Cơ cấu lại doanh nghiệp: Những điểm nghẽn cần tháo gỡ

Quá trình cổ phần hóa bị ách tắc

Đánh giá của Ban Chỉ đạo Trung ương về Đổi mới và Phát triển DN, từ năm 2016 đến nay, mặc dù công tác cổ phần hóa (CPH), thoái vốn đã có nhiều thay đổi tích cực về chất, nhưng tiến độ vẫn rất chậm.

Tính đến 30/9/2019, có 148 DNNN được cấp có thẩm quyền phê duyệt phương án cơ cấu lại theo QĐ số 707; số chưa được phê duyệt phương án cơ cấu lại là 378 DN (chiếm 71%). Ðiều này, chắc chắn ảnh hưởng đến tiến độ CPH, thoái vốn DN từ nay đến năm 2020, cũng như kế hoạch nộp 250.000 tỷ đồng tiền thu từ CPH, thoái vốn về NSNN theo NQ số 26/2016/QH14 của Quốc hội.

Phát biểu tại Hội nghị đổi mới, nâng cao hiệu quả hoạt động của DNNN (ngày 16/10), Phó thủ tướng Vương Ðình Huệ cho biết, tính từ năm 2016 - 2019, cả nước đã CPH 162 DN với tổng quy mô vốn nhà nước được xác định lại đạt hơn 205.433 tỷ đồng, bằng 108% tổng giá trị thực hiện cả giai đoạn 2011 - 2015.

Ðặc biệt, số thu từ CPH, thoái vốn đạt hơn 218.255 tỷ đồng, gấp 2,8 lần tổng thu từ CPH và thoái vốn giai đoạn 5 năm trước. Tuy nhiên, công tác CPH còn vướng mắc cả thể chế và tổ chức thực hiện, nhất là ở khâu sắp xếp, phê duyệt phương án sử dụng đất trước CPH và những bất cập trong các nghị định liên quan.

Dây chuyền cán thép tự động của Nhà máy cán thép Thái Trung, Công ty cổ phần gang thép Thái Nguyên

Cục trưởng Cục Tài chính DN (Bộ Tài chính) Đặng Quyết Tiến cho rằng, vướng mắc lớn nhất hiện nay khiến quá trình CPH bị ách tắc đó là quy định về phê duyệt phương án sử dụng đất và xác định giá trị DN trước khi quyết định CPH. Nhằm đẩy nhanh tiến độ CPH, các văn bản pháp quy đã có đủ, vấn đề quan trọng là phương pháp tổ chức thực hiện. Cần xác định đúng giá trị DN, thì mới đảm bảo được tiến độ CPH từ nay đến 2020.

Đặc biệt, các DNNN thuộc diện CPH cần khẩn trương rà soát toàn bộ quỹ đất đang quản lý, sử dụng để lập phương án sử dụng đất theo quy định của pháp luật đất đai trình UBND các tỉnh, thành phố trực thuộc Trung ương có ý kiến về phương án và giá đất để cấp có thẩm quyền phê duyệt, trước khi tổ chức xác định giá trị DN CPH theo đúng quy định. Nếu làm đúng pháp luật, tiến độ CPH sẽ được rút ngắn.

Về công tác tổ chức thực hiện, Phó thủ tướng Vương Ðình Huệ lưu ý, đến nay, vẫn còn nhiều DN, tổng công ty chậm, ngại đổi mới theo kế hoạch đã được Thủ tướng Chính phủ phê duyệt. Một số bộ, ngành, địa phương trọng điểm đang thực hiện rất chậm, trong đó có Hà Nội và TP. HCM. Nhiều DN sau CPH chưa niêm yết trên sàn chứng khoán, nhưng việc kiểm tra và xử lý rất hạn chế. Bên cạnh đó là tình trạng né tránh, đùn đẩy trách nhiệm, làm cho quá trình tổ chức thực hiện CPH, thoái vốn gặp nhiều khó khăn.

Ban Ðổi mới và Phát triển DN sẽ báo cáo Thủ tướng Chính phủ xem xét, xử lý trách nhiệm liên quan đến những vụ việc này để bảo đảm công tác CPH, thoái vốn khách quan, công khai, minh bạch và thượng tôn pháp luật, bảo đảm lợi ích cao nhất của Nhà nước.

Hoàn thiện khung pháp lý

Trước thực trạng hoạt động của nhiều DNNN, hiệu quả chưa được như kỳ vọng, tiến độ CPH, thoái vốn gặp nhiều khó khăn, việc hoàn thiện thể chế, chính sách pháp luật trong lĩnh vực này đang là yêu cầu cấp thiết đặt ra, trong đó có vấn đề liên quan đến đất đai.

Theo Bộ trưởng Bộ Tài chính Ðinh Tiến Dũng, để hoàn thành công tác cơ cấu lại DNNN, ngay trong quý IV/2019, phải tập trung thực hiện 2 việc quan trọng: Các bộ, ngành, địa phương, tập đoàn kinh tế, tổng công ty, DNNN khẩn trương xây dựng trình cấp có thẩm quyền phê duyệt, hoặc phê duyệt phương án cơ cấu lại DNNN trực thuộc theo đúng quy định tại QĐ số 707/QÐ-TTg; phải hoàn thành việc rà soát, báo cáo Chính phủ trình Quốc hội ban hành các luật sửa đổi, bổ sung liên quan đến DNNN, chậm nhất là cuối năm 2020.

Về phía Bộ Tài chính, sẽ rà soát, xây dựng trình Chính phủ ban hành nghị định sửa đổi, bổ sung các nghị định, thông tư có liên quan; xây dựng, trình Chính phủ ban hành nghị định hướng dẫn về thu, sử dụng nguồn thu từ CPH, thoái vốn nhà nước tại DN...

Ông Đặng Quyết Tiến nhấn mạnh, nguyên nhân lớn khiến nỗ lực đẩy nhanh tiến độ thoái vốn gặp thách thức là vướng mắc trong xác định giá trị lịch sử, văn hóa của DN. Để tháo gỡ vướng mắc này, Bộ Tài chính đang lên phương án sửa đổi NĐ 32/2018/NĐ-CP về đầu tư vốn nhà nước vào DN và quản lý, sử dụng vốn, tài sản tại DN. Trong đó, đề xuất bãi bỏ quy định về tính giá trị văn hóa, lịch sử khi xác định giá trị các khoản vốn nhà nước cần thoái. Các giá trị này, sẽ được tính vào giá trị vô hình như quy định hiện hành đã có cách tính.

Bộ KH&ĐT cho biết đang tích cực hoàn thiện hệ thống cơ chế, chính sách thúc đẩy quá trình đổi mới, nâng cao hiệu quả hoạt động của DNNN. Cụ thể, hoàn thiện Dự thảo Luật DN (sửa đổi) theo hướng quy định lại tiêu chí DNNN (DNNN nắm giữ 100% vốn điều lệ và DNNN sở hữu hơn 50% vốn điều lệ hoặc tổng số cổ phần có quyền biểu quyết), qua đó giúp nâng cao hiệu lực quản trị, hiệu quả hoạt động của DNNN.

Ðồng thời, tập trung xây dựng nghị định của Chính phủ về thành lập, sắp xếp lại, chuyển đổi sở hữu, chuyển giao quyền đại diện chủ sở hữu vốn nhà nước và kiểm soát viên DN do Nhà nước nắm giữ 100% vốn điều lệ với các nội dung như đối tượng, quy trình thành lập DNNN, sắp xếp lại, chuyển đổi sở hữu, tạm ngừng kinh doanh, bán DN, giải thể DN...

Tổng giám đốc Công ty CP Định giá và Dịch vụ tài chính Việt Nam (VVFC) Vũ An Khang cho rằng, các văn bản quy phạm pháp luật về CPH, thoái vốn ngày càng hoàn thiện, nhưng việc áp dụng vào thực tế lại muôn màu muôn vẻ nên đơn vị tư vấn và DN CPH, thoái vốn vẫn gặp rất nhiều khó khăn, vướng mắc.

Để đẩy nhanh tiến trình CPH, ông Khang đề xuất: Nhà nước cho phép kết hợp xác định giá trị DN đồng thời với việc tiếp tục trình duyệt phương án sử dụng đất và phải hoàn thành trước thời điểm kết thúc quá trình xác định giá trị DN. Ngoài ra, quy định cụ thể trách nhiệm của từng đơn vị, từng khâu để xảy ra chậm trễ trong việc phê duyệt phương án sử dụng đất.

Hoan Nguyễn