Phong tục Tết của người Thạch Đồng - Hà Tĩnh

Măm lễ cúng ông Táo

Cúng tiễn Táo Quân

Mặc dù đến ngày 30 tháng Chạp mới là ngày chính thức bắt đầu tết Nguyên đán nhưng với nhiều người Việt, từ ngày 23 tháng Chạp khi họ thực hiện nghi lễ cúng tiễn ông Công ông Táo về trời thì tết đã thực sự về. Táo Quân theo truyền thuyết là vua bếp gồm táo bà và 2 táo ông. Đây là những vị thần quyết định sự may rủi, phúc họa của gia chủ đồng thời ngăn cản sự xâm phạm của ma quỷ, giữ bình yên cho gia chủ. Việc thờ thần bếp ở mỗi gia đình là một nét độc đáo trong văn hoá Việt nhằm cầu mong một cuộc sống đủ đầy, đầm ấm, an lành, hạnh phúc.

Theo tín ngưỡng cổ truyền, đây là ngày Táo Quân cưỡi cá chép lên trời báo cáo với Ngọc Hoàng về mọi việc của gia chủ ở trần gian trong cả năm. Chính vì vậy, tới ngày này, các gia đình Việt Nam sẽ dọn dẹp nhà bếp sạch sẽ, mua giấy áo và mua cá chép về cúng để tiễn ông Công, ông Táo về trời. Đây cũng được coi là nghi lễ để bắt đầu kết thúc năm cũ, chào đón năm mới.

Truyền thống dựng cây nêu tại Thạch Thạch Đồng- Hà Tĩnh vào dịp xuân về

Cây nêu nhà ông Nguyễn Ngọc Thao tại Thạch đồng- Hà Tĩnh năm 2020

Tục dựng cây nêu

Ngày nay, tùy từng vùng miền và sự phát triển của xã hội mà phong tục dựng cây nêu có nơi còn giữ có nơi không và nếu có thì cũng có thay đổi khác nhau.

Quan niệm dân gian cho rằng, đến 23 tháng Chạp, khi gia chủ đã cúng tiễn Táo Quân về trời thì từ đó, ma quỷ sẽ nhân cơ hội này mà đến quấy nhiễu. Chính vì thế, gia chủ phải dựng cây nêu để trừ tà. Cây nêu thường được làm bằng cây tre dài khoảng 5 - 6 mét, cành lá được chặt sạch sẽ, chỉ giữ lại ngọn cây. Trên ngọn nêu, người ta sẽ buộc nhiều thứ như cái túi nhỏ đựng trầu cau và ống sáo, những miếng kim loại lớn nhỏ rồi dựng trước sân nhà. Người ta cho rằng những vật treo ở cây nêu là tín hiệu để cho ma quỷ biết rằng nơi đây là nhà có chủ, không được tới quấy nhiễu…

Tục dựng nêu sau một thời gian mai một, đã được nhiều địa phương khôi phục mạnh mẽ. Ngoài ý nghĩa duy trì văn hoá truyền thống, dựng nêu còn được coi là một trong những hoạt động trang hoàng ngày tết. Chính vì thế, thân nêu được người ta quấn thêm hoa, lá hoặc đèn led, đèn nháy đủ màu, trên ngọn nêu người ta còn treo thêm đèn lồng và thắp điện sáng trưng suốt từ ngày dựng cho đến ngày hạ nêu (mùng 7 tháng Giêng).

Nguyên liệu để gói bánh chưng

Gói bánh chưng

Cùng với sự phát triển, đổi thay của đời sống kinh tế xã hội, nhiều phong tục cổ truyền ngày tết đã bị mai một, tuy nhiên, tục gói bánh chưng thờ cúng tổ tiên ngày tết thì vẫn được nhân dân cả 3 miền duy trì.

“Bên ngoài xanh lá dong xanh/ Bên trong nếp mỡ, đỗ hành hạt tiêu. Bánh chưng hình vuông tượng trưng cho bầu trời, được Lang Liêu (con trai Hùng Vương thứ 6) làm nên từ những nguyên liệu rất gần gũi với đời sống của người nông dân. Màu xanh lá dong là hình ảnh của cỏ cây, đỗ xanh tượng trưng cho hoa trái, thịt lợn đại diện cho muông thú và gạo nếp chính là văn minh lúa nước dân tộc.

Việc gói bánh chưng để thờ cúng tổ tiên cũng mang một thông điệp của con cháu muốn báo cáo với tổ tiên về một năm làm ăn, sản xuất hanh thông, cùng cầu mong cho một năm mới thuận hòa, may mắn. Ngoài ra, phong tục gói bánh chưng còn mang ý nghĩa tinh thần rất lớn khi đây là dịp để các thành viên trong gia đình quây quần bên nhau. Ngày nay, tục gói bánh chưng tuy không còn được duy trì ở nhiều gia đình nữa, dẫu vậy, tục thờ bánh chưng ngày tết vẫn được duy trì. Và, bánh chưng cũng được biến đổi nhiều về nguyên liệu, màu sắc nhằm tạo nên những nét độc đáo.

Nhà nhà sửa soạn mua hoa, đèn lồng... trước ngày tất niên

Gia đình sum vầy quanh buổi tất niên cuối năm

Chơi hoa ngày tết

Chơi hoa ngày Tết có truyền thống từ ngàn xưa và mang nhiều ý nghĩa. Hoa được coi là yếu tố tinh thần cao quý, thanh khiết của người Việt Nam trong những ngày đầu xuân.

Truyền thống cổ xưa, người miền nam sẽ chơi hoa mai, người miền bắc sẽ chơi hoa đào. Tùy theo quan niệm, tùy tâm hồn mà người chơi sẽ chọn đào phai hay đào thắm, đào thế hay đào tự nhiên, mai cũng thế, cũng có nhiều loại, nhiều kiểu dáng phù hợp với thẫm mỹ của người chơi. Dù hình thức thế nào thì con người vẫn quan niệm, cành đào, cành mai nở rộ đúng vào đêm giao là điềm lành, hứa hẹn mang đến cho gia chủ cả một năm vui vẻ. Màu đỏ của hoa đào, vàng của hoa mai còn lại tượng trưng cho khí dương ấm áp.

Ngày nay, thú chơi hoa ngày tết đã phát triển rất đa dạng với nhiều loại cây cảnh độc đáo được trồng trong nước hoặc nhập khẩu. Nhiều người cầu kỳ sẽ gọt thuỷ tiên, trồng thược dược, đồng tiền, trồng phong lan, địa lan. Những người giàu có thì chơi những cây cảnh độc đáo như đào đá, đào cổ thụ, bưởi cảnh, quýt cảnh, quất khủng hoặc các loại hoa nhập khẩu sang trọng… Mỗi loại cây họ chọn chơi đều mang đến những ý nghĩa phong thủy, ý nghĩa tinh thần khác nhau nhưng tựu trung đều mang đến niềm vui trong đời sống tinh thần.

Gia đình lần lượt đứng trước ông bà, cha mẹ chúc mừng thọ

Tục chúc tết của người Thạch Đồng

Ngay đêm giao thừa cha mẹ được mời ngồi ghế trân quý nhất, rồi từ con lớn nhất đến nhỏ nhất, cứ thứ tự đứng trước mặt ông bà để chúc Tết và không quên kèm theo bao lì xì, cầu mong sức khỏe.

Chúc mừng ông bà , cha mẹ trong giờ giao thừa

Vào sáng mồng một Tết, mọi thành viên trong mỗi gia đình sẽ chọn người lớn tuổi và chức vụ gia tộc cao nhất để cùng đến chúc Tết. Một điều hay tại Thạch Đồng, khi mọi người đến chúc Tết sáng mồng một, họ chỉ trà nước bánh mức… Bia, rượu người Thạch Đồng sẽ dành vào những lúc như: Cúng rước tổ tiên , ông bà , tất niên hoặc họ sẽ dành vào một buổi nào đó có lý do, lúc đó họ mới tập trung bạn bè, bà con thân thuộc ngồi lại với nhau cụn ly rượu mừng đầu năm mới.

Sáng mồng Tết mọi thanh viên trong gia đình đi chức mừng bà con, nội, ngoại

Gia đình ông Nguyễn Xuân Hải- giám đốc một doanh nghiệp về Thạch Đồng chúc mừng cha mẹ

Dược sỹ Nguyễn Đình Dũng- Giám đốc chi nhánh công ty CP dược phẩm OPC tại Hà Nội và vợ bác sỹ Văn Thị Thơ

Dược sỹ Nguyễn Đình Dũng- Giám đốc chi nhánh công ty CP dược phẩm OPC tại Hà Nội, quê tại Thạch Đồng chia sẻ với PV về phong tục , tập quán: “ Gia đình tôi cả năm ở Hà Nội, nhưng Tết nào cũng về, ăn tết tại quê nhà rất vui và đầm ấm. Bởi lẽ, người dân nơi đây vẫn còn giữ được phong tục, tập quán của một cái Tết thuần Việt. Nhìn các gia đình quay quần bên bếp lửa hồng của nồi bánh chưng, với cái lạnh se người, người Thạch Đồng còn giữ khá nguyên vẹn về tập tục Tết cổ truyền như: Dựng cây Nêu, đến từng gia đình chúc Tết, hỏi thăm nhau những ngày đầu mới, họ hùng nhau mổ heo ăn Tết…  thấy rất hay”.

Người Việt nói chung, người Thạch Đồng –Hà Tĩnh nói riêng. Cứ mỗi độ Xuân về, dù ở nơi đâu, họ vẫn tìm về quê để ăn Tết cùng gia đình, dòng tộc. Đây là một văn hóa cần lưu giữ để các con cháu về sau còn thấy…

Hoàng Hữu Quyết