Làn sóng rút hồ sơ công bố: Những con số đáng báo động
Theo thống kê từ Cục Quản lý Dược, Bộ Y tế, chỉ trong ngày cuối tháng 5, số lượng sản phẩm bị rút số công bố lên tới gần 300, một con số cực kỳ choáng váng khi chiếm tới 60% tổng số sản phẩm bị rút trong cả năm 2024. Điều đáng nói, danh sách này bao gồm nhiều cái tên quen thuộc, những sản phẩm thuộc các thương hiệu nổi tiếng toàn cầu và được nhập khẩu từ các cường quốc mỹ phẩm như Nhật Bản, Pháp, Hàn Quốc. Có thể kể đến như sữa tắm Dove Peony & Sweet Cream Body Wash (Unilever Japan), nước tẩy trang Bioderma Sebium H2O (Pháp) hay sữa chống nắng Shiseido Anessa Perfect UV Sunscreen Skincare Milk (Shiseido, Nhật Bản).
Điểm chung của những sản phẩm này là đều do các doanh nghiệp Việt Nam đứng tên công bố và chịu trách nhiệm đưa ra thị trường. Đặc biệt, một số công ty đã xin rút số lượng lớn một cách bất thường, như Công ty TNHH Đầu tư và Phát triển HSD (Hưng Yên) với 65 sản phẩm, Japan Connection (Hà Nội) với 78 sản phẩm, BB Việt Nam (Hà Nội) với 60 sản phẩm và Hebe Việt Nam (TP. HCM) với 52 sản phẩm. Trong khi đó, cả năm 2024, Cục Quản lý Dược chỉ thu hồi khoảng 500 số tiếp nhận mỹ phẩm theo đề nghị tự nguyện và hơn 100 số khác do vi phạm hồ sơ.
Thời điểm nhạy cảm: Nghi vấn né bão hậu kiểm
Việc hàng loạt sản phẩm đồng loạt rút số công bố đúng vào thời điểm các cơ quan chức năng đang đẩy mạnh các đợt thanh tra, hậu kiểm quy mô lớn trên toàn quốc nhằm chấn chỉnh hoạt động kinh doanh mỹ phẩm đã làm dấy lên một nghi vấn lớn: liệu có hay không hiện tượng doanh nghiệp đang tháo chạy, tìm cách né tránh các cuộc kiểm tra đang ngày càng được siết chặt?
Thực tế thời gian gần đây đã phơi bày nhiều vụ việc vi phạm liên quan đến mỹ phẩm, thực phẩm chức năng giả. Điển hình là trường hợp sản phẩm Hanayuki Sunscreen Body do CTCP Nhà máy Y tế EBC Đồng Nai sản xuất, từng được quảng cáo rầm rộ bởi ca sĩ Đoàn Di Băng, nay đã bị khởi tố với tội danh sản xuất và buôn bán hàng giả. Điều này càng củng cố thêm những lo ngại về chất lượng mỹ phẩm đang lưu hành trên thị trường.
Trước thực trạng doanh nghiệp ồ ạt rút số công bố, ông Tạ Mạnh Hùng, Phó Cục trưởng Cục Quản lý Dược, thừa nhận việc rút số là hợp pháp nếu sản phẩm không còn lưu hành. Tuy nhiên, ông cũng thẳng thắn cho biết, việc xin rút hồ sơ ồ ạt trong một thời gian ngắn như vậy là điều bất thường và cần được theo dõi kỹ lưỡng.
Các chuyên gia cũng cảnh báo, hiện tượng này không phải là cá biệt mà đang có dấu hiệu mang tính hệ thống. Đại biểu Quốc hội Phạm Khánh Phong Lan, Giám đốc Sở An toàn thực phẩm TP. HCM, từng nhấn mạnh nếu các cơ quan chức năng không phối hợp chặt chẽ, việc kiểm soát chất lượng sản phẩm sẽ tiếp tục bị lợi dụng. Bà dẫn chứng thực tế về việc có tới 600 nhãn hiệu sữa giả đã tồn tại suốt 4 năm mà không bị xử lý. Cùng quan điểm, Thượng tá Hồ Văn Hùng (Cục Cảnh sát Kinh tế, Bộ Công an) cũng cảnh báo về thủ đoạn tinh vi của hàng giả hiện nay, thường đánh vào tâm lý chuộng hàng xách tay, được người nổi tiếng quảng bá và phân phối qua mạng xã hội. Thậm chí, ông còn bày tỏ lo ngại về khả năng một số cán bộ y tế đã nghỉ hưu có thể liên quan đến hành vi tiếp tay cho các vi phạm.
Tấm vé né kiểm tra và những bất cập cần tháo gỡ
Theo quy định hiện hành, số tiếp nhận phiếu công bố là điều kiện pháp lý bắt buộc để mỹ phẩm được phép lưu hành trên thị trường trong vòng 5 năm. Tuy nhiên, có số công bố không đồng nghĩa với việc sản phẩm đã được chứng nhận an toàn hay hiệu quả. Đây chỉ là bước đầu trong quy trình quản lý. Do vậy, việc doanh nghiệp tự nguyện rút số tiếp nhận chỉ thực sự hợp lý khi sản phẩm không còn được lưu hành trên thị trường.
Nếu doanh nghiệp lợi dụng việc rút công bố để né tránh hậu kiểm, tránh bị phát hiện vi phạm, họ vẫn có thể bị xử lý theo quy định pháp luật. Nếu sản phẩm đã rút số tiếp nhận nhưng vẫn tiếp tục lưu hành trên thị trường, doanh nghiệp có thể bị phạt hàng chục triệu đồng, buộc thu hồi, tiêu hủy sản phẩm và đối mặt với nguy cơ bị truy tố hình sự nếu gây ảnh hưởng đến sức khỏe cộng đồng.
Bên cạnh đó, công tác hậu kiểm hiện nay vẫn còn nhiều bất cập. Chia sẻ từ giám đốc một doanh nghiệp kinh doanh mỹ phẩm tại Hà Nội cho thấy, tình trạng cơ quan chức năng báo trước thời điểm kiểm tra đã tạo cơ hội cho doanh nghiệp kịp thời chuẩn bị sản phẩm đạt chuẩn, nhằm qua mặt cơ quan chức năng.
Một thực tế khác là mạng lưới phân phối dược - mỹ phẩm tại Việt Nam còn quá phân tán, trong khi công nghệ kiểm tra chất lượng và truy xuất nguồn gốc vẫn chưa đồng bộ. Ý thức của người tiêu dùng cũng là một vấn đề lớn khi họ dễ tin vào quảng cáo, không kiểm tra kỹ nguồn gốc, xuất xứ sản phẩm và sẵn sàng mua hàng trên mạng xã hội mà không rõ mức độ an toàn.
Trước tình hình đó, nhiều chuyên gia cho rằng cần sớm triển khai hệ thống truy xuất nguồn gốc sản phẩm, mã hóa QR cho từng lô hàng, và kết nối dữ liệu giữa doanh nghiệp, nhà thuốc, cơ quan quản lý và người tiêu dùng. Công tác hậu kiểm cũng cần thay đổi theo hướng thực chất, đột xuất và không hình thức. Đồng thời, các trường hợp rút số công bố bất thường cần được đưa vào diện theo dõi đặc biệt, hậu kiểm có mục tiêu, tránh tình trạng rút công bố trở thành tấm vé miễn trách nhiệm cho doanh nghiệp.
Trong bối cảnh thị trường tăng trưởng mạnh nhưng công cụ quản lý còn yếu, việc lợi dụng kẽ hở pháp lý để tránh trách nhiệm là hành vi đáng lo ngại. Cục Quản lý Dược khẳng định sẽ tiếp tục giám sát chặt chẽ, tăng cường hậu kiểm và phối hợp với các lực lượng chức năng để ngăn chặn tình trạng lưu hành sản phẩm kém chất lượng, đặc biệt là các trường hợp cố tình rút công bố để trốn kiểm tra.
Doanh nghiệp rút công bố không đồng nghĩa với việc chấm dứt trách nhiệm; nếu vi phạm, họ vẫn bị xử lý nghiêm theo quy định pháp luật.
Tâm An (t/h)
