Sau hơn mười năm thực hiện Chương trình mục tiêu quốc gia xây dựng nông thôn mới, diện mạo vùng nông thôn Hà Nội đã có nhiều thay đổi. Đường giao thông nông thôn được bê tông hóa, trường học, trạm y tế, nhà văn hóa được xây mới khang trang; đời sống vật chất, tinh thần của người dân được nâng lên rõ rệt. Tuy nhiên, điều đáng nói hơn cả là sự chuyển biến trong tư duy làm nông. Người nông dân Hà Nội hôm nay không chỉ “làm ra nông sản”, mà đang dần trở thành “chủ thể kinh tế” trong chuỗi giá trị nông nghiệp – một bước ngoặt quan trọng để phát triển nông nghiệp hàng hóa hiện đại.
Theo Sở Nông nghiệp và Môi trường Hà Nội, đến nay toàn thành phố có hơn 6.900 trang trại và trên 120.000 hộ chăn nuôi, trong đó hơn 550 trang trại ứng dụng công nghệ cao như chuồng kín, hệ thống cho ăn uống tự động, đệm lót sinh học, kiểm soát nhiệt độ và môi trường chăn nuôi bằng cảm biến. Các mô hình này không chỉ giúp giảm nhân công, tiết kiệm chi phí, mà còn nâng cao năng suất, đảm bảo an toàn dịch bệnh và bảo vệ môi trường.
Hà Nội đã quy hoạch hình thành 11 khu chăn nuôi bò sữa, 67 khu chăn nuôi bò thịt, 106 khu chăn nuôi lợn, 98 khu chăn nuôi gia cầm, tạo nên mạng lưới vùng sản xuất tập trung có kiểm soát. Nhờ đó, giá trị sản xuất chăn nuôi và thủy sản năm 2024 chiếm 58,48% tổng giá trị nông nghiệp, tăng 6,48% so với năm 2020 – con số thể hiện sự tăng trưởng chất lượng chứ không chỉ số lượng.
Thành công bước đầu ấy đến từ một hướng đi quan trọng: liên kết chuỗi. Từ sản xuất đơn lẻ chuyển sang chuỗi giá trị khép kín, các hợp tác xã, doanh nghiệp và hộ nông dân cùng nhau chia sẻ lợi ích, trách nhiệm và rủi ro. Nếu như trước đây người nông dân phải lo đầu ra, bị thương lái ép giá, thì nay, họ đã có “điểm tựa” từ những hợp đồng liên kết bền vững.
Tính đến nay, Hà Nội đã xây dựng được 170 chuỗi liên kết nông sản an toàn thực phẩm. Đây là những mô hình liên kết đa dạng, có sự tham gia của doanh nghiệp, hợp tác xã và hộ dân, hướng tới sản xuất theo tiêu chuẩn VietGAP, hữu cơ, có truy xuất nguồn gốc rõ ràng. Không ít sản phẩm của Hà Nội – từ sữa tươi, thịt sạch, rau củ hữu cơ cho đến trứng gia cầm, cá nước ngọt – đã có mặt trong hệ thống siêu thị, cửa hàng tiện ích và các kênh phân phối hiện đại. Một số chuỗi còn vươn ra xuất khẩu, khẳng định uy tín nông sản Thủ đô.
Thực tế cho thấy, liên kết chuỗi không chỉ giúp ổn định đầu ra, mà còn tăng giá trị gia tăng cho sản phẩm. Khi nông dân được hướng dẫn sản xuất theo quy trình chuẩn, sản phẩm có chất lượng đồng đều, được sơ chế, đóng gói, dán nhãn, thì giá bán có thể cao hơn 15–30% so với sản xuất truyền thống. Bên cạnh đó, việc truy xuất nguồn gốc rõ ràng giúp người tiêu dùng tin tưởng, doanh nghiệp dễ dàng đưa hàng vào các kênh phân phối hiện đại.
Tuy nhiên, để mô hình chuỗi liên kết thực sự bền vững, vẫn còn nhiều thách thức cần giải quyết. Phần lớn hợp tác xã hiện nay có quy mô nhỏ, thiếu vốn đầu tư, thiếu nhân lực có trình độ quản trị, còn lúng túng trong tiếp cận thị trường. Hạ tầng hậu cần nông sản như kho lạnh, nhà sơ chế, trung tâm logistics chuyên ngành chưa phát triển đồng bộ, khiến chi phí vận chuyển và bảo quản cao, ảnh hưởng đến khả năng cạnh tranh. Ngoài ra, việc ứng dụng chuyển đổi số, truy xuất nguồn gốc bằng mã QR, xây dựng thương hiệu cho sản phẩm còn hạn chế. 
Trước những khó khăn đó, thành phố Hà Nội đang triển khai nhiều giải pháp đồng bộ nhằm nâng cao giá trị và sức cạnh tranh cho nông sản. Chính quyền các cấp hỗ trợ xây dựng vùng sản xuất tập trung, đầu tư hệ thống thủy lợi, kho bảo quản, nhà sơ chế; khuyến khích doanh nghiệp đầu tư vào vùng nguyên liệu, chuyển giao công nghệ cao và kỹ thuật sản xuất thông minh. Song song, thành phố cũng đẩy mạnh phát triển chợ đầu mối hiện đại, sàn giao dịch nông sản điện tử, tạo điều kiện để nông sản Thủ đô dễ dàng tiếp cận người tiêu dùng trong và ngoài nước, giảm khâu trung gian, tăng lợi nhuận cho người sản xuất.
Theo kế hoạch, đến năm 2030, Hà Nội sẽ hình thành hai khu nông nghiệp công nghệ cao, cùng với các trung tâm nghiên cứu, sản xuất giống chất lượng cao, hướng tới trở thành trung tâm giống và công nghệ nông nghiệp của khu vực phía Bắc. Thành phố cũng đặt mục tiêu có 70% sản phẩm chăn nuôi được sản xuất theo chuỗi khép kín, từng bước đưa Hà Nội trở thành địa phương dẫn đầu cả nước trong phát triển nông nghiệp giá trị cao và nông thôn hiện đại.
Điều quan trọng hơn, trong từng bước đi của chương trình nông thôn mới, Hà Nội đang hướng tới xây dựng con người nông thôn mới – những người nông dân năng động, hiểu biết, có tư duy sản xuất hàng hóa, sẵn sàng đổi mới để hội nhập. Họ không còn đơn thuần trồng trọt, chăn nuôi để mưu sinh, mà đang làm kinh tế, làm thương hiệu, góp phần hình thành lớp nông dân hiện đại – chủ thể trung tâm của quá trình phát triển nông nghiệp Thủ đô.
Có thể nói, xây dựng nông thôn mới ở Hà Nội hôm nay không chỉ là câu chuyện của hạ tầng, điện – đường – trường – trạm, mà là cuộc chuyển hóa toàn diện về tư duy và mô hình phát triển. Khi người nông dân không còn đứng ngoài thị trường, khi doanh nghiệp coi nông nghiệp là lĩnh vực đầu tư sinh lời bền vững, khi chính quyền đóng vai trò “bà đỡ” tích cực, thì nền nông nghiệp Hà Nội sẽ không chỉ đủ mạnh để tự nuôi mình, mà còn đủ sức cạnh tranh và hội nhập.
Liên kết chuỗi – xét đến cùng – không chỉ là giải pháp kỹ thuật, mà là tư duy phát triển mới của nền nông nghiệp Thủ đô. Đó là con đường để nông dân Hà Nội làm chủ thị trường, để mỗi hạt thóc, củ rau, miếng thịt không chỉ mang giá trị vật chất, mà còn chứa đựng giá trị của tri thức, công nghệ và niềm tự hào quê hương. Khi “liên kết” trở thành thói quen, và “giá trị” trở thành thước đo, nông nghiệp Hà Nội sẽ vững bước trên hành trình xanh – sạch – bền vững, góp phần xây dựng nông thôn mới giàu đẹp, văn minh, hiện đại.
Hà Trần
