Tại sao tình trạng mua bán người diễn biến phức tạp?

Ngoài ra, các đối tượng còn hình thành các đường dây mua bán người từ Việt Nam sang các địa bàn trong khu vực, như Hồng Kông, Singapore, Malaysia, Đài Loan... với mục đích chính là bán vào các ổ mại dâm và các dịch vụ vui chơi, giải trí và cưỡng bức lao động. Tình trạng mua bán nội tạng, đẻ thuê, môi giới hôn nhân trái pháp luật với người nước ngoài đang diễn biến phức tạp gây bức xức trong dư luận quần chúng, ảnh hưởng đến an ninh, trật tự trên nhiều địa bàn.

Tội phạm mua bán người tiếp tục diễn biến phức, do nhiều nguyên nhân, song có thể khái quát một số nguyên nhân chính sau:

Một là, nền kinh tế thị trường và xu hướng hội nhập bên cạnh mang lại những thành tựu to lớn, song mặt trái của nó cùng với đà suy thoái kinh tế toàn cầu, tình hình kinh tế - xã hội trong nước và đời sống nhân dân còn gặp nhiều khó khăn, tiến trình đô thị hóa được đẩy nhanh, dân số đông, thiếu việc làm, thất nghiệp, dẫn đến chênh lệch về thu nhập, mức sống luôn là những yếu tố tác động đến sự gia tăng của tội phạm nói chung, tội mua bán người nói riêng.

Hai là, công tác tuyên truyền, giáo dục, phổ biến và chấp hành pháp luật trong nhân dân còn hạn chế, chưa sâu rộng, phần lớn nạn nhân chưa có thông tin khi tìm việc làm hoặc lấy chồng nước ngoài nên dễ bị lừa gạt, không có kỹ năng tự bảo vệ mình.

Ba là, công tác quản lý xuất, nhập cảnh, quản lý nhà nước tại các khu vực biên giới, nhất là các tuyến đường bộ còn sơ hở, thiếu sót, lực lượng mỏng không kiểm soát được các đường tiểu ngạch, lối mòn ở khu vực biên giới nên bọn tội phạm lợi dụng đưa người, đặc biệt là phụ nữ, trẻ em qua biên giới bán, tổ chức cho người khác xuất cảnh trái phép...

Bốn là, công tác nắm tình hình tuy đã có những tiến bộ nhất định song số tội phạm ẩn còn nhiều. Theo kết quả điều tra của cơ quan chức năng, đến nay cả nước đã xác định khoảng 22.000 phụ nữ, trẻ em vắng mặt lâu ngày không rõ lý do, nghi bị mua bán nhưng chưa có giải pháp để xác minh làm rõ. Hàng năm lực lượng chức năng mới chỉ phát hiện được gần 500 vụ án, vụ việc liên quan đến mua bán người (chủ yếu là mua bán người qua biên giới) còn số vụ án mua bán người để bóc lột tình dục, cưỡng bức lao động trong nội địa chưa phát hiện được nhiều. Phần lớn các vụ án mua bán người, mua bán trẻ em được phát hiện, điều tra khám phá thông qua đơn thư tố cáo của nạn nhân, gia đình nạn nhân hoặc các cơ quan thông tin đại chúng...

Năm là, việc ban hành các văn bản hướng dẫn áp dụng pháp luật chưa kịp thời. Mặc dù Luật Phòng, chống mua bán người có hiệu lực từ ngày 01/01/2012, Thủ tướng Chính phủ đã có Quyết định phê duyệt chương trình hành động phòng chống, tội phạm mua bán người giai đoạn 2011-2015, nhưng đến nay vẫn chưa có Thông tư liên ngành hướng dẫn thực hiện Điều 119, 120 Bộ luật Hình sự.

Sáu là, chưa tổ chức lực lượng chuyên trách phòng, chống tội phạm mua bán người. công an là lực lượng nòng cốt phòng, chống tội phạm mua bán người nhưng đến nay, hầu hết các địa phương, đơn vị chưa thành lập được các lực lượng chuyên trách phòng, chống tội phạm mua bán người. Tại các phòng nghiệp vụ công an cấp tỉnh, chủ yếu là lồng, ghép với các đội nghiệp vụ để triển khai thực hiện các hoạt động phòng ngừa và điều tra khi có vụ án mua bán người xảy ra nên kết quả đấu tranh hạn chế (ở Bộ Công an chỉ có 1 phòng thuộc Cục C45, công an các địa phương mới chỉ có 3 - 4 địa phương thành lập Đội phòng, chống mua bán người thuộc phòng PC45). Do chưa có Thông tư liên ngành hướng dẫn thực hiện Điều 119 và 120 Bộ luật Hình sự nên trong thực tiễn nhiều vụ án mua bán người do quan điểm về chứng cứ định tội của các cơ quan tố tụng chưa thống nhất nên đã ảnh hưởng đến quá trình điều tra, xử lý tội phạm mua bán người, thậm trí không khởi tố được vụ án hoặc không khởi tố được bị can.

Bảy là, công tác hợp tác quốc tế trong đấu tranh mặc dù được cải thiện nhưng chưa đạt hiệu quả như mong muốn do nhiều nguyên nhân như về thủ tục tư pháp, rào cản ngoại giao, hệ thống pháp luật. Nhiều yêu cầu của phía Việt Nam đề nghị cơ quan hữu quan nước bạn xác minh (nhất là các trường hợp giải cứu nạn nhân), nhưng trong một thời gian dài vẫn không nhận được công hàm trả lời, dẫn đến việc giải cứu nạn nhân, truy bắt đối tượng lẩn trốn ra nước ngoài hiệu quả thấp. Một số vụ án cần thiết phải cử một tổ công tác ra nước ngoài điều tra để giải cứu nạn nhân hoặc khai thác các đối tượng là người Việt Nam bị công an nước bạn bắt giữ về tội mua bán người để thu thập tài liệu, chứng cứ và truy bắt các đối tượng nghi vấn đang hoạt động trong nước nhưng gặp nhiều khó khăn do thủ tục ngoại giao xuất, nhập cảnh mất nhiều thời gian.

 My Nguyễn