Ngày 8/5, tiếp tục chương trình kỳ họp thứ 9, Chánh án TAND tối cao Lê Minh Trí đã trình Quốc hội dự án Luật sửa đổi, bổ sung một số điều của Luật Tổ chức Tòa án nhân dân.
Theo ông Lê Minh Trí, thực hiện chủ trương của Đảng, Đảng ủy Tòa án nhân dân tối cao đã xây dựng Đề án số 04 ngày 28/3/2025 về tiếp tục sắp xếp, tinh gọn bộ máy Tòa án nhân dân bảo đảm hoạt động hiệu lực, hiệu quả, đáp ứng yêu cầu cải cách tư pháp trong tình hình mới và đề án đã được Ban Chấp hành Trung ương Đảng, Bộ Chính trị, Ban Bí thư kết luận thông qua.
Dự luật sửa đổi, bổ sung các quy định về tổ chức hệ thống tòa án theo hướng không tổ chức cấp trung gian (kết thúc hoạt động của 3 Tòa án nhân dân cấp cao), không tổ chức Tòa án nhân dân cấp huyện mà thay thế bằng mô hình Tòa án nhân dân khu vực, tổ chức hệ thống Tòa án theo thẩm quyền xét xử gồm 3 cấp: Tòa án nhân dân tối cao, cấp tỉnh, cấp khu vực; điều chỉnh nhiệm vụ, quyền hạn giữa các cấp Tòa án, số lượng Thẩm phán Tòa án nhân dân tối cao.
Trên cơ sở đó, dự thảo Luật đã sửa đổi, bổ sung quy định về tổ chức bộ máy, nhiệm vụ, quyền hạn của các Tòa án nhân dân, số lượng, tiêu chuẩn, điều kiện bổ nhiệm Thẩm phán Tòa án nhân dân tối cao và các quy định có liên quan.
Về mô hình tổ chức Tòa án, theo ông Trí dự thảo Luật đã sửa đổi, bổ sung các quy định về tổ chức hệ thống Tòa án theo hướng kết thúc hoạt động của Tòa án nhân dân cấp cao và Tòa án nhân dân cấp huyện; thành lập Tòa án nhân dân khu vực; chuyển các Tòa án nhân dân sơ thẩm chuyên biệt thành các Tòa chuyên trách trong Tòa án nhân dân khu vực.
"Theo đó, mô hình tổ chức hệ thống Tòa án gồm Tòa án nhân dân tối cao; Tòa án nhân dân tỉnh, thành phố trực thuộc Trung ương; Tòa án nhân dân khu vực (sửa đổi Điều 4 Luật Tổ chức Tòa án nhân dân năm 2024", ông Trí cho hay.
Đối với Tòa án nhân dân tối cao, dự thảo luật đề xuất tăng số lượng thẩm phán TAND tối cao từ 13 đến 17 người lên thành từ 23 đến 27 người.
Cơ quan chủ trì soạn thảo cũng đề xuất tăng số lượng Thẩm phán TAND Tối cao được tuyển chọn, bổ nhiệm từ nguồn ngoài Tòa án lên không quá 3 người, đảm bảo tỷ lệ được bổ nhiệm từ nguồn ngoài Tòa án không quá 10% số lượng Thẩm phán TAND Tối cao.
Theo tờ trình, trong khoảng thời gian từ 2022-2024, trung bình mỗi năm, TAND Tối cao giải quyết 2.800 đơn (vụ)/3.400 đơn đề nghị giám đốc thẩm, tái thẩm thuộc thẩm quyền; giải quyết, xét xử theo thủ tục giám đốc thẩm, tái thẩm khoảng 200 vụ/năm.
Còn 3 Tòa cấp cao giải quyết 6.500 đơn (vụ)/7.900 đơn đề nghị giám đốc thẩm, tái thẩm thuộc thẩm quyền; giải quyết, xét xử theo thủ tục giám đốc thẩm, tái thẩm khoảng 800 vụ.
Sau khi tiếp nhận chức năng, nhiệm vụ giám đốc thẩm, tái thẩm của các Tòa cấp cao, dự báo TAND Tối cao sẽ phải giải quyết khoảng 11.000 đơn đề nghị giám đốc thẩm, tái thẩm/năm; xét xử theo thủ tục giám đốc thẩm, tái thẩm khoảng 1.000 vụ/năm.
“Với khối lượng công việc như vậy, đòi hỏi phải tăng số lượng Thẩm phán Tòa án nhân dân tối cao mới đáp ứng được yêu cầu của công việc”, tờ trình nêu.
Ở góc độ cơ quan thẩm tra, theo Chủ nhiệm Ủy ban Pháp luật và Tư pháp của Quốc hội Hoàng Thanh Tùng, ủy ban này tán thành việc giao cho TAND Tối cao nhiệm vụ, quyền hạn phúc thẩm vụ án hình sự theo quy định của luật và nhận định đây là “điều chỉnh tăng nhiệm vụ, quyền hạn cho TAND Tối cao”.
Theo rà soát thực tiễn xét xử, nếu đề xuất này được Quốc hội chấp thuận, mỗi năm TAND Tối cao sẽ phải xét xử phúc thẩm khoảng 3.000 vụ án hình sự.
Cơ bản nhất trí với đề nghị tăng số lượng Thẩm phán TAND Tối cao, cơ quan thẩm tra cũng tán thành việc sửa đổi, bổ sung quy định về điều kiện để mở rộng nguồn đối tượng xem xét, bổ nhiệm Thẩm phán TAND Tối cao trong trường hợp đặc biệt do cấp có thẩm quyền quyết định.
Theo đó nhân sự được đề nghị bổ nhiệm phải đang là Thẩm phán TAND, có đủ 5 năm trở lên làm Vụ trưởng Vụ chuyên môn nghiệp vụ tại TAND Tối cao và số lượng người được đề nghị bổ nhiệm theo quy định này không quá 10% tổng số Thẩm phán TAND Tối cao.
“Quy định này là cần thiết nhằm xây dựng đội ngũ Thẩm phán TAND Tối cao giỏi về chuyên môn, nghiệp vụ, có bản lĩnh chính trị, phẩm chất đạo đức, trách nhiệm nghề nghiệp, công tâm, chuyên nghiệp đáp ứng yêu cầu nhiệm vụ trong tình hình mới”, ông Tùng nói.
Thiên Trường (t/h)
