Đại biểu Quốc hội: Ai chịu trách nhiệm khi người dân phải dùng thuốc giả, sữa giả, thực phẩm giả?

Cơ quan Cảnh sát điều tra Bộ Công an vừa khởi tố bị can đối với 5 đối tượng về hành vi nhận hối lộ liên quan đến vụ án sản xuất, buôn bán hàng giả là lương thực, thực phẩm, phụ gia thực phẩm và vi phạm quy định về kế toán, liên quan đến Công ty MegaPhaco, MediUSA.

Trong số đó có bị can nguyên là Cục trưởng Cục An toàn thực phẩm, Bộ Y tế. Trước đó, hàng loạt vụ việc khác như gần 600 nhãn sữa giả, thực phẩm chức năng giả, lòng xe điếu; thuốc kháng sinh giả, thuốc giả; thực phẩm chức năng, thực phẩm bảo vệ sức khỏe giả…bị lcơ quan điều tra phát hiện, bắt giữ khiến người dân hoang mang, lo lắng...

Nêu vụ việc vừa qua, cơ quan cảnh sát điều tra khởi tố và bắt tạm giam một loạt cán bộ của cơ quan quản lý Cục An toàn thực phẩm thuộc Bộ Y tế, nhìn nhận ở góc độ quản lý, Đại biểu Quốc hội cho rằng, đây là vấn đề hết sức nghiêm trọng. Các đại biểu đặt câu hỏi, ai sẽ phải chịu trách nhiệm khi người dân buộc phải dùng  những thực phẩm chứa chất độc hại?

Đại biểu Nguyễn Thị Sửu, đoàn Đại biểu Quốc hội (ĐBQH) TP.Huế nhận định, những hạn chế trong khâu hậu kiểm đã phản ánh rằng, chúng ta chưa thực hiện tốt quy trình này, dẫn đến nhiều hệ quả nghiêm trọng, trong đó có cả việc một số cán bộ, công chức, viên chức bị truy tố trước pháp luật vì liên quan đến công tác kiểm duyệt vệ sinh an toàn thực phẩm. Đây là điều rất đáng tiếc, nhưng cũng là một sự cảnh tỉnh trong công tác quản lý Nhà nước nói chung và quản lý chuyên ngành nói riêng.

Khi người dân buộc phải sử dụng những thực phẩm chứa chất độc hại, hậu quả có thể lan rộng ra toàn xã hội, gây tổn hại nghiêm trọng đến an ninh lương thực và chất lượng cuộc sống. Tùy theo mức độ vi phạm, việc xử lý là cần thiết và phải dựa trên công cụ pháp lý, nhằm rút ra bài học từ những sai phạm đã xảy ra.

“Do đó, cần rà soát, bổ sung và hoàn thiện các quy định pháp luật hiện hành. Trong một số lĩnh vực, cần kết hợp giữa tiền kiểm và hậu kiểm, thay vì chỉ chú trọng vào tiền kiểm”, Đại biểu Nguyễn Thị Sửu nêu ý kiến.

Theo Đại biểu Nguyễn Thị Sửu, có những nội dung không nhất thiết phải tiền kiểm, nhưng hậu kiểm lại vô cùng quan trọng để sàng lọc, loại bỏ những yếu tố gây hại cho sức khỏe và đời sống tinh thần của người dân trước khi sản phẩm được đưa ra thị trường.

Không có giải pháp nào tốt hơn việc cải tiến công cụ pháp luật, đồng thời quy định rõ ràng trách nhiệm của các tổ chức, cá nhân liên quan đến công tác kiểm soát và quản lý an toàn thực phẩm.

“Cần thiết lập cơ chế kiểm tra, giám sát lẫn nhau giữa các khâu và tăng cường kiểm tra liên ngành. Không chỉ các cơ quan Nhà nước mà cả các tổ chức, cá nhân trực tiếp đưa sản phẩm ra thị trường cũng cần chịu sự kiểm soát chặt chẽ”, đại biểu kiến nghị.

ĐBQH Nguyễn Thị Việt Nga, đoàn ĐBQH Hải Dương nhìn nhận, chính lợi nhuận khổng lồ từ việc sản xuất hàng giả, đặc biệt các sản phẩm về sữa, thực phẩm chức năng, thuốc chữa bệnh đã khiến con người bất chấp tất cả mà chạy theo.

“Phải chăng, thời gian qua, đạo đức doanh nghiệp và đạo đức kinh doanh chưa được quan tâm đúng mức khiến cho những đơn vị, tổ chức, cá nhân dù biết chế tài, hiểu được việc sử dụng hàng giả, hàng kém chất lượng sẽ ảnh hưởng trực tiếp đến tính mạng và sức khỏe người tiêu dùng, nhưng vẫn vi phạm”, Đại biểu Nguyễn Thị Việt Nga đặt câu hỏi.

Đại biểu Quốc hội tỉnh Hải Dương cho rằng, nguyên nhân khác, theo bà xuất phát từ nhận thức người tiêu dùng. Hiện nay, một bộ phận người tiêu dùng chưa phân biệt được sản phẩm chính thống, chất lượng cao với sản phẩm kém chất lượng, đặc biệt là đối tượng yếu thế như người già, người dân ở vùng sâu, vùng xa.

“Trong bối cảnh thiếu công cụ để đối soát, họ nghe quảng cáo thổi phồng các công dụng của sản phẩm và dễ dàng tin tưởng. Nêu thực trạng, các sản phẩm sữa, thực phẩm chức năng khi đưa ra thị trường, nhà sản xuất tự công bố chỉ tiêu chất lượng mà không có sự kiểm định trước, việc kiểm soát được thực hiện thông qua công tác hậu kiểm”, bà Nga phân tích.

Chính điều này đã khiến các doanh nghiệp lách luật, công bố sai các hàm lượng dẫn đến hàng kém chất lượng tràn lan thị trường. Theo bà Nguyễn Thị Việt Nga, để khắc phục tình trạng trên, cần tăng cường khâu hậu kiểm, đặc biệt đối với các sản phẩm mới, được quảng cáo rầm rộ trên thị trường, mạng xã hội.

Đồng thời, phải kiện toàn đội ngũ thực hiện công tác này bởi đội ngũ hiện nay còn mỏng, thậm chí, kinh phí ngân sách triển khai cũng rất ít ỏi. Song song với đó, cần rà soát chế tài bổ sung, sửa đổi theo hướng tăng mạnh sao cho đủ răn đe để các doanh nghiệp không dám vi phạm. Mặt khác, cần nâng cao đạo đức kinh doanh và đạo đức doanh nghiệp, đưa nội dung này trở thành môn học bắt buộc tại các trường đại học chuyên ngành.

Đại biểu Trần Thị Vân, Đoàn ĐBQH tỉnh Bắc Ninh cho biết, hiện nay có khoảng 20 hiệp hội đại diện cho hàng trăm doanh nghiệp thành viên.

Liên đoàn Thương mại và Công nghiệp Việt Nam đã tổ chức nhiều hội thảo khoa học phân tích, đánh giá, làm rõ tác động của quy định về công bố hợp quy với sản phẩm hàng hóa. "Họ có chung kiến nghị là bãi bỏ quy định về công bố hợp quy với sản phẩm hàng hóa", bà Vân cho hay.

Đại biểu Trần Thị Vân đề nghị bãi bỏ hẳn quy định về công bố hợp quy, chứ không giữ lại một phần như trong báo cáo thẩm tra dự luật.

“Khi có quá nhiều các ý kiến phản ánh về những bất cập, phiền hà, lãng phí từ thực tiễn áp dụng pháp luật cùng với việc tham khảo kinh nghiệm quốc tế thì không có quốc gia nào trên thế giới lại áp dụng quy định công bố hợp quy như Việt Nam. Chúng ta cần nghiêm túc tiếp thu và bãi bỏ quy định này”, đại biểu Trần Thị Vân phân tích.

Lý giải cho đề xuất trên, bà Vân cho rằng, quy định về công bố hợp quy hiện nay chỉ là thủ tục mang tính hình thức, chồng chéo và không cần thiết. Các sản phẩm nhóm 2 vốn là hàng hóa sản xuất, kinh doanh có điều kiện đã được đánh giá và cấp chứng nhận đầy đủ theo tiêu chuẩn của pháp luật hoặc theo hệ thống quốc tế như ISO, GMP.

Bởi khi đã đạt các tiêu chuẩn này thì đồng nghĩa với việc là doanh nghiệp đã được đảm bảo các điều kiện về quy trình kiểm soát chất lượng. Việc buộc doanh nghiệp phải lặp lại toàn bộ quy trình kiểm tra lấy mẫu và đánh giá để công bố hợp quy chỉ nhằm xác nhận lại những gì đã được xác nhận thì là vô lý và lãng phí.

Hơn nữa, những quy định công bố hợp quy hiện nay chỉ tập trung vào kiểm soát các hoạt động đơn lẻ, thông qua một mẫu mà doanh nghiệp đi kiểm nghiệm. Điều này dẫn đến doanh nghiệp có thể đối phó bằng cách làm mẫu tốt để mang đi kiểm nghiệm nhưng sản xuất đại trà lại không tốt.

“Đây là kẽ hở để cho một bộ phận doanh nghiệp gian dối đưa ra thị trường hàng hóa dưới chuẩn công bố và hàng giả như vụ việc 600 nhãn sữa giả vừa rồi”, đại biểu Vân nhận định.

Cũng theo ĐBQH Trần Thị Vân thì, công bố hợp quy còn làm phát sinh thêm thủ tục hành chính, điều kiện kinh doanh, gia tăng chi phí, thời gian chờ đợi và làm giảm sức cạnh tranh của hàng hóa doanh nghiệp trong nước.

PV (t/h)