Lễ Khai hạ - Cầu an thường diễn ra vào mùng 7 Tết âm lịch hàng năm tại Di tích lịch sử - văn hóa Quốc gia Lăng Lê Văn Duyệt; là một điểm nhấn sinh hoạt văn hóa của người dân Nam bộ và TP. Hồ Chí Minh để cầu mong cho mưa thuận, gió hòa...
Ngay từ trước 30 Tết, có lễ Dựng nêu và lễ Thượng kỳ để đến đầu năm thì làm lễ Hạ nêu; đồng thời sắm sửa lễ vật cúng tế trời, đất, tổ tiên và trở lại công việc hàng ngày.
Cây nêu (thường là cây tre) dài 5 - 6 m, được trồng trước sân nhà, trên có treo một vòng tròn nhỏ và nhiều vật dụng có tính chất biểu tượng theo từng địa phương - được dựng lên nhằm ngăn không cho quỷ ngoài biển vào đất liền, tránh xa nơi cư ngụ của dân làng.
Lễ hội Khai hạ - Cầu an đầu năm mới được thực hiện theo nghi thức Tiểu cung đình Triều Nguyễn với nhiều nghi lễ gồm: Lễ Hạ nêu, Lễ Khai hạ đầu năm, Lễ Khai bút, Lễ Khai Ấn. Các nghi lễ trên nhằm cầu an cho Nhân dân, cầu thạnh cho Quốc gia, cầu cho TP. Hồ Chí Minh và quận Bình Thạnh, năm mới Giáp Thìn an khang, thịnh vượng, phát triển bền vững, phồn thịnh vinh quang.
Trong lễ Khai hạ - Cầu an thường kèm theo những chầu hát bội sống động, tinh tế, sâu sắc. Điều này được lý giải là bởi tuồng hát không chỉ mang giá trị văn hóa mà còn lồng ghép mục đích giáo dục cho mọi tầng lớp nhân dân về ý thức đạo lý làm người, đạo lý uống nước nhớ nguồn của người dân Việt. Lễ hội Khai hạ - Cầu an được công nhận di sản văn hóa phi vật thể Quốc gia.
Đức Tả quân Lê Văn Duyệt (1764 - 1832), thời vua Gia Long (1802 - 1820) và vua Minh Mạng (1820 - 1841), là người đã có công vào sự nghiệp mở mang, phát triển vùng đất phía Nam của Tổ quốc, đặc biệt là Sài Gòn - Gia Định.
Khi còn giữ chức Tổng Trấn thành Gia Định, dưới sự quản lý điều hành tài tình về kinh tế và quân sự của ông, người dân nơi đây được sống trong an bình, no ấm. Thuở còn sống, Tả quân Lê Văn Duyệt cùng người dân trong vùng vẫn hay làm các nghi lễ cầu cho mưa thuận gió hòa. Các nghi thức tế lễ được tổ chức theo nghi thức tế lễ cung đình triều Nguyễn.
Để học tập tinh thần trung quân ái quốc, phẩm chất chính trực, công bằng... người dân TP. Hồ Chí Minh đã đến xin ấn Tả quân về treo trong nhà như để nhắc nhở con cháu noi gương ông và cũng là để cầu may một năm làm ăn thuận buồm xuôi gió.
Tại buổi lễ, Ban Tổ chức đã mời trầu cau, mời rượu, trao tặng lộc đầu năm cho các đại biểu tham dự. Sau khi các nghi thức lễ được thực hiện xong, các đại biểu đã cùng thành kính dâng hương tại Chánh điện, sau đó dâng hương tại Lăng mộ Đức Tả quân Lê Văn Duyệt.
Trong ngày, tại sân khấu bên trong lăng Đức Tả quân Lê Văn Duyệt, Đoàn Hát bội Ngọc Khanh đã sáng đèn trình diễn Lễ Xây chầu – Đại bội, diễn tuồng Ngọc Huỳnh Lân xuất thế, Đức Thượng công Lê Văn Duyệt.
Hoàng Bách
