Theo báo cáo mới công bố của Chứng khoán Rồng Việt (VDSC), sự khác biệt lớn nhất giữa Thông tư 41 và Thông tư 14 nằm ở việc thay đổi cách tính và quản trị vốn theo hướng nâng cao, bổ sung bộ đệm vốn và linh hoạt hơn trong đánh giá rủi ro.

Cụ thể, Thông tư 14 phân tách rõ ràng các cấp độ vốn: vốn lõi cấp 1 (CET1) tối thiểu 4,5%, vốn cấp 1 tối thiểu 6% và hệ số an toàn vốn (CAR) tối thiểu 8%. Đáng chú ý, lần đầu tiên các bộ đệm vốn quan trọng được đưa vào, bao gồm bộ đệm bảo toàn vốn (CCB), bộ đệm phản chu kỳ (CCyB) và bộ đệm cho các ngân hàng có tầm quan trọng hệ thống. Theo lộ trình, CCB sẽ tăng dần từ 0,625% lên 2,5% trong vòng 5 năm, trong khi CAR hiệu quả có thể nâng lên 10,5 – 13%.

VDSC cho rằng, quy định mới sẽ tạo sức ép lớn lên nhóm ngân hàng lớn có hệ số CAR thấp, chưa đạt chuẩn tối thiểu theo lộ trình. Các ngân hàng như BIDV, VietinBank, Sacombank, VietABank, ABBank, Bac A Bank hay PGBank sẽ buộc phải hành động mạnh mẽ, từ tối ưu hóa tài sản có rủi ro, đầu tư hệ thống xếp hạng tín dụng nội bộ để áp dụng phương pháp IRB, cho đến củng cố vốn tự có thông qua phát hành cổ phiếu hoặc trái phiếu thứ cấp. Điều này có thể kích hoạt làn sóng tăng vốn rầm rộ trên thị trường ngân hàng thời gian tới.

Ngược lại, nhóm ngân hàng có hệ số CAR cao vượt ngưỡng 12,5% sẽ hưởng lợi lớn nhờ khả năng mở rộng tín dụng mạnh mẽ hơn, nhất là trong bối cảnh cơ chế “room” tín dụng có thể thay đổi theo hướng nới lỏng. Đây được xem là lợi thế quan trọng trong giai đoạn thị trường vốn và tín dụng đang cần sự bứt phá.

Một điểm mới khác của Thông tư 14 là phương pháp tính rủi ro tín dụng. Nếu Thông tư 41 chỉ cho phép áp dụng phương pháp tiêu chuẩn (SA), thì Thông tư 14 bổ sung thêm phương pháp xếp hạng nội bộ (IRB), bao gồm cơ bản (FIRB) và nâng cao (AIRB), yêu cầu dữ liệu lịch sử tối thiểu 5 năm. Nhờ đó, các ngân hàng có hệ thống quản trị rủi ro tốt sẽ giảm được vốn yêu cầu, từ đó nâng cao hiệu quả sử dụng vốn. Đồng thời, Thông tư 14 cũng điều chỉnh quy định về vốn cho rủi ro hoạt động, bổ sung hệ số biên alpha và hệ số tổn thất nội bộ (ILM), khuyến khích các ngân hàng xây dựng kho dữ liệu đầy đủ và minh bạch hơn.

Về phân phối lợi nhuận, Thông tư 14 siết chặt điều kiện chia cổ tức tiền mặt, chỉ cho phép thực hiện nếu ngân hàng đáp ứng đủ tỷ lệ vốn và bộ đệm theo lộ trình. Theo đánh giá của VDSC, đây là biện pháp cần thiết để ưu tiên tích lũy vốn, song cũng có thể ảnh hưởng đến quyền lợi cổ đông trong ngắn hạn.

Thông tư 14 chính thức có hiệu lực từ 15/9/2025, đồng thời trao cho các ngân hàng khoảng thời gian 5 năm để chuẩn bị trước khi Thông tư 41 hết hiệu lực hoàn toàn vào đầu năm 2030. Giới phân tích nhận định, khung pháp lý mới không chỉ thúc đẩy sự chuyên nghiệp hóa trong quản trị vốn, mà còn là bước đệm quan trọng để hệ thống ngân hàng tiến tới bỏ “room” tín dụng, qua đó mở rộng dư địa tăng trưởng trong bối cảnh hội nhập tài chính toàn cầu ngày càng sâu rộng.

Phương Thảo(t/h)