Sáng 2/4/1975, Sư đoàn 10 (Quân đoàn 3) áp sát phía bắc thành phố Nha Trang. Ðến 15h, đội hình Sư đoàn có xe tăng dẫn đầu tiến vào giải phóng thành phố. Nhân dân nô nức đón chào Quân giải phóng. Trong ngày 2/4, cùng với sân bay và thành phố Nha Trang, các vùng nông thôn các huyện Vĩnh Xương, Diên Khánh, và thành Diên Khánh được giải phóng.
Sau khi bị thất thủ ở mặt trận Tây Nguyên, địch đã điều Lữ đoàn dù số 3 cùng với lực lượng đã có từ trước lập phòng tuyến chốt giữ ở đèo M'Drắk - Phượng Hoàng (dài gần 20km, nằm giữa Đắk Lắk - Khánh Hòa) nhằm ngăn chặn quân ta tiến xuống miền duyên hải đánh chiếm Nha Trang, Cam Ranh - nơi có những căn cứ quân sự chiến lược của địch.
Ngày 18/3, Sư đoàn 10 nhận lệnh bằng mọi giá phải đập tan “lá chắn thép” của địch ở M'Drắk - Phượng Hoàng để tiến xuống giải phóng tỉnh Khánh Hòa. Theo ông Hoàng Giới - nguyên Trưởng ban cán bộ Trung đoàn 24, Sư đoàn 10 (hiện sống ở phường Vạn Thạnh, Nha Trang), để hoàn thành nhiệm vụ đó, Sư đoàn 10 đã được tăng cường thêm Trung đoàn pháo cao xạ 234, 1 đại đội xe tăng thiết giáp... Sau khi đánh chiếm quận lỵ Khánh Dương, quân ta áp sát đèo M'Drắk - Phượng Hoàng. Phương án tác chiến được vạch ra là tấn công hợp đồng binh chủng, vây chặt và tiêu diệt từng bộ phận của địch tiến đến tiêu diệt toàn bộ Lữ đoàn dù số 3.
Rạng sáng 29/3, pháo của quân ta bắt đầu nổ súng khai chiến. Những khẩu pháo quân ta vừa thu được ở Buôn Ma Thuột được chuyển đến đã giáng những đòn sấm sét xuống đội hình Lữ đoàn dù số 3 của địch. Sư đoàn 10 sử dụng lực lượng Trung đoàn 28, Trung đoàn 66 thay nhau đột phá hướng chính diện theo đường 2.
Rạng sáng 1/4/1975, Sư đoàn 10 chia thành nhiều mũi tiến công vào toàn bộ các cụm quân còn lại. Mọi sự kháng cự của địch nhanh chóng bị đè bẹp, chúng tôi hoàn toàn làm chủ trận địa”.
Sau 3 ngày (từ 29/3/1975 đến sáng 1/4/1975), Sư đoàn 10 và các đơn vị phối hợp đã đập tan tuyến phòng thủ của địch ở đèo Phượng Hoàng, mở thông cánh cửa xuống vùng đồng bằng ven biển. Nghe tin đèo Phượng Hoàng thất thủ và Lữ đoàn dù số 3 bị tiêu diệt, bất chấp lệnh giới nghiêm của chỉ huy, quân lính và công chức ngụy quyền ở Nha Trang đã tự động tháo chạy.
Trưa 2/4/1975, từ Ninh Hòa, lực lượng của Sư đoàn 10 bắt đầu di chuyển theo quốc lộ hướng vào Nha Trang mà không gặp phải sự kháng cự nào. Đại đội 11 của Trung đoàn 24 đi với Tiểu đoàn 3 của Trung đoàn 28, xe tăng hướng vào Nha Trang. Đến chiều 2/4, Sư đoàn 10 sát đến cầu Xóm Bóng.
Được sự chỉ đường của người dân, đoàn quân giải phóng tiến vào chiếm các cơ quan đầu não của địch như trụ sở Quân đoàn 2, dinh tỉnh trưởng (vị trí trụ sở UBND tỉnh hiện nay). Xe tăng của quân ta chạy các đường lớn để thị uy. Trong đêm hôm đó, lực lượng của Sư đoàn 10 tiếp tục tiến vào Nha Trang.
Sau đó, ngày 3/4/1975, lực lượng Sư đoàn 10 giải phóng thị xã Cam Ranh và khu liên hợp quân sự Cam Ranh.
Theo nhandan.vn/báo Khánh Hòa
