Doanh nghiệp (DN) phát triển theo chiều rộng, không có khả năng hấp thụ vốn, thiếu chiến lược và chưa thể phát triển thương hiệu xứng tầm…là những nội dung được đưa ra thảo luận tại hội nghị thủ tướng với doanh nghiệp diễn ra ngày 28/4.

Phát biểu tại hội nghị Thủ tướng Nguyễn Tấn Dũng nhấn mạnh: Môi trường kinh doanh của Việt Nam vẫn còn nhiều bất cập sẽ là khó khăn để các doanh nghiệp Việt Nam phát triển. Sắp tới Chính phủ sẽ nỗ lực, chính quyền địa phương cũng phải nỗ lực làm tốt, tập trung cải thiện môi trường cạnh tranh, bảo đảm ổn định chính trị xã hội, ổn định kinh tế vĩ mô để cộng đồng doanh nghiệp yên tâm sản xuất kinh doanh.

“Đội thuyền thúng” và những thách thức

Ông Vũ Tiến Lộc, Chủ tịch Phòng thương mại và Công nghiệp Việt Nam (VCCI) Cho biết, hiện nay cả nước có trên 500 nghìn DN đang hoạt động trong đó có 3000 DN nhà nước, gần 8000 DN nước ngoài và ( 97-98 %) là DN dân doanh. Cộng đồng DN đông đảo này đang góp phần tích cực vào tăng trưởng kinh tế, góp phần giải quyết công ăn việc làm cho người lao động và tạo nguồn thu cho ngân sách nhà nước. Tuy nhiên, cộng đồng DN nhất là DN dân danh đang đứng trước một giai đoạn rất khó khăn. Sau một thời gian phát triển chủ yếu theo chiều rộng, môi trường kinh doanh trong nước và quốc tế có nhiều khó khăn, những yếu kém nội tại của cộng đồng DN đang bộc lộ ngày càng rõ, nhiều DN buộc phải rời bỏ thị trường, số lượng DN phá sản ngừng hoạt động những năm gần đây rất lớn. Các DN vẫn chưa tạo ra được một thế hệ các nhà công nghiệp gắn liền với sự nghiệp và tên tuổi với sự hình thành và phát triển của thương hiệu lớn và các cụm công nghiệp Quốc gia, thiếu DN dẫn đầu, thiếu khu vực DN đủ lớn tham gia vào chuỗi giá trị toàn cầu.

“Nói một cách hình ảnh theo các nhà kinh tế “đội thuyền thúng” DN Việt Nam đang đứng trước thách thức phải ra biển lớn khi thời điểm hội nhập của đất nước đang cận kề. Hoàn thành cộng đồng kinh tế ASEAN năm 2015, Hiệp định thương mại tự do Việt Nam- EU dự kiến cuối năm 2014 và Hiệp định Đối tác xuyên Thái Bình Dương (TPP) cũng đang trong quá trình nước rút”, ông Lộc nhấn mạnh.

Để phát triển theo ông Lộc, yêu cầu có tính chất sống còn của cộng đồng DN là phải tái cấu trúc, phải đổi mới mô hình tăng trưởng. DN Việt Nam phải lớn về quy mô, cao hơn về công nghệ, vươn tới các chuẩn mực quốc tế về quản trị để đủ sức tham gia vào chuỗi cung ứng toàn cầu và tạo ra được các thương hiệu, các chuỗi giá trị của chính các DN.

Để góp phần cải thiện môi trường kinh doanh, tạo điều kiện thuận lợi cho hoạt động của DN, VCCI đã tập hợp trên 300 kiến nghị cụ thể của cộng đồng DN trong cả nước. Điển hình như: về hệ thống pháp luật kinh doanh VCCI kiến nghị Chính phủ cần tiếp tục đổi mới để đảm bảo quyền sở hữu tài sản, quyền tự do kinh doanh và cạnh tranh bình đẳng của DN; Luật DN, luật Đầu tư cần được sửa đổi theo hướng thông thoáng hơn, đảm bảo quyền tự do kinh doanh; Hay đề nghị bỏ yêu cầu ghi ngành nghề kinh doanh trong giấy chứng nhận đăng ký kinh doanh; bỏ thủ tục cấp giấy chứng nhận đầu tư với các dự án đầu tư.

Đối với chính sách tài khóa VCCI đề nghị, cần phải được thực hiện phương châm “khoan sức cho DN” tạo điều kiện cho DN có thể trụ vững và phục hồi trong 2-3 năm tới. Với phương châm này, đề nghị Chính phủ kiến nghị Quốc hội rút ngắn lộ trình giảm thuế thu nhập DN xuống 20% với DN lớn và 18% với các DNNVV. Đồng thời đề nghị đơn giản hóa các thủ tục và điều kiện để các biện pháp ưu đãi cho DN có thể đi vào cuộc sống.Tăng cường đối thoại hợp tác giữa các cơ quan chính quyền và DN, cải thiện môi trường kinh doanh và nâng cao năng lực cạnh tranh của DN và nền kinh tế…

Khả năng hấp thụ vốn thấp, DN khó tiếp cận vốn

Theo đại diện Bộ Kế hoạch đầu tư, giai đoạn 2011-2013 chính sách tiền tệ nước ta về cơ bản được điều hành linh hoạt, chặt chẽ nhằm ổn định kinh tế vĩ mô và kiểm soát lạm phát. Lãi suất cho vay tại các NHTM được điều chỉnh giảm dần nhằm tháo gỡ khó khăn cho DN. Tuy nhiên, dù đã hạ lãi suất nhưng khả năng hấp thụ vốn của DN vẫn rất thấp. Tăng trưởng tín dụng tính đến 20/3/2014 ước chỉ tăng 0,61% so với tháng trước và giảm 0,57 so với cùng kỳ 2013. Đặc biệt tín dụng cho DNNVV tăng trưởng rất chậm( cả năm 2013 chỉ tăng 0,95%) cho thấy chưa có sự cải thiện mà còn có dấu hiệu giảm sút.

Thực tế này cho thấy nền kinh tế chưa có dấu hiệu phục hồi, nhu cầu tín dụng cho sản xuất kinh doanh của các DN và nền kinh tế còn thấp và khó khăn về vấn đề giải quyết nợ xấu, hàng tồn kho và sức cầu thấp của nền kinh tế. DN có xu hướng co cụm hoặc e ngại vay vốn, mở rộng sản xuất dẫn đến tình trạng dư thừa tín dụng NH.

Ông Tô Hoài Nam, đại diện Hiệp hội DNNVV Việt Nam cho biết: “Hiện khó khăn nhất của các DNNVV mà chúng tôi đang tập chung tháo gỡ là việc tiếp cận vốn của NH. Việc chậm tháo gỡ khó khăn, là do chở ngại có tính chất dây chuyền: Các NHTM VN rất thận trọng việc cấp tín dụng; chính sách tín dụng còn xem nhẹ có nơi bỏ DN mới khởi nghiệp, các DN sản xuất công nghệ cao; mặc dù mặt bằng lãi suất đã giảm song vẫn còn cao, lãi suất nợ cũ còn cao”.

Các DN vẫn luôn gặp khó khăn trong việc tiếp cận nguồn vốn NH. Do DN muốn được vay vốn phải có hồ sơ pháp lý; tài chính và hoạt động sản xuất kinh doanh, tài sản đảm bảo, rào cản lớn nhất là hồ sơ về tài sản đảm bảo.

Trong thời gian vừa qua DN đã thế chấp hết các tài sản đã có, hiện nay không thể dùng hàng tồn kho làm tài sản thế chấp để đảm bảo cho vay nữa. Vì vậy, trong khi số lượng và dư nợ tín dụng của DNNVV giảm thì tổng giá trị tài sản đảm bảo cho dư nợ tăng liên tục: năm 2011 là 994 nghìn tỷ (chiếm 161% dư nợ); 2012 ở mức 1.058 nghìn tỷ (chiếm 164% dư nợ), tại thời điểm 30/9/2013 đạt 1.138 nghìn tỷ ( chiếm 178% dư nợ). Thêm vào đó, bảo lãnh vay vốn không phát triển. Vì vậy, dù lãi suất cho vay có hạ, nguồn vốn của ngân hàng có thừa, DN vẫn khó có cơ hội tiếp cận nguồn vốn vay cho đầu tư, sản xuất kinh doanh trong bối cảnh sức mua của thị trường , tồn kho chưa cải thiện nhiều.

Tuyết Hoa