XDNT mới xã Ôn Lương (Phú Lương - Thái Nguyên): Huy động nguồn lực vượt quá sức dân?

Xây dựng nông thôn mới phải chú trọng đến công tác giảm nghèo, gắn với phát triển sản xuất, tăng thu nhập cho người dân; tuyệt đối không để tình trạng xây dựng nông thôn mới ( XDNTM) làm tăng gánh nặng, tăng nghèo cho người dân; chú trọng hướng dẫn, tổ chức hỗ trợ người dân thực hiện các nội dung về phát triển y tế, văn hóa, xã hội, tạo cảnh quan môi trường nông thôn, giữ gìn và phát huy bản sắc văn hóa truyền thống, đảm bảo trật tự an toàn xã hội, từng bước đẩy lùi tệ nạn xã hội, đảm bảo sự bình yên cho cuộc sống của người dân nông thôn. Đề cao trách nhiệm người đứng đầu trong xây dựng nông thôn mới… (công điện của Thủ tướng Chính phủ gửi các trưởng ban chỉ đạo Chương trình mục tiêu Quốc gia XDNTM các tỉnh, thành phố trực thuộc Trung ương)

Tuy nhiên qua thực tế cho thấy một số địa phương đã chạy đua theo thành tích, huy động nguồn đóng góp của dân còn tùy tiện, quá mức, nhất là các hộ nghèo, khó khăn, gây bức xúc trong dư luận xã hội, làm mất đi ý nghĩa nhân văn của một Chương trình có tầm cỡ quốc gia. Xã Ôn Lương, huyện Phú Lương, tỉnh Thái Nguyên cũng là một trong số xã huy động đóng góp XDNTM vượt quá sức dân.

Lộ trình “ phá khung”

Là xã thứ hai được huyện lựa chọn là xã điểm trong việc thực hiện chương trình XDNTM, với thành tích “chóng mặt” Ôn Lương đã hoàn thành 14/19 tiêu chí, kết quả thật đáng khích lệ. Nhưng qua tìm hiểu, quá trình thực hiện chương trình đã bộc lộ rõ sự yếu kém trong hệ thống quản lý cấp cơ sở.

Làm việc với ông Nguyễn Thanh Hiền - Phó Chủ tịch UBND xã Ôn Lương, phóng viên được biết hiện nay xã đang triển khai vận động nhân dân hiến đất để xây dựng trung tâm văn hóa xã (tiêu chí 6 trong bộ tiêu chí quốc gia về nông thôn mới). Sẽ có 17 hộ nằm trong quy hoạch khu trung tâm văn hóa xã tại xóm Na Tủn, xã Ôn Lương. Tuy nhiên đến nay xã mới chỉ tổ chức vận động 4 hộ dân hiến đất để đặt móng nhà văn hóa. Ông Hiền cho biết: hiện nay xã mới chỉ có quy hoạch chung về chương trình Nông thôn mới chứ chưa có quy hoạch chi tiết khu trung tâm văn hóa xã. Xã dự kiến sẽ thu hồi khoảng 1- 1,2 ha diện tích đất để thực hiện hạng mục này. Xã cũng chưa có tờ trình báo cáo huyện để phê duyệt quy hoạch, mà xã mới đang “tiền trạm” để vận động dân hiến đất.

Chưa ký hiến đất, hộ gia đình bà Nguyễn Thị Hồi cho biết, trước đây đã hiến 760m2 đất của gia đình để xã làm đường giao thông  vào khu làng nghề của xã (làng nghề đã “ chết yểu” vì không phù hợp với thực tiễn) . Đến năm 2013 xã lại thu hồi của gia đình bà thêm 3 sào ruộng (1080m2) và đền bù cho gia đình bà với giá 150.000 đồng/m2, trong chương trình nông thôn mới. Đến nay,  xã lại tiếp tục vận động gia đình bà Hồi hiến thêm 1252 m2 đất màu nữa với biên bản áp giá 39.000 đồng/ m2. Bà Hồi cho biết: “gia đình bà rất ủng hộ chủ trương XDNTM của địa phương nhưng với mức hỗ trợ như thế thì gia đình không đủ để chuyển đổi nghề , đảm bảo cuộc sống gia đình”. Có thể thấy đây là một gia đình đã hiến nhiều đất cho các công trình công cộng của địa phương, hoàn toàn ủng hộ các chủ trương XDNTM. Nhưng nay, do thấy quyền lợi của gia đình chưa được đảm bảo nên gia đình chưa thực hiện yêu cầu của lãnh đạo xã. Trên diện tích đất bị thu hồi lần này bà có trồng cây keo trước khi xã quy hoạch nông thôn mới nhưng nay xã nói không hỗ trợ phần cây keo đó vì gia đình bà trồng cây lâm nghiệp trên đất màu (?).

Bà Phan Thị Thạch bị thu hồi 810m2 đất cho biết: “ khi nhận được biên bản áp giá, tôi có gặp lãnh đạo xã thắc mắc tại sao giá đất của nhà bà được đền bù lại thấp hơn giá đất của xã bên cạnh? thì  Chủ tịch mặt trận trả lời: cũng chưa rõ”. Và khi bà hỏi lãnh đạo xã về số tiền 100.000đ mà gia đình bà cũng phải đóng như các hộ không mất đất thì xã trả lời: “ vì xã khó khăn nên các hộ đều phải đóng như nhau”. Bà cho rằng: “chúng tôi vừa hiến đất vừa phải đóng tiền như mọi người như vậy thì nặng gánh quá!”

Bà Phan Thị Thạch

Ông Nguyễn Văn Thiết cho biết, ngay khi tiếp nhận được biên bản thỏa thuận xã yêu cầu các hộ ký, ông đã thấy không hợp lý nhưng vì ông là Đảng viên, lại là cán bộ nên ông không thể không ký!?

Xã cũng đã và đang tiến hành thu tiền mỗi khẩu 100.000 đồng “để hỗ trợ cho 17 hộ”. Các hộ dân được thông báo sẽ bị thu hồi đất cũng vẫn phải nộp 100.000 đồng và họ thắc mắc: “có phải chúng tôi đã bị nặng gánh hơn không?”

Hệ quả từ việc “cán đích”

Xóm Na Pặng là một trong những xóm nghèo của xã Ôn Lương, đa phần các hộ phải vay Ngân hàng Nông nghiệp huyện thời gian từ 1đến 3 năm, với mức lãi tương ứng theo thời gian. Đến thời điểm này, tuy các hộ chưa nhận được tiền ngân hàng cho vay nhưng họ được thông báo quy trình như sau:  khi nào xã thông báo, các hộ sẽ lên ủy ban xã, ký nhận và nhận tiền từ ngân hàng, đồng thời nộp số tiền theo thông báo trước đó là 2.365.000đ cho xã. Xã cũng thông báo với các hộ có nhu cầu vay tiền nộp làm đường là “phải” vay từ 10 triệu đồng trở lên chứ không được vay ít hơn!!! Theo thông tin nhận được thì có đến 70-80% các hộ dân ở xóm này phải vay tiền ngân hàng để làm đường nông thôn mới.  Ông Phan Văn Thi chia sẻ: “tôi cũng chưa biết sẽ trả ngân hàng như thế nào vì giờ gia đình tôi 5 người chỉ trông vào 4 sào ruộng và ngoài ra không có thu nhập gì thêm, bây giờ kiểm lâm cũng không cho vào rừng chặt cây nữa rồi!”.

Trao đổi với bà Nguyễn Thị Mai – Phó Bí thư Huyện ủy, Chủ tịch Ủy ban nhân dân huyện Phú Lương, trong thời khắc ngắn ngủi, phóng viên nhận được câu trả lời: “trong quá trình thực hiện thì miễn giảm cho các hộ đó 100 nghìn chứ có vấn đề gì đâu!”

Vẫn biết nguồn lực XDNTM không chỉ trông chờ vào sự đầu tư của ngân sách nhà nước, nhưng huy động được sức dân phải phù hợp và đảm bảo tính dân chủ cơ sở, mới thực sự đem đến một cuộc sống ấm no, hạnh phúc cho người dân, góp phần quan trọng vào mục tiêu xóa đói, giảm nghèo của huyện nhà. Qua những thực tế trên, cách huy động nguồn lực của chính quyền xã Ôn Lương đã gây sức ép quá lớn, khiến cho người dân búc xúc lẫn hoài nghi. Với mục tiêu cán đích NTM của cấp chính quyền địa phương làm cho chương trình có ý nghĩa đã trở nên “méo mó” trong mắt  người dân.

Ngày 13/8/2014, Thủ tướng Chính phủ đã có công điện yêu cầu Chủ tịch Ủy ban nhân dân các tỉnh, thành phố trực thuộc Trung ương có trách nhiệm tổ chức, chỉ đạo, kiểm tra, chịu trách nhiệm trước Thủ tướng Chính phủ về việc thực hiện Chương trình XDNTM, trong đó có nội dung:... “ Việc huy động đóng góp của người dân phải được bàn bạc dân chủ và phải được sự đồng tình của người dân. Nơi nào, cấp nào để xảy ra tình trạng huy động quá sức dân, gây khó khăn trong việc xác nhận và giải quyết quyền lợi chính đáng của nhân dân theo chế độ chính sách của Đảng và Nhà nước...thì người đứng đầu phải chịu trách nhiệm, kiểm điểm để xử lý kỷ luật nghiêm khắc”

Đinh Hiền