Lễ công bố Quyết định công nhận Bảo vật quốc gia Hai tượng Sư tử thành đá Đồ Bàn và giới thiệu các bảo vật quốc gia tỉnh Bình Định do Sở Văn hóa và Thể thao (VH&TT) tỉnh Bình Định tổ chức nhân ngày Di sản Văn hoá Việt Nam 23/11…
Tham dự Lễ công bố có các vị: Lâm Hải Giang, Tỉnh ủy viên, Phó Chủ tịch UBD tỉnh Bình Định; Phạm Định Phong, Phó cục trưởng Cục Di sản văn hóa, Bộ Văn hóa, Thể thao và Du lịch (VH-TT&DL); Tạ Xuân Chánh, Tỉnh ủy viên, Giám đốc Sở VH-TT tỉnh Bình Định; TS Lê Đình Phụng, Ủy viên Hội Khảo cổ học Việt Nam; Bùi Tĩnh, Giám đốc Bảo tàng tỉnh Bình Định cùng đại diện lãnh đạo Trung tâm VH-TT huyện, thị xã, thành phố có hiện vật là bảo vật quốc gia…
Phát biểu tại Lễ công bố Quyết định công nhận Bảo vật quốc gia, ông Tạ Xuân Chánh cho biết: Những năm qua, nhận thức được tầm quan trọng của các di sản văn hóa Champa nói chung và nghệ thuật điêu khắc Champa nói riêng, Sở VH-TT tỉnh Bình Định đã chỉ đạo Bảo tàng tỉnh Bình Định triển khai xây dựng hồ sơ hiện vật, tham mưu UBND tỉnh trình Bộ VH-TT&DL, Hội đồng Di sản văn hóa quốc gia xem xét, thẩm định, trình Thủ tướng Chính phủ công nhận bảo vật quốc gia.
Từ năm 2015 - 2024, qua các đợt công nhận bảo vật quốc gia theo quyết định của Thủ tướng Chính phủ, Bình Định vinh dự có 13 bảo vật quốc gia là những tác phẩm điêu khắc đá Champa. Trong số này, Bảo tàng tỉnh hiện đang lưu giữ 8 bảo vật quốc gia, gồm: Phù điêu nữ thần Mahisha Sura Mardini, niên đại đầu thế kỷ XII; phù điêu thần Brahma, niên đại cuối thế kỷ XII; cặp phù điêu chim thần Garuda diệt rắn, niên đại thế kỷ XII - XIV; phù điêu nữ thần Sarasvati, niên đại đầu thế kỷ XII; phù điêu Thần hộ pháp Mả Chùa, niên đại thế kỷ XII; Hai tượng sư tử đá thành Đồ Bàn, niên đại cuối thế kỷ XI - đầu thế kỷ XII.
Còn lại 5 bảo vật quốc gia hiện đang lưu giữ ở các nơi, gồm: Cặp voi đá thành Đồ Bàn, niên đại nửa sau thế kỷ XII, nằm trong khuôn viên thành Đồ Bàn (nay là thành Hoàng đế) ở xã Nhơn Hậu, thị xã An Nhơn; Hai tượng Hộ pháp chùa Nhạn Sơn, niên đại thế kỷ XII - XIII, tại chùa Nhạn Sơn, ở xã Nhơn Hậu; tượng thần Shiva chùa Linh Sơn, niên đại thế kỷ XV, tại chùa Linh Sơn, xã Nhơn Hội, thành phố Quy Nhơn.
Riêng cặp tượng Sư tử đá thành Đồ Bàn được Thủ tướng Chính phủ công nhận bảo vật quốc gia vào ngày 18/1/2024. Cặp tượng sư tử trên được phát hiện vào năm 1992, tại khu vực Bả Canh (phường Đập Đá, thị xã An Nhơn) gần tháp Cánh Tiên, thuộc phạm vi thành Đồ Bàn, trong một hố chôn có cặp tượng sư tử cùng tượng Gajashimha (con vật đầu voi, mình sư tử).
Theo các nhà nghiên cứu, nhà khảo cổ học, cặp tượng sư tử thành Đồ Bàn mang những nét cơ bản của phong cách Trà Kiệu, nhưng cũng bắt đầu có những đặc điểm của phong cách tháp Mẫm (tức phong cách Bình Định).
Hiện cặp tượng sư tử thành Đồ Bàn được ghi nhận là những tượng sớm nhất thuộc phong cách tháp Mẫm và có tạo hình tư thế độc đáo nhất trong lịch sử điêu khắc tượng sư tử của Champa.
13 Bảo vật quốc gia nói trên là những hiện vật gốc độc bản, quý hiếm, hình thức độc đáo; có giá trị lớn đối với công tác nghiên cứu và nhận thức các vấn đề về văn hóa - lịch sử liên quan đến văn hóa Champa trên vùng đất Bình Định. Đây không chỉ là tư liệu khoa học quan trọng đối với khảo cổ học, mà còn có giá trị lớn đối với nghiên cứu lịch sử, văn hóa, mỹ thuật, tôn giáo của cộng đồng người Chăm. ..
Cũng theo ông Giám đốc Sở VH-TT tỉnh Bình Định, Lễ công bố Quyết định công nhận Bảo vật quốc gia Hai tượng Sư tử thành đá Đồ Bàn và giới thiệu các bảo vật quốc gia tỉnh Bình Định là dịp để tỉnh Bình Định giới thiệu, tôn vinh các di sản văn hóa vật thể với giá trị vững bền và sức sống mãnh liệt; ghi nhận, đánh giá cao và biểu dương những nỗ lực của các tổ chức và cá nhân trong việc gìn giữ, bảo tồn, phát huy giá trị lịch sử - văn hóa Champa trên vùng đất Bình Định; đồng thời, thúc đẩy trách nhiệm bảo tồn, phát huy di sản phục vụ phát triển KT-XH trong những năm tiếp theo. Việc phát huy giá trị hệ thống hiện vật này không chỉ thể hiện tinh thần trân trọng di sản mà còn phù hợp với định hướng phát triển du lịch của tỉnh Bình Định… 
Tiếp đó, thay mặt lãnh đạo Cục Di sản văn hóa, Bộ VH-TT&DL, ông Phạm Định Phong đã công bố và trao Quyết định của Thủ tướng Chính phủ công nhận bảo vật quốc gia hai tượng Sư tử thành đá Đồ Bàn và trao Bằng chứng nhận 2 hiện vật trên cho lãnh đạo Sở TH-TT Bình Định.
Phát biểu tại Lễ công bố Quyết định công nhận Bảo vật quốc gia Hai tượng Sư tử thành đá Đồ Bàn và giới thiệu các bảo vật quốc gia tỉnh Bình Định, thay mặt lãnh đạo UBND tỉnh Bình Định, ông Lâm Hải Giang ghi nhận, đánh giá cao mục đích, ý nghĩa của Quyết định công nhận bảo vật quốc gia Hai tượng Sư tử thành Đồ Bàn và các bảo vật quốc gia tỉnh Bình Định.
Ông Phó chủ tịch UBND tỉnh Bình Định cho biết: Bình Định là vùng đất có bề dày lịch sử, với những di sản văn hóa vật thể và phi vật thể đa dạng, đặc sắc. Hiện nay, Bình Định có 149 di tích lịch sử - văn hóa và danh lam thắng cảnh; trong đó có 2 di tích được xếp hạng di tích quốc gia đặc biệt; 34 di tích xếp hạng cấp quốc gia và 113 di tích xếp hạng cấp tỉnh; cùng hàng nghìn cổ vật đang được lưu giữ tại bảo tàng… Đến nay, Bình Định đã có 13 tác phẩm nghệ thuật điêu khắc đá được Thủ tướng Chính phủ công nhận là Bảo vật quốc gia Việt Nam. Đây không chỉ là niềm tự hào của Bình Định, mà còn là tài sản quý giá của dân tộc Việt Nam, đóng góp vào kho tàng di sản văn hóa nhân loại, cần được gìn giữ và tôn vinh.
Thay mặt UBND tỉnh Bình Định, tôi xin gửi lời cảm ơn sâu sắc đến các đồng chí lãnh đạo Bộ VH-TT&DL, Cục Di sản văn hóa và các Cục, Vụ, cơ quan thuộc Bộ đã luôn quan tâm, giúp đỡ, ủng hộ, gìn giữ, quảng bá và phát huy giá trị văn hoá Champa nói riêng và di sản văn hoá tại Bình Định nói chung, góp phần quan trọng để di sản văn hoá được lan tỏa, phát huy giá trị, đáp ứng mục tiêu nâng cao đời sống văn hóa tinh thần và chỉ số hạnh phúc của nhân dân.
Đồng thời, ông Lâm Hải Giag chỉ đạo: Đề nghị Sở VH-TT Bình Định chỉ đạo Bảo tàng tỉnh Bình Định lập phương án bảo vệ an toàn tuyệt đối đối với 13 Bảo vật quốc gia đã được công nhận. Quan tâm bố trí, thiết kế hệ thống kho tàng, các kho bảo quản hiện vật nói chung và kho bảo quản đối với những Bảo vật quốc gia nói riêng theo dự án xây dựng mới Bảo tàng tỉnh đã được tỉnh thông qua..
Bên cạnh đó, Sở VH-TT tỉnh cần nghiên cứu, triển khai việc bảo quản đặc biệt, báo cáo định kỳ về tình trạng kỹ thuật đối với các Bảo vật quốc gia tại Bảo tàng tỉnh, chùa Linh Sơn và chùa Nhạn Sơn; Tăng cường hơn nữa công tác thông tin, tuyên truyền bằng nhiều hình thức phong phú, quảng bá giá trị của 13 Bảo vật quốc gia gắn với tuyên truyền bảo vệ, phát huy giá trị di sản văn hóa trên địa bàn tỉnh đến công chúng, đặc biệt là thế hệ trẻ;
Nâng cao nhận thức về ý nghĩa, tầm quan trọng của giá trị di sản văn hóa nói chung, giá trị của Bảo vật quốc gia nói riêng; Phát hành ấn phẩm, thể hiện bằng hình ảnh Bảo vật được chú thích song ngữ bằng tiếng Việt và tiếng Anh để giới thiệu đến nhân dân và du khách, làm tài liệu trong công tác nghiên cứu.
Ngoài ra, cần nghiên cứu ứng dụng công nghệ thông tin, công nghệ số trong hoạt động trưng bày các Bảo vật quốc gia đã được Thủ tướng Chính phủ công nhận. Song song đó, tiếp tục nghiên cứu, sưu tầm, rà soát và lựa chọn các hiện vật tiêu biểu, đáp ứng các tiêu chí để lập hồ sơ trình Thủ tướng Chính phủ công nhận Bảo vật quốc gia nhằm bảo tồn và tôn vinh những giá trị di sản văn hóa Việt Nam…
Đối với các địa phương trong tỉnh có Bảo vật quốc gia như Quy Nhơn, An Nhơn, đề nghị lãnh đạo UBND thị xã, thành phố chỉ đạo Phòng VH-TT; Trung tâm VH-TT-TT trực thuộc phối hợp chặt chẽ với Sở VH-TT và các tổ chức, cá nhân đang lưu giữ Bảo vật quốc gia nâng cao ý thức trách nhiệm của người dân tham gia bảo tồn và phát huy di sản; Tăng cường công tác bảo vệ, bảo quản các Bảo vật quốc gia, di sản văn hóa. Đầu tư trang thiết bị đảm bảo an toàn, an ninh, điều kiện bảo quản phù hợp, phát huy tối đa giá trị các Bảo vật quốc gia; Xây dựng kế hoạch, phương án bảo vệ và phát huy Bảo vật quốc gia tại địa phương gắn với phát triển du lịch…
Viết Hiền
