Theo thống kê, ngành hồ tiêu Việt Nam hiện có sản lượng khoảng 200.000 tấn mỗi năm, trong đó tới 95% (190.000 tấn) được xuất khẩu. Tuy nhiên, chỉ khoảng 2,5% sản lượng (tức 5.000 tấn) được chế biến sâu và tiêu thụ trong nước – là phần duy nhất phát sinh nghĩa vụ VAT thực nộp.
Với kim ngạch xuất khẩu hồ tiêu đạt 1,3 tỷ USD, nếu áp VAT 5% cho toàn ngành, tổng thuế lý thuyết là 65 triệu USD. Song thực tế, Nhà nước chỉ thu khoảng 1,63 triệu USD (tương đương 42 tỷ đồng) từ tiêu thụ nội địa, phần còn lại – khoảng 63 triệu USD – thuộc diện hoàn thuế cho doanh nghiệp.
Mô hình tương tự cũng diễn ra với nhóm cây gia vị khác như quế, hồi, nghệ, gừng… với sản lượng xuất khẩu khoảng 200.000 tấn, nhưng chỉ khoảng 5.000 tấn được tiêu thụ trong nước. Tổng cộng, toàn ngành hồ tiêu và gia vị chỉ mang lại nguồn thu VAT nội địa khoảng 55 tỷ đồng/năm, trong khi số thuế hoàn lại có thể lên tới hơn 2.100 tỷ đồng.
Để tháo gỡ khó khăn, VPSA kiến nghị áp dụng mức thuế VAT 0% cho hàng nguyên liệu đầu vào dùng để xuất khẩu, đồng thời bỏ cơ chế hoàn thuế hiện hành. Thay vào đó, hiệp hội đề xuất áp dụng thuế khoán xuất khẩu 0,5%, giúp Nhà nước thu được thuế ngay từ giao dịch, trong khi doanh nghiệp không phải chờ hoàn thuế, từ đó chủ động dòng vốn và rút ngắn thời gian quay vòng vốn sản xuất – kinh doanh.
Ngoài ra, VPSA cũng đề xuất tiếp tục duy trì VAT 5% đối với sản phẩm hồ tiêu và gia vị tiêu thụ trong nước – khu vực có thể kiểm soát và thu thuế ổn định.
Theo VPSA, phương án này sẽ giúp thiết lập một cơ chế thuế minh bạch, phù hợp với đặc thù ngành hàng có tỷ lệ xuất khẩu rất cao, đồng thời khuyến khích đầu tư vào chế biến sâu, nâng cao giá trị sản phẩm.
Minh Đức
