THCL Nếu liên kết nhà nước - nhà nông - nhà doanh nghiệp được triển khai nhịp nhàng, không những không lo nông sản thừa đọng mà còn có thể giúp nông nghiệp Việt Nam cất cánh

Những ngày gần đây, trái thanh long Bình Thuận lại rớt giá thê thảm, đổ đống trên lề đường ở Hà Nội, TP HCM, bán rẻ như cho; nông dân Bình Thuận đem đổ thanh long cho bò ăn vì giá bán tại vườn chỉ 500-3.000 đồng/kg, loại bán xuất khẩu chỉ 4.000-7.000 đồng/kg. Thông tin này một lần nữa làm “đắng lòng” những người tâm huyết với nông nghiệp Việt Nam.

Nông dân… côi cút

Kể câu chuyện cười ra nước mắt về hạt gạo Việt bị Trung Quốc chê, GS- TS, nhà nông học Võ Tòng Xuân cho rằng nếu nông dân cứ sản xuất, tiêu thụ theo kiểu manh mún, tự phát thì muôn đời sẽ luẩn quẩn trong câu chuyện được mùa, mất giá. “Ai cũng biết Trung Quốc là thị trường xuất khẩu béo bở của gạo Việt Nam. Phía Bắc Trung Quốc rất thích ăn gạo dẻo, hạt tròn của Nhật nên Viện Di truyền nông nghiệp Việt Nam đã nghiên cứu và tìm được giống lúa ĐS1 hạt tròn giống lúa Nhật nhưng dễ trồng hơn. Thương lái “xúi” nông dân trồng mấy ngàn hecta lúa ĐS1 để xuất qua Trung Quốc, ban đầu suôn sẻ nhưng về sau họ không mua nữa vì ăn không giống gạo Nhật. Hay như nông dân tỉnh Sóc Trăng thấy Indonesia nhập hành tím nhiều, thương lái mua giá cao nên đua nhau trồng; đến khi Trung Quốc bán hành giá rẻ hơn, Indonesia giảm nhập thì mình chới với, ùn ứ” - GS-TS Võ Tòng Xuân nói.

Thanh long đổ đống bán trên lề đường Lý Thường Kiệt, quận 11, TP HCM Ảnh: Tấn Thạnh

Việc sản xuất tự phát, thiếu tính ổn định không chỉ ảnh hưởng đến đầu ra xuất khẩu mà còn làm khổ nhiều doanh nghiệp (DN) sản xuất kinh doanh nông sản. 8-10 năm trước, Công ty CP Vinamit ký hơn 1.000 hợp đồng trồng mít bao tiêu cho nông dân nhưng tới nay chỉ được vài hợp đồng có mít trả về. Có doanh thu từ mặt hàng nông sản gần 1.000 tỉ đồng/năm, Liên hiệp HTX Thương mại TP HCM (Saigon Co.op) cho biết đặc thù loại hàng này không bảo quản lâu nên tính kế hoạch rất lớn. Siêu thị đưa ra đơn hàng mỗi ngày cần bao nhiêu trái cây, rau củ và đặt hàng cho cả năm nhưng nông dân thì không ít lần “bẻ hợp đồng” bán cho đơn vị thu mua khác với giá cao hơn.

Ông Nguyễn Lâm Viên, Chủ tịch HĐQT kiêm Tổng Giám đốc Công ty CP Vinamit, cho rằng lâu nay, nông dân sản xuất không theo kế hoạch, không “gút” được giá cố định là trở ngại rất lớn trong việc tính toán chi phí sản xuất cho DN. Nếu nông dân như một nhà sản xuất có đơn hàng được chuẩn bị trước 1 năm với giá nhất định thì chắc chắn không xảy ra chuyện thặng dư hàng hóa hay được mùa mất giá. “Tuy nhiên, không thể đòi hỏi nông dân tính kế hoạch. Muốn vậy phải có nhà nước đứng ra điều phối: Thị trường nào? Ở đâu cần gì? Vùng đất nào trồng cây gì tốt?… rồi tổ chức cho nông dân sản xuất. Đồng thời, đứng ra tổ chức cho DN sản xuất và tiêu thụ liên kết lo đầu ra cho nông sản” - ông Viên đặt vấn đề.

“Nhạc trưởng” chưa tròn vai

Theo các chuyên gia về nông nghiệp, ở các nước tiên tiến, nông dân tham gia vào các tổ chức HTX, hiệp hội, tập đoàn nông nghiệp chứ làm ăn tự phát thì ngàn đời không thể giàu được. “Nông dân chúng ta trồng lúa theo kiểu truyền thống, mất 3.500-4.000 đồng chi phí mới ra được 1 kg lúa, khi vào HTX trồng theo VietGap với sự chăm sóc của cán bộ, DN chỉ tốn 1.800-2.000 đồng/kg mà chất lượng lúa rất cao. Nông dân Úc, Nhật, Hàn Quốc, Đài Loan, châu Âu… sản xuất theo đúng kỹ thuật do nhà nước chuyển giao để cho sản phẩm tốt và giá rẻ hơn nhưng nông dân Việt Nam rất “sáng tạo”, họ tiếp nhận kỹ thuật thường có “chế biến” thêm, kết quả là bón nhiều phân, phun xịt thuốc nhiều hơn… Vừa tốn công nhiều hơn vừa ảnh hưởng chất lượng, hạn chế đầu ra” - GS-TS Võ Tòng Xuân dẫn chứng.

Các DN cho rằng mấu chốt vấn đề là cần có vai trò của nhà nước chỉ đạo, điều phối, tạo điều kiện cho nông dân tham gia vào các HTX, tổ chức nông nghiệp. Hiện nhà nước đã có những chính sách hỗ trợ nông nghiệp như chính sách về tam nông, nông thôn mới nhưng lại giao cho các cơ quan hành chính thi hành nên chưa đạt hiệu quả, chưa đi đúng vào đối tượng cần hỗ trợ.

GS-TS Võ Tòng Xuân mong muốn nhà nước đóng vai trò chính, thay đổi cách làm để vốn hỗ trợ đến đúng người cần. Bên cạnh đó, ngân hàng cần có trách nhiệm hơn trong việc cho vay đúng đối tượng. Nông dân phải đặt mình trong một tập thể cùng chịu trách nhiệm để người đặt hàng tin tưởng. Các HTX phải cam kết giữ đúng chất lượng, giá cả và có trách nhiệm xã hội. Việc hợp tác, liên kết giữa nhà nông - nhà sản xuất, chế biến và nhà tiêu thụ rất quan trọng. Trên nữa là chính sách của nhà nước làm thế nào để DN chế biến tiếp cận được vốn ưu đãi, cải tiến máy móc thiết bị; nhà phân phối được giúp vốn để thu mua sản phẩm về tiêu thụ… Nếu liên kết các nhà với nhau trong một chuỗi như thế sẽ không lo nông sản thừa đọng mà còn có thể giúp nông nghiệp Việt Nam cất cánh.

Theo NLĐ