi NSNN theo hướng giảm dần, trong đó bội chi NSNN năm 2016 là 5,4% GDP, bội chi ngân sách trung ương năm 2017 khoảng 3,38% GDP và bội chi ngân sách trung ương năm 2018 là 3,3% GDP.

Quyết định nêu rõ, huy động vốn vay của Chính phủ cho bù đắp bội chi NSNN khoảng 606.400 tỷ đồng, trong đó năm 2016 khoảng 247.200 tỷ đồng, năm 2017 khoảng 172.300 tỷ đồng và năm 2018 khoảng 186.900 tỷ đồng. Vay để trả nợ gốc ngân sách trung ương khoảng 414.400 tỷ đồng, trong đó năm 2016 là 132.400 tỷ đồng, năm 2017 khoảng 144.000 tỷ đồng và năm 2018 là 138.000 tỷ đồng. Vay về cho vay lại vốn vay nước ngoài của Chính phủ khoảng 118.400 tỷ đồng, trong đó năm 2016 khoảng 32.000 tỷ đồng, năm 2017 khoảng 42.400 tỷ đồng và năm 2018 khoảng 44.000 tỷ đồng.

Cắt giảm mạnh bảo lãnh chính phủ theo hướng: Đối với phát hành trái phiếu của NH Phát triển Việt Nam và NH CSXH, khống chế hạn mức bảo lãnh phát hành trái phiếu tối đa bằng nghĩa vụ trả nợ gốc hàng năm để ổn định dư nợ; đối với các khoản vay nước ngoài đã được cấp bảo lãnh chính phủ và đang giải ngân, thực hiện khống chế hạn mức rút vốn ròng hàng năm là 01 tỷ USD/năm…

Xử lý tận gốc nợ xấu

Nhận xét về dự thảo nghị quyết, Tổng giám đốc OCB Nguyễn Đình Tùng cho rằng,  điểm tiến bộ lớn nhất tại nghị quyết đó là các quy định liên quan đến xử lý tài sản đảm bảo (TSĐB). Vấn đề xử lý TSĐB hiện nay vướng mắc, không phải vì không có quy định, mà có quá nhiều quy định khác nhau dẫn đến mâu thuẫn.

Tại Bộ luật Dân sự mới thì TCTD muốn thu giữ TSĐB, NH phải có sự đồng ý của khách hàng. Kinh nghiệm thực tế triển khai, điều này là bất khả thi. Với quy định mới tại dự thảo nghị quyết về quyền thu giữ TSĐB, rồi tòa án xử lý theo trình tự rút gọn… đã giúp các NH giảm thời gian xử lý, tăng tốc độ giải phóng hàng tồn tài sản thế chấp, đẩy nhanh tiến độ XLNX.

Lãnh đạo một NH lớn cũng cho rằng, những quy định mới tại dự thảo nghị quyết sẽ dần tạo “văn hóa” trách nhiệm đối với cả người cho vay lẫn người đi vay. Nhìn vào những khoản nợ xấu, mọi người thường chỉ nghĩ tới NH, trong khi đó, nếu khách hàng vay trả được nợ thì làm sao có nợ xấu? Chưa kể đến chuyện thu hồi tài sản thế chấp là các tài sản bất động sản… thì NH qua rất nhiều thủ tục phức tạp và người đi vay luôn cố tình chây ỳ. Có nhiều trường hợp, trong quá trình xử lý tranh chấp, người vay vẫn thu lợi nhuận, thậm chí khai thác tối đa tài sản đó. Còn NH, đến khi thu được tài sản - nó chẳng khác nào “đồ phế thải”.

Theo ông Tùng, với quy định hiện hành, có nhiều trường hợp NH hoàn toàn bó tay. Đơn cử, có một khách hàng, NH đeo đẳng kiện hơn 3 năm mới xử xong TSĐB. Tình huống “dở khóc dở cười” của cán bộ thu nợ là vì công ty vay có yếu tố nước ngoài, khi thu nợ, người nước ngoài bỏ trốn về nước. Có thể họ về mấy tháng lại sang. Đến thời điểm nhận “trát” của tòa thì người ta đang về nước. “Mặc dù, biết rõ là khách đó đang ở Việt Nam, nhưng họ vẫn cứ báo tòa là đang về nước nên NH không thể làm gì ngoài việc ngồi chờ với nhiều thủ tục nhiêu khê”. Với Nghị quyết XLNX sắp ban hành - sẽ giúp cho hệ thống luật pháp hoàn chỉnh hơn trong việc xử lý những vi phạm trong hoạt động tín dụng, giảm thiểu phát sinh nợ xấu trong tương lai.

Không dung túng DN

Mặc dù, Dự thảo Nghị quyết XLNX đang được các NH chờ đợi; song việc khoanh vùng thời gian XLNX đối với các khoản nợ xấu đến thời điểm 31/12/2016 đang khiến nhiều nhà băng băn khoăn. Hiện đang có  luồng quan điểm “nợ xấu nào chẳng là nợ xấu?” nên không thể quy định giới hạn. Nhưng có quan điểm cho rằng, phải tăng trách nhiệm của NH đối với hoạt động tín dụng, không để xảy ra nợ xấu trong thời gian tới, chứ không thể ỷ lại được.

TS. Cấn Văn Lực, khi nhìn nhận về vấn đề chốt thời hạn 31/12/2016, cũng cho rằng, việc khoanh vùng như vậy là làm khó cho cơ chế XLNX và có thể sẽ giảm bớt tính hiệu lực của nghị quyết.

“Dự thảo Nghị quyết XLNX quy định cụ thể, rõ ràng trách nhiệm của các bộ, ngành, nhất là khắc phục những bất cập pháp lý liên quan đến xử lý TSĐB và tạo cơ chế phát triển thị trường mua bán nợ. Những yếu tố trên, góp phần XLNX nhanh và quyết liệt hơn, chứ không phải tạo điều kiện để NH thi nhau bán nợ xấu. Còn trong kinh doanh NH, rủi ro là chuyện đương nhiên. Bản thân các NH trích lập DPRR, tự xử lý khối lượng nợ xấu lớn rồi”, TS. Lực đánh giá.

Đồng quan điểm, lãnh đạo một NHTM nêu, các NH không dại gì bán tống bán tháo nợ xấu. Nếu bán theo giá thị trường mà tỷ lệ chiết khấu cao quá, làm sao NH chịu được? Họ chỉ chấp nhận phần chiết khấu nào đó phù hợp với sức khỏe tài chính của mình. Vì tỷ lệ chiết khấu đó, các NH phải gánh chịu rồi. Đối với thời gian XLNX, dù do người cho vay tư lợi hay không, khi phát sinh nợ xấu thì vẫn là nợ xấu.

Tại dự thảo nghị quyết, cũng nêu rõ trách nhiệm chủ quan của các cơ quan hay cá nhân liên quan đến vi phạm trên, vẫn phải xử lý nghiêm minh theo pháp luật. “Dự thảo nghị quyết, không vì thế bao nhẹ cho ông này, ông kia làm ăn sai trái cả”, ông Bình khẳng định.

Theo các chuyên gia, Dự thảo Nghị quyết XLNX lần này là hợp thức hóa giải quyết vướng mắc trong quá trình thu nợ, chứ không phải tạo ra công cụ quá đặc biệt cho ngành NH, mà thực tế là ghi nhận quyền hợp pháp chính đáng của người cho vay.