Với vốn hóa thị trường đạt khoảng 52.088 tỷ đồng, tính đến nay, VEAM sở hữu lượng tiền mặt khổng lồ, lợi nhuận ổn định từ các liên doanh "gà đẻ trứng vàng" như Honda Việt Nam, Toyota Việt Nam và Ford Việt Nam, cùng chính sách cổ tức hấp dẫn lên đến 40-50% bằng tiền mặt hàng năm. Thế nhưng, cổ phiếu VEA vẫn gần như "bất động", giao dịch quanh mức 39.200 đồng/cổ phiếu, với thanh khoản trung bình chỉ 0,7 triệu đơn vị/phiên trong 20 phiên gần nhất. Điều này khiến nhiều cổ đông nắm giữ lâu dài phải chịu lỗ nhẹ, dù doanh nghiệp có nền tảng tài chính vững chắc.
VEAM là một trong những "ông lớn" ngành cơ khí ô tô và máy nông nghiệp, với vốn điều lệ gần 13.300 tỷ đồng, trong đó Bộ Công Thương nắm giữ khoảng 88,5% cổ phần. Đến cuối quý II/2025, công ty sở hữu lượng tiền mặt lên tới 16.600 tỷ đồng, chiếm hơn nửa tổng tài sản khoảng 31.000 tỷ đồng. Điều này giúp VEAM trở thành doanh nghiệp có lượng tiền mặt lớn nhất trên TTCK Việt Nam, mang lại lợi thế lớn trong việc đầu tư và phân phối lợi nhuận.
Về hiệu quả hoạt động, VEAM ghi nhận tỷ lệ ROA và ROE đều vượt ngưỡng 26%, cùng tỷ suất cổ tức hấp dẫn lên đến 12,8%. Trong năm 2024, doanh thu thuần đạt 4.103 tỷ đồng, lợi nhuận gộp 626 tỷ đồng, và đặc biệt là hơn 6.700 tỷ đồng từ các khoản đầu tư liên kết, đẩy lợi nhuận sau thuế lên 7.432 tỷ đồng – con số mà nhiều doanh nghiệp trong rổ VN30 phải mơ ước.
Sang năm 2025, VEAM đặt mục tiêu tăng trưởng 8%, với doanh thu hợp nhất 7.140 tỷ đồng và lợi nhuận sau thuế 6.330 tỷ đồng. Kết quả 6 tháng đầu năm 2025 cho thấy sự khởi đầu tích cực: Doanh thu thuần đạt hơn 2.087 tỷ đồng, lợi nhuận sau thuế 3.410 tỷ đồng, tăng gần 5% so với cùng kỳ, chủ yếu nhờ lãi từ liên doanh tăng 7% lên 3.069 tỷ đồng. Riêng quý I/2025, doanh thu tăng 16% nhưng lợi nhuận giảm 11% do chi phí tăng, song tổng thể vẫn duy trì đà tăng trưởng.
Chính sách cổ tức là một điểm sáng khác. Từ năm 2018 đến nay, VEAM đã nhận hơn 38.300 tỷ đồng cổ tức chỉ riêng từ Honda Việt Nam. Năm 2023, tỷ lệ cổ tức bằng tiền đạt 50,35%, tương đương 5.035 đồng/cổ phiếu. Dự kiến năm 2024, công ty sẽ chi khoảng 6.600 tỷ đồng cho cổ tức 50% bằng tiền mặt, và chính sách này dự kiến duy trì ít nhất đến năm 2027. Với định giá hiện tại, P/E chỉ ở mức 6,93 lần và P/B 1,77 lần – thấp hơn trung bình lịch sử – VEAM được đánh giá là cổ phiếu giá rẻ, phù hợp cho nhà đầu tư dài hạn tìm kiếm lợi tức ổn định. Các báo cáo phân tích từ Vietstock và VNDirect khuyến nghị "MUA" với giá mục tiêu 41.500 đồng/cổ phiếu (tháng 7/2025) và "OUTPERFORM" với 50.200 đồng (tháng 2/2025).
Phần lớn lợi nhuận của VEAM đến từ các liên doanh với các ông lớn ô tô: Honda (góp 4.500-6.000 tỷ đồng/năm), Toyota và Ford, mang về 5.000-7.000 tỷ đồng hàng năm. Điều này giúp công ty bù đắp cho mảng kinh doanh cốt lõi, vốn chỉ đạt 291 tỷ đồng lãi gộp trong nửa đầu 2025 (giảm 4%). Honda Việt Nam chiếm vị thế thống lĩnh với 80% thị phần xe máy, và VEAM hưởng lợi lớn từ cổ tức, đạt 6.729 tỷ đồng từ các liên doanh năm 2024, tăng 19,32% so với 2023.
Tuy nhiên, triển vọng dài hạn đang bị đe dọa bởi chính sách hạn chế phương tiện chạy xăng. Theo Chỉ thị 20 của Chính phủ, từ giữa năm 2026, xe máy chạy xăng sẽ bị hạn chế tại các khu vực phát thải thấp ở Hà Nội và TP.HCM, mở rộng đến ô tô từ 2028. Với 10% doanh số xe máy Honda tập trung tại hai thành phố lớn, tác động dự báo lớn, đặc biệt khi chính sách lần này được triển khai quyết liệt hơn so với năm 2017. Hiệp hội Các nhà sản xuất xe máy Việt Nam (VAMM) đã kiến nghị giãn lộ trình ít nhất 2-3 năm để chuyển đổi, do lo ngại tồn kho và cạnh tranh từ xe điện Trung Quốc, VinFast.
SSI Research cảnh báo rủi ro này có thể làm suy giảm lợi thế của VEAM, dù Honda đã giới thiệu xe điện và có thể duy trì vị thế nếu chuyển dịch thành công. Ngoài ra, VEAM đang đẩy mạnh xử lý tồn kho bằng cách đấu giá hàng nghìn ô tô, thu về 129,8 tỷ đồng gần đây, nhằm giảm lãng phí.
Dù được kỳ vọng là "ông lớn" tiếp theo chuyển từ UPCoM sang HoSE – có thể lọt rổ VN30 và thu hút vốn ngoại, kế hoạch niêm yết của VEAM đã bị trì hoãn suốt 7 năm kể từ 2018. Tại Đại hội đồng cổ đông (ĐHĐCĐ) thường niên 2025, lãnh đạo VEAM khẳng định niêm yết vẫn là mục tiêu chiến lược, nhưng phải giải quyết các vấn đề kiểm toán như ý kiến ngoại trừ liên quan công nợ, hàng tồn kho, dự phòng thiếu cơ sở và chi phí treo từ năm 2015. Cổ phiếu VEA còn bị duy trì diện cảnh báo trên UPCoM do các tồn tại này. Hơn nữa, thoái vốn Nhà nước xuống 36% gặp khó khăn do thỏa thuận với Honda và Toyota.
Năm 2025 được VEAM coi là năm bản lề cho chuyển đổi số và đổi mới sáng tạo, với trọng tâm siết chặt quản trị để loại bỏ ý kiến ngoại trừ. Nếu thành công, cổ phiếu VEA có thể "lên hương", đặc biệt khi sản xuất công nghiệp và xuất khẩu tăng 11% trong 6 tháng đầu năm. Tuy nhiên, rủi ro từ chính sách môi trường và thanh khoản thấp khiến cổ phiếu chưa "chạy" theo thị trường.
Lê Thanh(t/h)
