Cụ thể, về hành lang pháp lý, vận hành hồ chứa và quản lý an toàn đập thủy điện hiện được điều chỉnh bởi các luật: Phòng chống thiên tai, Điện lực, Xây dựng, Thủy lợi… Tuy nhiên, vẫn còn một số bất cập sau:
Về mặt kỹ thuật, các yêu cầu liên quan đến vận hành hồ chứa, quản lý an toàn đập thủy điện tương tự như đối với hồ chứa thủy lợi. Tuy nhiên, Luật Thủy lợi hiện hành không có quy định về vận hành và quản lý an toàn đập thủy điện, tạo ra khoảng trống trong công tác vận hành hồ, quản lý an toàn đập các hồ thủy điện.
Một số quy định hiện chưa rõ ràng hoặc chưa có quy định chi tiết thi hành như các quy định về: Xây dựng phương án ứng phó thiên tai, phương án phòng chống thiên tai theo quy định của pháp luật về phòng chống thiên tai; lắp đặt hệ thống quan trắc khí tượng thủy văn chuyên dùng theo quy định của pháp luật về khí tượng thủy văn; xác định vùng hạ du, bản đồ ngập lụt theo quy định của pháp luật về thủy lợi.
Một số quy định chồng chéo như: Xây dựng phương án ứng phó thiên tai theo quy định của pháp luật về phòng chống thiên tai và phương án ứng phó thiên tai cho công trình, vùng hạ du đập theo quy định của pháp luật về thủy lợi; báo cáo thông tin về quan trắc khí tượng thủy văn, vận hành hồ chứa theo quy định của pháp luật về khí tượng thủy văn, quản lý an toàn đập...
Công tác quan trắc khí tượng thủy văn đóng vai trò quan trọng trong việc vận hành an toàn, hiệu quả hồ chứa thủy điện và an toàn cho vùng hạ du. Tuy nhiên, hiện nay có sự sai khác khá lớn giữa bản tin dự báo khí tượng thủy văn với thực tế, làm các chủ đập thủy điện gặp khó khăn trong việc vận hành hồ chứa thủy điện an toàn, hiệu quả.
Về hành lang thoát lũ, hiện chưa có quy định về xác định và quản lý hành lang thoát lũ nên nhiều hộ dân đã xây nhà, công trình và sản xuất nông nghiệp trong hành lang thoát lũ, có những công trình xả lũ chỉ đáp ứng khoảng 30-50% lưu lượng xả thiết kế nên đã gây mất an toàn cho vùng hạ du (Đa Nhim, Hòa Bình…).
Ảnh minh họa
Để việc vận hành an toàn, hiệu quả công trình thủy điện, trong thời gian tới Bộ Công thương đã kiến nghị Thủ tướng Chính phủ một số nội dung sau:
Đối với Bộ Nông nghiệp và Phát triển nông thôn, đề nghị Chính phủ, Thủ tướng Chính phủ giao Bộ Nông nghiệp và Phát triển nông thôn chủ trì phối hợp với các bộ, ngành liên quan rà soát tổng thể và sửa đổi, bổ sung hoặc đề xuất cơ quan có thẩm quyền sửa đổi, bổ sung hệ thống văn bản quy phạm pháp luật liên quan đến vận hành hồ chứa và quản lý an toàn đập bảo đảm đầy đủ, chi tiết, khả thi…; trước mắt khẩn trương hoàn thiện trình Chính phủ ban hành Nghị định về quản lý an toàn đập, hồ chứa nước thay thế Nghị định số 72/2007/NĐ-CP.
Đối với UBND các tỉnh, đề nghị Chính phủ, Thủ tướng Chính phủ chỉ đạo UBND các tỉnh thực hiện những công việc sau: Rà soát vùng hạ du các hồ chứa thủy điện và có giải pháp thuộc phạm vi trách nhiệm của địa phương để bảo đảm an toàn khi các hồ chứa xả lũ; tăng cường năng lực và trang thiết bị, cơ sở vật chất cho cơ quan phòng chống thiên tai và tìm kiếm cứu nạn các cấp ở địa phương để tăng hiệu quả trong phối hợp vận hành các công trình thủy điện.
Chỉ đạo các cơ quan chức năng của địa phương phối hợp các chủ đập thủy điện: Tăng cường công tác tuyên truyền, nâng cao năng lực ứng xử với lũ, lụt, sự phối hợp của nhân dân và các đơn vị chức năng ở hạ du; xây dựng bản đồ ngập lụt vùng hạ du thuộc trách nhiệm của chủ đập; chỉ đạo thực hiện các biện pháp phòng, chống lũ lụt trên cơ sở năng lực tham gia cắt giảm lũ của các công trình thủy lợi, thủy điện trên lưu vực, đặc điểm lũ của lưu vực, tình hình bố trí dân cư, hạ tầng kỹ thuật, sản xuất nông nghiệp… phía hạ du.
Kiểm tra, xử lý theo thẩm quyền hoặc báo cáo cơ quan có thẩm quyền xử lý nghiêm mọi hành vi vi phạm quy định của pháp luật về vận hành hồ chứa và quản lý an toàn đập thủy điện.
Đối với các chủ đập thủy điện, Bộ Công thương tiếp tục chỉ đạo, kiểm tra, đôn đốc các chủ đập thực hiện các quy định của pháp luật về quản lý an toàn đập, tập trung vào những công việc sau: Thực hiện đúng, đầy đủ quy định của pháp luật về vận hành hồ chứa và quản lý an toàn đập thủy điện. Tổ chức nghiên cứu, áp dụng tiến bộ khoa học, công nghệ vào công tác kiểm tra, quan trắc đập; quan trắc khí tượng thủy văn, tính toán quá trình lũ… để vận hành công trình thủy điện hiệu quả, an toàn cho công trình và vùng hạ du. Tiếp tục phối hợp chặt chẽ với các chủ đập, chính quyền và cơ quan có liên quan của địa phương trong công tác vận hành hồ chứa, đặc biệt là vận hành xả lũ.
Minh Anh
