Phát biểu tại buổi ra mắt, Nhà thơ Lê Vĩnh Thái - Tổng biên tập Tạp chí Sông Hương cho biết: Cuốn sách tập trung khái quát về lịch sử của mỗi tờ báo được biên soạn theo lối biên niên, giới thiệu tóm tắt về từng ấn phẩm đã xuất bản ở Huế, từ “tờ báo thủy tổ” ra đời tháng 12 năm 1913 đến những tờ xuất hiện vào năm 2020, là mốc ấn định cho việc biên soạn cuốn sách này.
Về thể thức, không phân biệt báo chí của tổ chức hay cá nhân, miễn là ấn phẩm ấy phải xuất bản tại Huế. Bố cục như thế để có sự so sánh và để thấy được “sự lợi hại của báo chí” trong đấu tranh đòi quyền lợi dân sinh cho quần chúng nhân dân, lớn hơn là đấu tranh giành độc lập, ngay cả trên “mặt trận báo chí với báo chí, báo chí với cường quyền”, báo chí ra đời trong vùng địch tạm chiếm, báo chí do những người cộng sản hoạt động bí mật chỉ đạo… Trong môi trường ấy, kể từ khi Đảng Cộng sản Việt Nam ra đời, từng bước đã tập hợp được lực lượng mở ra một dòng báo chí yêu nước cách mạng xuất hiện ở Huế. Từ trong thực tiễn đấu tranh cách mạng của các phong trào yêu nước, riêng ở Huế lại mở ra, có thêm một “dòng báo chí” do các phong trào yêu nước thực hiện dưới sự chỉ đạo của những người cộng sản, mà trực tiếp là Thành ủy Huế được tổ chức nửa công khai nửa bí mật của các lực lượng giáo chức, trí thức, thanh niên, sinh viên, học sinh yêu chuộng hòa bình trong quá trình đấu tranh giải phóng dân tộc, bảo vệ đất nước…
Ban Biên soạn thực hiện đã bỏ nhiều thời gian để xây dựng công trình biên khảo công phu, khoa học, cẩn trọng với số liệu, đối chiếu với ngày ra đời cho đến khi đình bản, dừng hoạt động của từng tờ báo, số báo ấn hành, số lượng phát hành.
Ban Biên soạn đã dày công sưu tầm, nghiên cứu, khai thác các tài liệu gốc bảo quản lâu năm tại Trung tâm Lưu trữ Văn phòng Trung ương Đảng, Bảo tàng Lịch sử Quốc gia, Thư viện Quốc gia Việt Nam, Thư viện Tổng hợp Thành phố Hồ Chí Minh, Bảo tàng Báo chí Việt Nam, Hội Nhà báo của một số tỉnh miền Trung và từ nguồn của nhiều nhà sưu tập về báo chí ở trong nước… để hoàn thành công trình này.
Nhà thơ, nhà báo Nguyễn Khoa Điềm - nguyên Ủy viên Bộ Chính trị, nguyên Trưởng Ban Văn hóa tư tưởng Trung ương nhận xét: Huế là một trong những địa bàn chính trị quân sự quan trọng của đất nước, của những cải cách kinh tế - xã hội, những tiếp biến văn hóa, và sau hết, điều muốn nói là hoạt động thông tin (các Media) của Huế đã có ảnh hưởng không nhỏ đến sức hội tụ và liên kết của Huế với cả nước trong một tiến trình chung.
Trước 1975, số lượng tờ báo, tạp chí tồn tại được vài chục năm chưa đầy một bàn tay. Một thời, các tờ nhật báo Trung Bắc Tân Văn (Hà Nội) phát hành đến Huế thì dừng lại; ngược lại, tờ nhật báo Lục Tỉnh Tân Văn (Sài Gòn) đến đây cũng không đi quá Thừa Thiên. Trí thức Huế có thể đọc báo hai đầu đất nước (trong vòng cương tỏa của nhà nước thực dân) và tham gia viết bài cho cả hai phía với tư cách cộng tác viên. Chính trong điều kiện đó, với vị trí là trung tâm của miền Trung, báo chí Huế đã không ngừng vươn lên, tiếp nhận các nguồn tư tưởng chính trị, văn hóa, xã hội khác nhau làm nên sức mạnh và diện mạo thông tin khá độc đáo, đa dạng. Báo chí Huế là tiếng nói của các phong trào yêu nước trước và sau Cách mạng Tháng Tám 1945, tiếng nói đồng hành cùng Nhân dân trong Phong trào Đô thị từ 1946 - 1975, diễn đàn chính trị của Đảng Cộng sản Việt Nam liên tục qua các thời kì, cơ quan ngôn luận của các giới trí thức, tôn giáo, văn nghệ sĩ, nhà báo... Số bản in không nhiều, diện phát hành chưa rộng nhưng với trí tuệ sắc sảo, lối hành nghề can đảm, đầy sức cống hiến của những nhà báo nơi đây vẫn lưu mãi trong ký ức nhân dân và đồng nghiệp, để lại nhiều bài học quý giá lâu dài cho báo chí thành phố và cả nước.
Ban Biên soạn Biên niên lịch sử báo chí Huế (1913 - 2020) đã dày công tìm kiếm trong các thư viện lớn và trung tâm lưu trữ, mà nhiều tài liệu đã dần hư nát và rời xa bộ nhớ của chính người trong cuộc, cố gắng sắp xếp, hệ thống hóa ở mức nhất định quả là một đóng góp đáng quý. Đây là lúc thông tin cũng phải được thông tin, nhà báo nói về nhà báo để làm giàu niềm tin, kinh nghiệm và cảm hứng, giúp chúng ta có được sức bật mới trên chặng đường xây dựng sự nghiệp thông tin báo chí Thành phố Huế văn minh hiện đại, bắt kịp tiến trình phát triển to lớn của đất nước.
Trần Minh Tích
