Đề xuất thu phí đường cao tốc do Nhà nước đầu tư lần này có điểm mới so với phương án Bộ Giao thông vận tải từng lấy ý kiến vào tháng 5/2023 là thu phí tất cả đường cao tốc do Nhà nước đầu tư thay vì thí điểm với 9 tuyến cao tốc; Quốc hội ban hành nghị quyết để thực hiện thu phí thay vì thí điểm trong 5 năm.
Theo Cục Đường bộ, hiện nay pháp luật chỉ quy định thu phí sử dụng đường bộ (thu theo đầu ô tô hằng năm để bảo trì đường bộ) theo cơ chế phí và thu tiền sử dụng dịch vụ đường bộ các dự án BOT theo cơ chế giá.
Phạm vi áp dụng phí sử dụng đường cao tốc do Nhà nước đầu tư là tất cả các đường cao tốc do Nhà nước đầu tư, có đường song hành.
Cục Đường bộ chưa đề xuất mức phí cụ thể, mà đưa ra nguyên tắc xác định mức phí dựa trên các nguyên tắc cơ bản sau: Được xây dựng trên cơ sở tổng số phí thu được sau khi bù đắp chi phí tổ chức thu phải đảm bảo còn dư để cân đối vào ngân sách nhà nước bố trí kinh phí bảo trì dự án và hoàn vốn đầu tư. Được tính toán theo từng đoạn, tuyến đường cao tốc cụ thể để đảm bảo phù hợp với điều kiện khai thác, kinh tế - xã hội theo từng khu vực.
Trong quá trình nghiên cứu trước đây, để có thể tiếp tục tổ chức thu phí sử dụng đường cao tốc TP.HCM - Trung Lương, Bộ GTVT đề xuất bổ sung quy định cho phép thu phí sử dụng đường cao tốc. Khi tham gia ý kiến, Bộ Tài chính nêu “việc thu phí sử dụng đường bộ hoàn vốn dự án đường cao tốc TP.HCM - Trung Lương thông qua trạm thu phí cần phải được báo cáo Quốc hội xem xét, quyết định” vì luật chưa cho phép.
Thêm vào đó, khi thông qua chủ trương đầu tư xây dựng các tuyến đường cao tốc Bắc - Nam, Quốc hội giao Chính phủ thu hồi vốn của Nhà nước đã đầu tư.
Từ giữa năm 2018, Thủ tướng giao Bộ GTVT xây dựng đề án quản lý, khai thác đường cao tốc TP.HCM - Trung Lương và các đường cao tốc do Nhà nước đầu tư. Bộ GTVT phối hợp với Bộ Tài chính và các bộ liên quan xây dựng và hoàn thiện đề án. Theo đó, các bộ nhất trí cần thiết phải quy định thu phí, giá dịch vụ hoàn vốn đầu tư xây dựng đường cao tốc.
Sau đó, Bộ Tài chính thực hiện xây dựng hồ sơ báo cáo Chính phủ trình Ủy ban Thường vụ Quốc hội về nội dung trên, trong đó báo cáo thực hiện theo hai cơ chế giá và phí.
Quá trình xây dựng hồ sơ, quan điểm của Bộ GTVT trước sau như một đó là thực hiện việc thu phí các tuyến cao tốc theo cơ chế phí. Tuy nhiên, Bộ Tài chính bảo lưu quan điểm theo cơ chế giá. Vì vậy, Phó Thủ tướng Lê Minh Khái giao các bộ họp, thống nhất nội dung trước khi trình.
Đến nay Bộ Tài chính và Bộ GTVT mới thống nhất được nội dung về phạm vi các đoạn đường sẽ thu tiền, đó là áp dụng thu trên tất cả đường cao tốc do Nhà nước đầu tư. Riêng nội dung về cơ chế thu (phí hoặc giá) hai bộ vẫn bất đồng quan điểm.
Thiên Trường
