Tuy nhiên, nhạc xuân từ sau năm 1975 rất nhiều ca khúc của các nhạc sĩ viết về xuân. Nhưng lại rất ít bài khi nghe mà lòng mình thấy nôn nao xuân về, mặc dù trong ca từ nhắc đến từ xuân rất nhiều, nhưng vẫn không thấy xuân ... Đó là điều đáng buồn...
Ngược lại hầu hết những ca khúc xuân đi vào lòng người yêu nhạc lại nằm ở thời điểm sáng tác trước năm 1975 rất bất hủ, mỗi khi nghe, lòng người thấy rộn ràng, tươi trẻ... mọi điều phiền muộn đều được cởi bỏ ra khỏi tâm hồn mình và có cảm giác như mùa xuân đang đến bên lưng....
Đó là những giai điệu quen thuộc của ca khúc Gái xuân lại vang lên:
"Em như cô gái hãy còn xuân.
Trong trắng thân chưa lấm bụi trần.
Xuân đến hoa mơ, hoa mận nở.
Gái Xuân giũ lụa trên sông Vân"...
Ai cũng biết đó là một ca khúc phổ từ thơ Nguyễn Bính, nhưng tên người phổ nhạc thì rất ít người biết đến. Trong một chuyến công tác tại Sài Gòn chúng tôi đã gặp một vài nhạc sĩ "cổ lai hy" để tìm hiểu nhưng chính họ cũng hụt trí nhớ. Cũng chính vì thế mà chúng tôi quyết tâm đi tìm tác giả ca khúc Gái xuân và cuối cùng đã xác định được tác giả ca khúc này là nhạc sĩ Từ Vũ.
Sau đây là cuộc trao đổi nhanh với người nhạc sĩ tài hoa của ca khúc Gái xuân.
Nhạc Sĩ Từ Vũ có vẻ bất ngờ và miễn cưỡng khi tiếp nhà báo. Nhưng ông cũng cho chúng tôi xem một chồng bản nhạc cũ, trong đó có vài tác phẩm của ông (kể cả bản gốc bài Gái xuân).
Ông kể: "Xuân Quý Tỵ (1953), tôi đang học lớp điện tử trong khuôn viên trường Petrus Ký. Lúc ấy tôi 21 tuổi sống xa gia đình, không bạn bè giữa Sài Gòn phồn hoa, đô hội. Buồn, chỉ biết lục sách báo ra đọc. Tình cờ mớ sách gối đầu giường có tập thơ Mây Tần của nhà thơ Nguyễn Bính. Tôi đọc thấy bài Gái xuân, một bài thơ ngắn (chỉ hai khổ thơ) nhưng lại có hấp lực dẫn dắt tâm trí tôi quay về với cố hương ở Thường Tín (Hà Đông). Hà Đông là quê lụa nên câu "Gái xuân giũ lụa trên sông Vân" như đưa tôi về trong hoài niệm... Rồi những câu "Lòng xuân lơ đãng, ý xuân nồng. Cô gái xuân mơ chuyện vợ chồng. Đôi tám xuân đi trên mái tóc. Đêm xuân cô ngủ có buồn không?". Tài tình và nét thơ Nguyễn Bính diễn tả tâm trạng cô gái mới lớn. Tôi cũng là thằng thanh niên mới 21 tuổi. Thấm nhau lắm anh ạ. Tôi đọc bài thơ dăm lần là đã ngấm, cầm bút giấy viết luôn một mạch".
Chúng tôi hỏi: Với cây đàn guitar?
Ông lắc đầu và nói: “ Không, giấy bút và solfé cho đến lúc bản nhạc hoàn tất, sau đó mới dùng guitar để thẩm âm lại.”
- Theo tôi được biết lúc đầu ca khúc Gái xuân ra đời với điệu Tango rất quý phái nhưng sau này... có nhiều điệu?
“Đúng vậy! đầu tiên ca khúc Gái xuân ra đời với điệu Tango, nhưng dàn dà với lối hoà âm mới ở hải ngoại rồi chuyển qua Rumba, cha cha.... Và tôi thấy cũng hay, rộn ràng, trẻ trung... Thể hiện đúng tình cảm của ca khúc.”
Khi chúng tôi nói: "Thưa nhạc sĩ, chúng ta trở về với bài Gái xuân", thì ông nói ngay: “Xin đừng gọi tôi là nhạc sĩ. Cho đến bây giờ tôi cũng tự thấy mình là kẻ ngoại đạo trong lĩnh vực sáng tác và ca nhạc, nhưng tôi vẫn còn đó một niềm đam mê. Số là năm 1950 tôi theo gia đình vào Sài Gòn, một lần ghé vô tiệm nhạc trên đường Catinat tôi mua được cuốn L'art de Composition Musicale. Cuốn sách đã cho tôi những căn bản về sáng tác. Tôi viết Gái xuân trong giai đoạn này.”
- Khi viết ca khúc Gái xuân ông có gặp khó khăn gì về ca từ không?
“Viết, nhưng bài thơ quá ngắn, tôi đành mạn phép tác giả (đến nay tôi vẫn chưa từng gặp nhà thơ Nguyễn Bính lần nào), và đã thêm vô hai câu của tôi: "Xuân đi, xuân đến hãy còn xuân. Cô gái trông xuân biết bao lần" để đủ độ dài thích hợp. Viết xong, cũng không nghĩ bài hát sẽ được phổ biến và đã đi vào trong tâm cảm người yêu nhạc."
- Khi thêm hai câu của nhạc sĩ vào, ông có nghĩ thi sĩ Nguyễn Bính sẽ buồn không...? Vì không còn nguyên thủy Gái xuân?
“Thực ra mà nói, khi đó trong lòng tôi trào dâng và cứ muốn viết sao cho đúng ý mình là tôi tự thêm để hoàn thành ca khúc mà thôi, không nghĩ đến điều đó.”
Nhạc sĩ Từ Vũ kể tiếp:
“Dạo đó, tôi quen với ca sĩ Linh Sơn bèn nhờ cô ấy hát, nhưng do cô ấy quá bận rộn, chúng tôi không có dịp trao đổi nên ngày ra mắt Gái xuân, thú thật tôi vẫn chưa ưng ý lắm. Sau đó, tình cờ tôi gặp nữ ca sĩ Tâm Vấn ở Đài phát thanh Sài Gòn, Tâm Vấn trách: "Sao anh không tặng tôi bài hát của anh". Tôi đã chép tặng Tâm Vấn trên một tờ giấy. Sau đó tôi phải theo bố ra Phan Thiết nên cũng chẳng biết Tâm Vấn "xử lý" như thế nào với bài hát của tôi, chỉ thấy bạn bè viết thư ra cho biết Tâm Vấn hát ca khúc Gái xuân rất hay và hát thường xuyên ở Đài phát thanh Sài Gòn.
Vào những thập niên năm 1953 ở Phan Thiết, trong một đêm lang thang ngoài phố, tình cờ tôi nghe qua sóng của Đài Phát thanh Huế phát ca khúc này qua tiếng hát của cô Diệu Hương.Tôi không biết Diệu Hương là ai nhưng tiếng hát ấy đã làm tôi đứng tựa cột đèn, ngây ngất, đến bây giờ cảm giác ấy vẫn còn.”
- Sau khi ca khúc Gái xuân chào đời và được người yêu tân nhạc thời bấy giờ đón nhận một cách nhiệt tình. Vậy ông còn viết ca khúc xuân nào nữa không?
- Viết ca khúc nói chung, xuân nói riêng phải tùy vào thần hứng anh ạ! Nhiều lúc muốn viết mà viết không ra câu nào? anh cũng thấy rồi như nhạc sĩ La Hối chỉ viết một bài "Xuân và tuổi trẻ", Nhạc sĩ Ngọc Bích viết bài "Mộng chiều xuân", nhạc sĩ Phạm Duy cũng chỉ hai bài "Hoa xuân" và "Xuân ca", nhạc sĩ Lê Trạch Lựu chỉ viết bài "Em tôi", Nhị Hà chỉ viết bài "Trở về thôn cũ"... Sau đó có viết nữa đâu và những bài ấy vẫn đi vào lòng người yêu nhạc và ca khúc ấy vẫn vượt thời đó sao?
- Ngoài Gái xuân, tôi viết khoảng 20 ca khúc nữa và những ca khúc này đều do tôi tự thể hiện. Ngoài ra, tôi thích đặt lời Việt cho một số ca khúc nước ngoài, trong đó có những ca khúc đã trở nên phổ biến tại Việt Nam từ những thập niên 1957 như: Cánh bướm vườn xuân (Le Carisier et le pomier), Cánh buồm xa xưa (La Paloma...). Con gái tôi đã đầu tư thực hiện đĩa CD Gái xuân gồm 10 ca khúc trong đó có các bài Mưa cao nguyên (thơ Hoàng Hương Sơn), Mưa tháng 6 (thơ Thường Đoan) và Mưa đời lãng du (thơ Trần Hữu Ngự).
Hoàng Hữu Quyết
