Trong bối cảnh cuộc cách mạng công nghiệp 4.0 và sự bùng nổ của trí tuệ nhân tạo (AI), việc phát triển hạ tầng trở nên cấp thiết. Luật Công nghiệp công nghệ số đã dành một chương quan trọng để quy định về phát triển các trụ cột hạ tầng này.
“Hạ tầng của hạ tầng” và các quy định cốt lõi
Một trong những điểm mới then chốt của Luật Công nghiệp công nghệ số là định nghĩa rõ ràng và toàn diện về “hạ tầng công nghiệp công nghệ số”.
Cần hiểu rõ, đây là phần hạ tầng mang tính sản xuất, công nghiệp (như trung tâm dữ liệu, nền tảng đám mây) để tạo ra các dịch vụ số cho thị trường. Thông qua việc phát triển mạnh mẽ trụ cột “cung” này, Luật cũng gián tiếp thúc đẩy và nâng cao năng lực cho hạ tầng số quốc gia (bao gồm hạ tầng viễn thông, hạ tầng dữ liệu quốc gia) nói chung.
Hạ tầng công nghiệp công nghiệp số được xác định bao gồm: (1) Trung tâm dữ liệu (Data Center - DC): Nơi lưu trữ, xử lý và quản lý dữ liệu; (2) Nền tảng điện toán đám mây (Cloud Computing): Cung cấp tài nguyên tính toán, lưu trữ theo yêu cầu; (3) Nền tảng số: Các nền tảng dùng chung, nền tảng giao dịch điện tử.
Để thúc đẩy “hạ tầng của hạ tầng” này, Luật tập trung vào các nhóm quy định chính:
(i) Quy hoạch và tiêu chuẩn: Luật nhấn mạnh việc phát triển hạ tầng công nghiệp công nghiệp số phải tuân thủ quy hoạch quốc gia, đảm bảo tính liên thông, đồng bộ. Đặc biệt, Luật đặt ra yêu cầu áp dụng các tiêu chuẩn kỹ thuật quốc gia (TCVN), tiêu chuẩn về trung tâm dữ liệu xanh (Green DC), và các tiêu chuẩn về an toàn, an ninh mạng.
(ii) Ưu tiên nền tảng “Make in Vietnam”: Luật thể hiện rõ định hướng “Make in Vietnam” khi quy định các cơ quan nhà nước, doanh nghiệp nhà nước ưu tiên thuê, sử dụng dịch vụ điện toán đám mây, trung tâm dữ liệu trong nước.
(iii) Quản lý dữ liệu và chủ quyền số: Các quy định liên quan mật thiết đến hạ tầng là quản lý dữ liệu. Luật yêu cầu các loại dữ liệu quan trọng của quốc gia, dữ liệu cá nhân của người dân Việt Nam phải được ưu tiên lưu trữ và xử lý tại các trung tâm dữ liệu trong nước.
“Liều thuốc bổ” từ chính sách ưu đãi
Chi phí đầu tư ban đầu cho các trung tâm dữ liệu quy mô lớn và nền tảng điện toán đám mây là cực kỳ tốn kém. Để giải quyết bài toán này, Luật đưa ra một hệ thống các chính sách ưu đãi đặc biệt:
Ưu đãi về thuế: Các dự án đầu tư xây dựng trung tâm dữ liệu, phát triển nền tảng đám mây dự kiến sẽ được hưởng mức ưu đãi cao nhất về thuế thu nhập doanh nghiệp (TNDN) (tương tự các dự án công nghệ cao), miễn/giảm thuế nhập khẩu đối với các thiết bị chuyên dụng.
Ưu đãi về đất đai: Các dự án hạ tầng công nghiệp công nghiệp số được ưu tiên bố trí quỹ đất, hưởng mức ưu đãi cao nhất về tiền thuê đất, tiền sử dụng đất, tương tự như các dự án trong khu công nghệ cao.
Ưu đãi về tín dụng: Luật mở đường cho các dự án này được tiếp cận các nguồn vốn tín dụng ưu đãi từ Ngân hàng Phát triển Việt Nam và các quỹ tài chính nhà nước khác.
Hỗ trợ Nghiên cứu & Phát triển (R&D): Nhà nước sẽ hỗ trợ kinh phí cho các hoạt động R&D, đào tạo nhân lực chất lượng cao.
Bối cảnh trong nước và quốc tế: Khoảng cách cần san lấp
Việc tập trung phát triển hạ tầng công nghiệp công nghiệp số là yêu cầu cấp bách khi nhìn vào bối cảnh thực tiễn.
Trên thế giới: Cuộc đua hạ tầng số, đặc biệt là phục vụ AI, đang diễn ra khốc liệt. Theo báo cáo từ Synergy Research Group, thị trường dịch vụ hạ tầng đám mây toàn cầu đã đạt quy mô 330 tỷ USD trong cả năm 2024. Thị trường này bị thống trị bởi các “gã khổng lồ” công nghệ, với thị phần (tính đến quý II/2024) lần lượt là: Amazon AWS (32%), Microsoft Azure (23%) và Google Cloud (12%).
Tại Việt Nam: Tốc độ tăng trưởng kinh tế số của Việt Nam rất ấn tượng. Theo báo cáo e-Conomy SEA 2024 (của Google, Temasek và Bain & Company), nền kinh tế số Việt Nam tiếp tục dẫn đầu khu vực về tốc độ tăng trưởng, với tổng giá trị hàng hóa (GMV) đạt 36 tỷ USD trong năm 2024.
Mặc dù kinh tế số tăng trưởng nhanh, hạ tầng công nghiệp CNS trong nước lại đang “đi sau”. Theo Statista và nhiều báo cáo thị trường khác, hơn 80% thị phần điện toán đám mây tại Việt Nam hiện nằm trong tay các nhà cung cấp nước ngoài (như AWS, Google, Microsoft). Thị trường hạ tầng nội địa còn tương đối nhỏ so với tiềm năng. Báo cáo của Research and Markets định giá thị trường trung tâm dữ liệu Việt Nam đạt khoảng 654 triệu USD vào năm 2024 (dự báo đạt 1,75 tỷ USD vào năm 2030). Trong khi đó, thị trường điện toán đám mây được dự báo có thể đạt mốc 1 tỷ USD vào năm 2025 (theo VnEconomy).
Luật Công nghiệp công nghệ số, với những quy định đột phá về hạ tầng và ưu đãi, được kỳ vọng sẽ giải quyết “khoảng vênh” này. Nó không chỉ là công cụ pháp lý để doanh nghiệp CNS Việt Nam (như Viettel, VNPT, FPT, CMC) giành lại thị phần, mà còn là bước đi chiến lược để từng bước tự chủ về hạ tầng công nghiệp công nghệ số, và qua đó củng cố nền tảng vững chắc cho hạ tầng số quốc gia, đảm bảo an ninh, an toàn cho dữ liệu Việt Nam trong kỷ nguyên số.
Tâm An
