AI – “Cánh tay đắc lực” của báo chí hiện đại
Sự phát triển vượt bậc của AI đã giúp các tòa soạn báo nâng cao hiệu quả hoạt động một cách đáng kể. Các hệ thống AI có khả năng tự động hóa việc viết tin tức dựa trên dữ liệu có sẵn, từ các bản tin thể thao, tài chính cho đến dự báo thời tiết. Không những thế, AI còn giúp phân tích khối lượng lớn dữ liệu, nhận diện xu hướng, từ đó hỗ trợ nhà báo tạo ra các sản phẩm báo chí chuyên sâu, đa chiều hơn.
Chẳng hạn, tại Việt Nam, các tòa soạn như VnExpress, Tuổi Trẻ, Thanh Niên đã áp dụng AI trong việc soạn thảo tự động các bản tin nhanh, giúp rút ngắn thời gian phản hồi và tăng độ chính xác. Thống kê từ Tập đoàn Reuters năm 2023 cho thấy có tới 70% tòa soạn trên thế giới sử dụng ít nhất một công cụ AI trong sản xuất tin tức, chứng minh AI đã trở thành xu hướng tất yếu toàn cầu.
Bên cạnh đó, AI còn được ứng dụng trong việc cá nhân hóa nội dung cho từng nhóm độc giả dựa trên thói quen và sở thích đọc báo, giúp tăng trải nghiệm người dùng và giữ chân độc giả lâu dài. Công nghệ này đã góp phần làm thay đổi cách thức truyền thông vận hành, chuyển từ mô hình “báo chí đại chúng” sang “báo chí cá nhân hóa”, mở ra kỷ nguyên mới trong quan hệ giữa nhà báo và độc giả.
Dù vậy, việc tích hợp AI trong báo chí không tránh khỏi những nguy cơ và rủi ro. Trí tuệ nhân tạo có thể tạo ra các nội dung giả mạo, tin tức sai lệch hoặc gây hiểu nhầm, làm suy giảm niềm tin của công chúng vào truyền thông. Phó Thủ tướng Chính phủ Lê Hải Bình từng cảnh báo: “AI mang lại nhiều cơ hội nhưng cũng tiềm ẩn nguy cơ lớn về đạo đức và chất lượng nội dung.”
Các chatbot và hệ thống tự động từng bị phát hiện tạo ra các thông tin sai sự thật, không được kiểm chứng, gây ảnh hưởng nghiêm trọng đến dư luận. Việc thiếu sự kiểm soát chặt chẽ có thể khiến các thông tin giả lan rộng nhanh chóng, làm tổn hại uy tín của các cơ quan báo chí và làm phức tạp thêm tình hình thông tin trên mạng xã hội.
Ngoài ra, sự phổ biến của AI cũng đặt ra câu hỏi về vai trò của nhà báo – những người vốn được xem là “người gác cổng thông tin”. Việc AI thay thế quá nhiều công đoạn có thể dẫn đến sự suy giảm tính sáng tạo và tinh thần trách nhiệm trong nghề báo, nếu không có sự giám sát và kiểm soát phù hợp. 
Cần hoàn thiện khung pháp lý và nâng cao năng lực nhân lực
Để khai thác triệt để tiềm năng của AI mà vẫn kiểm soát được những rủi ro, việc xây dựng và hoàn thiện khung pháp lý là hết sức cần thiết. Các quy định cần được thiết lập nhằm định rõ trách nhiệm của các bên liên quan trong việc tạo, kiểm soát và phát hành nội dung do AI tạo ra. Đồng thời, cần có các quy chuẩn đạo đức nghề nghiệp mới, phù hợp với môi trường số và công nghệ tiên tiến.
Tại Việt Nam, các cơ quan báo chí đã tham gia chương trình đào tạo cho đội ngũ nhà báo, giúp nâng cao nhận thức và kỹ năng sử dụng AI một cách hiệu quả và có trách nhiệm. Trong năm 2023, hơn 1.000 nhà báo từ hơn 50 cơ quan báo chí đã được trang bị kiến thức về kỹ năng số, an ninh mạng và ứng dụng AI trong sản xuất tin tức.
Việc đầu tư vào đào tạo nhân lực không chỉ giúp các nhà báo bắt kịp xu thế công nghệ, mà còn nâng cao khả năng đánh giá, kiểm chứng thông tin, bảo vệ tính chính xác và uy tín của báo chí.
Trí tuệ nhân tạo đang mở ra kỷ nguyên mới cho ngành báo chí Việt Nam, tạo ra những thay đổi mang tính cách mạng trong phương thức sản xuất và phân phối thông tin. Để tận dụng tối đa các cơ hội, đồng thời kiểm soát rủi ro, các cơ quan truyền thông cần nhanh chóng hoàn thiện cơ sở pháp lý, đổi mới công nghệ, đồng thời chú trọng đào tạo và nâng cao năng lực đội ngũ nhà báo.
Chỉ khi đó, sự kết hợp giữa sức mạnh công nghệ và trí tuệ con người mới có thể tạo nên một ngành báo chí hiện đại, chuyên nghiệp và đáng tin cậy – xứng đáng với vai trò then chốt trong đời sống xã hội.
Hà Trần
