Nguyên Thứ trưởng Bộ Công Thương Lương Văn Tự, Chủ tịch Hiệp hội Thông tin tư vấn kinh tế thương mại Việt Nam, cho biết Việt Nam hiện sở hữu nhiều nông sản nằm trong nhóm hàng đầu thế giới. “Gạo từng đạt giải ngon nhất thế giới, cà phê đứng thứ hai toàn cầu, hồ tiêu và hạt điều từng giữ vị trí số một. Ngoài ra, nhiều mặt hàng thủy sản cũng đã được quốc tế công nhận về chất lượng và sản lượng”, ông nói.
Theo ông Tự, Việt Nam có đầy đủ điều kiện để trở thành “bếp ăn của thế giới”, nhất là trong bối cảnh xuất khẩu nông sản tăng mạnh những năm gần đây. Tuy nhiên, giá trị thu về vẫn chưa tương xứng do phần lớn nông sản vẫn dừng ở khâu sơ chế hoặc xuất thô, trong khi giá trị gia tăng nằm ở công đoạn chế biến.
Ông dẫn chứng, gạo xuất khẩu hiện chỉ đạt khoảng 600 USD/tấn, nhưng nếu được chế biến thành bột gạo hoặc sản phẩm cao cấp hơn, giá trị có thể tăng 3–4 lần. Tương tự, hạt điều và cà phê nếu được chế biến sâu, đóng gói hoặc phát triển thương hiệu có thể mang lại lợi nhuận cao gấp nhiều lần so với bán nguyên liệu. “Một cốc cà phê bán ra thị trường có giá trị gấp 20 lần so với lượng cà phê nhân dùng để sản xuất nó. Đó chính là khoảng chênh lệch mà Việt Nam cần hướng tới để tăng thu nhập cho người nông dân”, ông Tự nhấn mạnh.
Theo các chuyên gia, chế biến sâu không chỉ giúp nâng giá trị sản phẩm, mà còn mở ra cơ hội thâm nhập sâu hơn vào các thị trường khó tính như EU, Mỹ, Nhật Bản, Hàn Quốc nơi yêu cầu khắt khe về tiêu chuẩn vệ sinh, an toàn thực phẩm, truy xuất nguồn gốc và yếu tố bền vững.
Muốn làm được điều đó, ông Tự cho rằng cần đầu tư mạnh cho công nghệ, hoàn thiện chuỗi sản xuất – chế biến – bảo quản, đồng thời xây dựng hệ thống tiêu chuẩn và thương hiệu quốc gia cho nông sản Việt. “Một thương hiệu tốt có thể mang lại thêm 25% giá trị hàng hóa. Đây là điều doanh nghiệp Việt phải chú trọng nếu muốn cạnh tranh lâu dài”, ông nói thêm.
Ở góc nhìn doanh nghiệp, ông Paul Le, Phó Chủ tịch Tập đoàn Central Retail cho rằng, nông sản Việt không chỉ cần chất lượng mà còn cần “câu chuyện thương hiệu”. Ông ví dụ, Central đang giới thiệu sản phẩm nước mắm Việt Nam ra thị trường thế giới như một biểu tượng văn hóa ẩm thực độc đáo, nhấn mạnh rằng “nước mắm ngon nhất phải ở Việt Nam và của Việt Nam”. Tương tự, ngành cà phê cũng có thể phát huy thế mạnh riêng bằng cách kể những câu chuyện về vùng đất, con người, và bí quyết chế biến truyền thống điều khiến cà phê robusta Việt Nam khác biệt với sản phẩm từ Brazil hay Colombia.
Dưới góc độ quản lý nhà nước, ông Trần Gia Long, Phó Vụ trưởng Vụ Kế hoạch – Tài chính (Bộ Nông nghiệp và Môi trường), cho biết xuất khẩu nông sản Việt Nam vẫn duy trì đà tăng mạnh dù đối mặt với nhiều thách thức. Tháng 9/2025, kim ngạch xuất khẩu nông sản đạt 6,35 tỷ USD, tăng 11,8% so với cùng kỳ, đưa tổng giá trị 9 tháng đầu năm lên 52,31 tỷ USD, tăng 14%. Trong đó, nông sản đạt 28,51 tỷ USD, tăng gần 17%; thủy sản đạt 8,12 tỷ USD, tăng hơn 12%; lâm sản đạt 13,41 tỷ USD, tăng 7,4%; chăn nuôi đạt 447,5 triệu USD, tăng 18,6%. 
Theo đại diện Bộ Nông nghiệp và Môi trường, thành quả này là kết quả của sự chỉ đạo sát sao từ Chính phủ và sự phối hợp giữa các địa phương, doanh nghiệp và người dân. Đặc biệt, cơ cấu thị trường đang dịch chuyển tích cực, khi nhiều mặt hàng nông sản Việt đã thâm nhập được vào những thị trường giá trị cao, thay vì chỉ phụ thuộc vào khu vực châu Á truyền thống.
Nếu duy trì đà tăng như hiện nay, xuất khẩu nông sản năm 2025 có thể đạt 67 tỷ USD, thậm chí vượt mốc 70 tỷ USD trong điều kiện thuận lợi. Tuy nhiên, theo ông Long, con số này có thể còn cao hơn nhiều nếu Việt Nam thúc đẩy được chế biến sâu, bởi giá trị gia tăng của sản phẩm nông nghiệp qua chế biến có thể gấp 2–5 lần so với xuất khẩu thô.
“Chúng ta không thể chỉ tự hào vì sản lượng lớn hay vị trí dẫn đầu thế giới, mà cần hướng đến giá trị thực tế thu được trên mỗi đơn vị sản phẩm. Đó mới là thước đo của một nền nông nghiệp hiện đại, hiệu quả và bền vững”, ông nói.
Các chuyên gia thống nhất rằng để đạt mục tiêu này, Việt Nam cần một chiến lược tổng thể, kết hợp khoa học công nghệ, đầu tư, chính sách tín dụng và thị trường tiêu thụ, đồng thời hỗ trợ doanh nghiệp chế biến, đặc biệt là doanh nghiệp nhỏ và vừa, lực lượng đang chiếm phần lớn trong chuỗi cung ứng nông sản.
Đẩy mạnh chế biến sâu không chỉ giúp Việt Nam nâng tầm vị thế trên bản đồ nông nghiệp thế giới, mà còn góp phần tăng thu nhập cho hàng triệu hộ nông dân, thúc đẩy phát triển kinh tế nông thôn và hiện thực hóa mục tiêu xây dựng ngành nông nghiệp bền vững, giá trị cao.
Thiên Trường
