Đền làng Hào Kiệt, xã Vĩnh Thành, huyện Yên Thành, tỉnh Nghệ An được xây dựng để thờ Thái Úy Lai Quốc công Phan Công Tích - một danh tướng nổi tiếng dưới triều Lê Trung Hưng.
Đền Hào Kiệt được xây dựng dưới thời Lê Trung hưng, ở vị trí cảnh quan đẹp, núi sông hữu tình, giữa một vùng quê yên bình, trù phú. Trải qua quá trình tồn tại hàng trăm năm, di tích đã nhiều lần được tu bổ, tôn tạo.
Trên các cấu kiện gỗ còn lưu giữ được nhiều mảng chạm khắc có giá trị. Đề tài chạm trổ phong phú như họa đồ long vân, thủy ba, các mảng khắc chạm tỉ mỉ, đường nét tinh tế, hoa văn mềm mại, uyển chuyển, tạo nên tác phẩm điêu khắc sinh động, thể hiện sự tài hoa và sáng tạo của nghệ nhân.
Bên trong di tích còn lưu giữ được các hiện vật cổ như long ngai, kiếm gỗ, hòm đựng sắc, mâm cỗ bồng, đại tự... càng làm tăng thêm giá trị nghệ thuật của di tích.
Trước Cách mạng Tháng Tám năm 1945, đền Hào Kiệt là nơi hoạt động bí mật của tổ chức cơ sở Đảng địa phương. Ngày 22/08/1945, đại diện nhân dân của 25 làng thuộc tổng Quan Trung đã tập trung tại đền Hào Kiệt nghe Đội tuyên truyền xung phong của Việt Minh huyện phổ biến kế hoạch giành chính quyền của Huyện ủy. Tại đây đã bầu ra Ủy ban khởi nghĩa tổng Quan Trung. Đền cũng là nơi tổ chức một số cuộc họp của huyện, xã.
Từ năm 1949, đền Hào Kiệt là nơi hợp tự của hàng chục đền, chùa, đình, miếu trong vùng. Vì vậy, tại đây còn phối thờ các vị thần được hợp tự, tiêu biểu như: Kế Quận công Phan Công Ngạn, Cao Sơn Cao Các…
Hàng năm, tại đền Hào Kiệt diễn ra 2 kỳ lễ lớn: Lễ hội từ ngày 10 - 13/2 âm lịch; Lễ Lục ngoạt ngày 13 - 16/6 âm lịch. Thông qua các hoạt động lễ hội thể hiện tấm lòng tri ân, truyền thống “uống nước nhớ nguồn” của dân tộc, góp phần duy trì, phát triển những nét văn hoá tốt đẹp của địa phương, khơi dậy niềm tự hào, tình yêu quê hương xứ sở, ý thức bảo vệ các di sản văn hoá cho các thế hệ, đặc biệt là thế hệ trẻ.
Ghi nhận những công lao, giá trị văn hóa lịch sử, ngày 24/02/2023, Bộ Văn hóa Thể thao và Du lịch đã ra Quyết định số 397 công nhận đền Hào Kiệt, xã Vĩnh Thành xếp hạng di tích lịch sử quốc gia.
Hàng năm tại đền diễn ra hai kỳ lễ lớn nhằm thể hiện tấm lòng tri ân, truyền thống “ uống nước nhớ nguồn” của dân tộc.
Phát biểu tại buổi Lễ, Phó Chủ tịch UBND huyện Yên Thành Hoàng Danh Truyền tỏ lòng biết ơn đến lãnh đạo Bộ Văn hóa, Thể thao và Du lịch, UBND tỉnh Nghệ An, các sở, ban, ngành cấp tỉnh và đặc biệt là Sở Văn hóa và Thể thao, Ban quản lý Di tích tỉnh Nghệ An và tác giả xây dựng hồ sơ đã giúp đỡ địa phương trong thời gian qua và mong rằng sẽ tiếp tục nhận được sự quan tâm, giúp đỡ của các đồng chí trong thời gian tới.
Đồng thời, hoan nghênh tinh thần bảo vệ, giữ gìn và phát huy giá trị di tích của nhân dân xã Vĩnh Thành nói chung, nhân dân làng Hào Kiệt nói riêng. Việc Đền Hào Kiệt được công nhận là di tích lịch sử cấp quốc gia cùng với di tích lịch sử văn hóa cấp quốc gia Khu lưu niệm Bác Hồ về thăm Vĩnh Thành, các di tích lịch sử cấp tỉnh: nhà thờ họ Nguyễn Như, Nhà thờ họ Nguyễn Đình, Nhà thờ họ Võ, Nhà thờ họ Trần và các di tích được kiểm kê khác đã chứng minh cho truyền thống văn hoá, sức mạnh đoàn kết của cán bộ và nhân dân Vĩnh Thành trong việc quyết tâm sâu sắc xây dựng nền văn hoá Việt Nam tiên tiến đậm đà bản sắc dân tộc.
Phó Chủ tịch cũng đề nghị Đảng ủy, UBND xã Vĩnh Thành, nhân dân trong vùng, lấy đây làm cơ sở pháp lý để bảo tồn và phát huy hơn nữa giá trị của di tích, thực hiện tốt Luật Di sản Văn hóa và các quy định của Nhà nước, của địa phương đối với việc bảo vệ di tích. Đồng thời vận động các tầng lớp nhân dân tham gia đóng góp về vật chất và tinh thần làm cho di tích ngày càng khang trang sạch đẹp, góp phần xây dựng đời sống văn hóa, xây dựng quê hương ngày càng giàu đẹp.
Lê Quyết
