Có nên cúng rằm tháng Giêng trước một vài ngày?

Vì sao "cúng cả năm không bằng rằm tháng Giêng"

Rằm tháng Giêng hay còn gọi là Tết Nguyên tiêu có nghĩa là đêm rằm đầu tiên của năm mới âm lịch. Trong tiếng Hán, “nguyên” là thứ nhất, “tiêu” là đêm. Tết Nguyên tiêu còn gọi là Tết Thượng nguyên, bên cạnh Tết Trung nguyên (rằm tháng Bảy) và Tết Hạ nguyên (rằm tháng Mười).

Cúng rằm tháng Giêng là ngày lễ quan trọng trong đời sống tâm linh người Việt nên ông bà ta có câu: "Cúng quanh năm không bằng rằm tháng Giêng" hay "Lễ Phật quanh năm không bằng ngày rằm tháng Giêng". Nhiều người cho rằng, phải qua rằm tháng Giêng với thực sự hết Tết. Ngoài việc lên chùa cầu an hay cúng sao giải hạn, các gia đình thường làm mâm cơm cúng dâng lên tổ tiên bày tỏ thành tâm.

Nguồn gốc, ý nghĩa Tết Nguyên tiêu

Tương truyền vào đời Hán ở Trung Quốc, một cung nữ có ý định về thăm cha mẹ vào ngày rằm tháng Giêng nhưng bị bề trên ngăn cấm nên có ý định lao xuống giếng tự tử vì quá buồn nhớ song thân. Cảm động trước sự hiếu thảo của cô gái, một vị quan nghĩ  kế giúp cô. Ông tâu vua rằng, ngày 16/01, thiên đình sẽ sai hỏa thần xuống thiêu rụi kinh thành. Để tránh tai họa, mọi người phải treo đèn lồng trước cửa nhà mình và ngoài đường vào ngày 15/01.

Theo lệnh vua, ngày rằm tháng Giêng mọi nhà đều treo đèn lồng. Nhân lúc ai nấy đang mải ngắm những chiếc đèn xinh xắn đó, cô gái trẻ đã trốn về nhà thăm cha mẹ mà không ai biết.

Cũng có truyền thuyết khác kể rằng, con thiên nga mà Ngọc hoàng rất yêu quý bay xuống hạ giới chơi và bị một người thợ săn bắn chết. Để trả thù cho nó, Ngọc hoàng sai thiên binh đúng ngày 15/1 (âm lịch) xuống phóng hỏa thiêu toàn bộ con người và động vật ở hạ giới. Rất may cho loài người là một số vị thần không đồng tình với quyết định khắc nghiệt này nên liều mình xuống trần để hiến kế cho chúng sinh.

Theo mách nước của chư thần, vào ngày 15 tháng Giêng hàng năm, nhà nhà đều treo đèn lồng đỏ và bắn pháo hoa để khi Ngọc hoàng nhìn xuống tưởng rằng nhà cửa, làng mạc ở dưới đang bốc cháy. Nhờ đó mà loài người và muôn thú mới thoát khỏi họa diệt vong. Kể từ đó đến nay, ngày 15 tháng 1 hàng năm, người Trung Quốc thường treo đèn lồng và nấu cỗ, bày tiệc, sum họp bên gia đình, mừng một năm mới bắt đầu bình an, may mắn.

Tại Việt Nam, rằm tháng Giêng mang ý nghĩa cầu mong một năm tốt lành, gia đạo bình ổn, quốc thái dân an, mưa thuận gió hòa. Đây là một trong 02 ngày rằm được coi trọng nhất (bên cạnh rằm tháng Bảy, với Phật tử thì có thêm ngày rằm quan trọng nhất là rằm tháng Tư - lễ Phật đản). Dân gian có câu "Cả năm được rằm tháng Bảy, cả thảy được rằm tháng Giêng" là vậy.

Vào ngày này, người Việt thường đi chùa lễ Phật hoặc các đền miếu, di tích lịch sử để cầu bình an, tốt lành cho bản thân và gia đình. Đây cũng là dịp để các thành viên trong gia đình cùng chuẩn bị mâm cơm cúng, đứng trước bàn thờ tổ tiên nhớ về công đức của các bậc sinh thành, nhớ về nguồn cội. Tuỳ vào điều kiện kinh tế và phong tục tập quán mà mỗi gia đình, vùng miền có mâm cỗ cúng khác nhau. Nhưng tựu chung lại đều thể hiện lòng tấm lòng thành kính đối với Phật, thánh, ông bà, tổ tiên.

Trong tâm thức người Việt, ngày rằm tháng Giêng cũng quan trọng chẳng kém Tết Nguyên đán. Những giá trị tâm linh, giá trị nhân văn mà ngày rằm tháng Giêng đem lại, sẽ trở thành hành trang để con người vững tin bước vào một năm mới với tâm thế lạc quan, tin tưởng vào những điều tốt đẹp.

Cúng rằm tháng Giêng có cần đúng rằm?

Rằm tháng Giêng 2023 vào ngày nào? Năm nay, ngày Tết Nguyên tiêu - rằm tháng Giêng nhằm vào Chủ Nhật ngày 5/2 dương lịch.

Theo phong tục, lễ cúng rằm tháng Giêng thường được tiến hành vào giờ Ngọ (tức là từ 11h đến 13h) ngày chính rằm (15/1 âm lịch). Hiện nay phần lớn các gia đình vẫn cúng vào ngày này, giờ giấc linh hoạt, tùy theo điều kiện thực tế. Các gia đình bận rộn có thể sắp xếp cúng trước rằm, từ ngày 13, 14, thậm chí có gia đình cúng từ ngày 11 - 12.

Tuy nhiên, năm nay Tết Nguyên tiêu nhằm vào cuối tuần nên tốt nhất là cúng đúng ngày (Chủ Nhật) hoặc trước một ngày (thứ Bảy). Các gia đình hoàn toàn có đủ điều kiện về thời gian để chuẩn bị lễ cúng rằm tháng Giêng thật chu đáo.

Minh An (T/h)