Mô hình này vốn được ưa chuộng vì linh hoạt và dễ sinh lời, nhưng sự phát triển quá nhanh và thiếu quản lý đã để lại những khoảng trống đáng lo ngại. Thành phố đứng trước yêu cầu phải siết chặt hơn, đưa loại hình này vào khuôn khổ để bảo vệ an toàn cho cộng đồng.
Homestay phát triển tự phát và những rủi ro vượt khỏi khung quản lý hiện tại
Nhiều năm gần đây, thị trường homestay tại Hà Nội đã phát triển với tốc độ khó kiểm soát. Không ít gia đình, thay vì cho thuê dài hạn, lại chia nhỏ căn hộ hoặc nhà ống thành nhiều phòng để cho khách thuê theo ngày. Nhờ các nền tảng trực tuyến, quá trình đặt phòng – thanh toán – nhận mã khóa diễn ra nhanh gọn, khiến hoạt động lưu trú trở nên khó nhận diện và gần như tách rời sự giám sát của chính quyền cơ sở. Những ngôi nhà không treo biển, không đăng ký kinh doanh nhưng vẫn đón khách ra vào liên tục tạo thành một mạng lưới lưu trú “ẩn” trong lòng khu dân cư.
Nguy cơ đầu tiên và đáng lo ngại nhất là mất kiểm soát nhân khẩu. Khi danh tính khách lưu trú không được ghi lại, lực lượng chức năng mất khả năng theo dõi, cảnh báo hoặc can thiệp khi có dấu hiệu bất thường. Thực tế tại một số khu dân cư cho thấy có trường hợp xảy ra trộm cắp, gây rối, thậm chí mâu thuẫn dẫn đến xô xát trong homestay; nhưng khi điều tra, chính quyền không có thông tin nào về khách đã lưu trú. Với khách nước ngoài, tình trạng không khai báo tạm trú khiến nguy cơ mất an ninh càng lớn và gây khó khăn trong quản lý xuất nhập cảnh.
Bên cạnh đó, nguy cơ cháy nổ tại nhà cải tạo được các cơ quan chức năng đánh giá ở mức đáng báo động. Nhiều chủ nhà tự ý ngăn phòng, đấu nối dây điện, lắp thêm thiết bị gia dụng nhưng không cải tạo hệ thống kỹ thuật cho phù hợp. Trong các căn nhà ống, cầu thang hẹp, cửa thoát hiểm thiếu hoặc bị che chắn bởi vật dụng, việc thoát nạn trở nên vô cùng khó khăn nếu xảy ra sự cố. Điều nguy hiểm là các homestay này chứa lượng khách biến động liên tục, mỗi ngày mỗi khác; khi xảy ra cháy, lực lượng chức năng cũng không biết có bao nhiêu người bên trong để cứu hộ.
Một rủi ro khác đến từ sự xáo trộn trong sinh hoạt cộng đồng. Việc có nhiều người lạ xuất hiện liên tục, vào giờ buổi tối hoặc rạng sáng, khiến cư dân sống cạnh luôn trong trạng thái bất an. Xe ra vào nhiều, tiếng ồn lúc khuya, thang bộ hoặc thang máy quá tải… khiến môi trường sống của người dân bị xáo trộn rõ rệt. Không ít tổ dân phố chia sẻ rằng họ không biết phải xử lý ra sao khi homestay hoạt động kín đáo, không treo biển và cũng không vi phạm gì “rõ ràng” để lập biên bản.
Ông Nguyễn Văn Luyện, Tổ trưởng tổ một một tổ dân phố tại Hà Nội, cho biết:
“Điều khiến chúng tôi lo nhất không phải là họ kinh doanh, mà là việc khách lưu trú hoàn toàn không để lại dấu vết. Một tối có thể 5–7 người lạ xuất hiện rồi sáng hôm sau rời đi. Khi có tình huống cần xác minh, gần như không thể truy được thông tin.”
Theo các cán bộ phụ trách an ninh trật tự, chính quyền địa phương hiện chỉ có thể phát hiện homestay thông qua phản ánh của cư dân, tức là luôn ở trạng thái xử lý hậu quả thay vì phòng ngừa. Đây là lỗ hổng kéo dài nhiều năm mà chưa có giải pháp căn cơ.
Hà Nội lên phương án siết quản lý để khắc phục khoảng trống an ninh
Trước thực trạng đó, Hà Nội đang xây dựng kế hoạch quản lý homestay theo hướng toàn diện, coi đây là nhiệm vụ cần được thực hiện song song giữa chính quyền cơ sở, lực lượng công an và chủ nhà. Trọng tâm của kế hoạch là thiết lập được danh sách đầy đủ và minh bạch về các homestay hoạt động trong khu dân cư, từ đó đưa hoạt động này trở lại trạng thái có thể giám sát.
Theo định hướng đề xuất, chủ nhà muốn tiếp tục kinh doanh homestay phải đăng ký thông tin với chính quyền phường và tuân thủ quy định về an ninh trật tự. Việc khai báo tạm trú – vốn bị xem nhẹ nhiều năm – sẽ được thực hiện nghiêm hơn. Mọi khách thuê, dù ở trong thời gian ngắn, đều phải có thông tin lưu trú được cập nhật. Đây là cơ chế không chỉ để bảo đảm an ninh mà còn để bảo vệ chính chủ nhà trong trường hợp xảy ra tranh chấp hoặc rủi ro pháp lý.
Bên cạnh đó, các căn nhà cải tạo thành homestay sẽ được kiểm tra điều kiện phòng cháy chữa cháy theo mức rủi ro thực tế, đặc biệt tại các khu dân cư đông đúc, ngõ nhỏ hoặc nơi nhà ở có kết cấu cũ, xuống cấp. Nhiều phường cũng đang đề xuất lộ trình rà soát lại toàn bộ homestay trong địa bàn để xác định rõ mô hình nào đủ điều kiện tiếp tục hoạt động, mô hình nào phải cải tạo hoặc tạm dừng để bảo đảm an toàn.
Đại diện UBND phường Nghĩa Đô nhận định: “Chúng tôi không có chủ trương cấm homestay, nhưng yêu cầu mọi hoạt động phải rõ ràng và đặt an toàn của cư dân lên trước. Nếu không siết ngay, nguy cơ cháy nổ hoặc mất an ninh chỉ là vấn đề thời gian.”
Từ góc nhìn chuyên gia, Tiến sĩ Phạm Hữu Minh, chuyên gia về chính sách đô thị, cho rằng Hà Nội cần vượt qua phương thức quản lý thủ công để tiếp cận theo hướng công nghệ. “Một homestay cần có mã định danh. Khi khách đặt phòng và nhận mã khóa, thông tin tạm trú phải được cập nhật ngay lên hệ thống quản lý của công an. Như vậy mới kiểm soát được ngay từ đầu và giảm phụ thuộc vào kiểm tra truyền thống”. Ông Minh cho rằng, các thành phố lớn trên thế giới đều đã siết hoạt động homestay sau khi ghi nhận nhiều rủi ro tương tự. Nếu Hà Nội không đi trước một bước, sự phát triển ồ ạt của mô hình lưu trú này có thể trở thành gánh nặng lâu dài đối với an ninh đô thị.
Người dân tại nhiều khu vực cũng đồng thuận với hướng siết quản lý này. Bà Lê Thị Mai, cư dân sống gần một cụm homestay đang hoạt động rầm rộ, cho biết:
“Chúng tôi không phản đối kinh doanh, nhưng khách ra vào không kiểm soát thì rất khó sống yên ổn. Nếu có cơ chế khai báo rõ ràng, kiểm soát an toàn cháy nổ, ai cũng yên tâm hơn.”
Minh Thắm
