Cụ thể, Cục Hải quan (Bộ Tài chính) vừa có công văn hỏa tốc chỉ đạo các đơn vị chức năng tăng cường kiểm soát nhập khẩu máy móc, thiết bị, dây chuyền đã qua sử dụng. Đồng thời, cảnh báo 6 phương thức, thủ đoạn vi phạm phổ biến liên quan đến nhập khẩu máy móc, thiết bị, dây chuyền đã qua sử dụng.
Thứ nhất, khai sai về tình trạng hàng hoá. Cụ thể, có tình trạng doanh nghiệp gia công, doanh nghiệp sản xuất xuất khẩu, doanh nghiệp chế xuất lợi dụng việc tờ khai được phân luồng Xanh để khai báo nhập khẩu máy mới nhưng thực chất là máy cũ.
Thứ hai, một số trường hợp doanh nghiệp nhập khẩu máy móc cũ (thường sản xuất cách thời điểm khai báo 2 - 5 năm, thực chất là máy đã rất cũ), công nghệ lạc hậu 15 - 20 năm, được doanh nghiệp sơn lại, làm sạch, đóng dập lại năm sản xuất, số khung, số máy và nhập khẩu, đưa vào thị trường Việt Nam tiêu thụ.
Thứ ba, đối với doanh nghiệp FDI, có hiện tượng khai cao trị giá máy so với thực tế để khẩu trừ vốn đầu tư.
Thứ tư, doanh nghiệp không có nhà xưởng để sản xuất, không có hoạt động sản xuất nhưng bằng các thủ đoạn hợp thức hóa hồ sơ nhập khẩu thông qua việc khai gian dối về mục đích nhập khẩu máy móc đã qua sử dụng trên tờ khai hải quan.
Đặc biệt, doanh nghiệp gian dối khi có văn bản cam kết với cơ quan Hải quan nơi đăng ký tờ khai về mục đích nhập khẩu máy móc để phục vụ trực tiếp cho hoạt động sản xuất của doanh nghiệp hoặc lập khống các hợp đồng ủy thác nhập khẩu để xuất trình, nộp cho cơ quan Hải quan nhằm được thông quan hàng hóa, khi nhập khẩu về đã bản thương mại trong nước nhằm thu lợi bất chính.
Thứ năm, theo quy định nhập khẩu dây chuyền đồng bộ phải có thiết kế tổng thể và giám định chứng minh tỉnh đồng bộ tuy nhiên nhiều doanh nghiệp né tránh thủ tục nhập khẩu dây chuyền, chỉ thực hiện thủ tục nhập khẩu riêng lẻ các máy móc, thiết bị rời rạc.
Một số trường hợp doanh nghiệp nhập khẩu máy móc khai chung chung là máy móc để sản xuất (thường khai báo số lượng là 1 chiếc), tuy nhiên đây là các máy móc được tháo rời gồm nhiều máy móc cẩu thành nhằm né tránh việc phải thực hiện giám định đồng bộ và giảm trị giá khai báo để gian lận thuế.
Thứ sáu, doanh nghiệp nhập khẩu linh kiện tháo rời nhưng khai báo là dây chuyển đồng bộ. Nguy cơ có nhiều linh kiện máy móc không nằm trong dây chuyền hoặc số lượng nhập khẩu thửa so với thiết kế của dây chuyền.
Khi nhập khẩu dây chuyền, doanh nghiệp sẽ áp mã máy chính của dây chuyền, một số trường hợp lợi dụng để áp vào mã có mức thuế suất thấp nhất. Ngoài ra, khinhập khẩu linh kiện, một số bộ phận phải lấy kiểm tra chất lượng hoặc giám định của cơ quan chuyên ngành, trong khi nhập khẩu dây chuyền đồng bộ thì không quy định.
Để đảm bảo thực hiện tốt các quy định của pháp luật, tăng cường công tác quản lý nhà nước trong hoạt động nhập khẩu máy móc, thiết bị và dây chuyền đã qua sử dụng, kịp thời ngăn chặn các hành vi buôn lậu, gian lận thương mại, Cục Hải quan yêu cầu các đơn vị chức năng khối cơ quan Cục và các chi cục hải quan khu vực triển khai quyết liệt, đồng bộ các biện pháp nghiệp vụ.
Trước đó, Chi cục Điều tra chống buôn lậu (Cục Hải quan) đã khởi tố 2 vụ án buôn lậu liên quan đến hành vi vi phạm trong nhập khẩu máy móc, thiết bị, dây chuyền đã qua sử dụng.
Cụ thể, qua công tác điều tra, Chi cục Điều tra chống buôn lậu đã phát hiện 1 doanh nghiệp mở 19 tờ khai (từ năm 2021 đến năm 2025) nhập khẩu 325 máy móc đã qua sử dụng (máy cắt kim loại, máy cắt dây kim loại bằng tia lửa điện, máy đục lỗ bằng phương pháp phóng điện, máy xung điện cắt kim loại, máy khoan CNC và máy gia công trung tâm CNC), với tổng trị giá khai báo hải quan trên 18 tỷ đồng.
Sau đó, doanh nghiệp này đã bán 235 máy móc đã qua sử dụng cho 140 doanh nghiệp, với tổng trị giá trên 23 tỷ đồng, thu lợi bất chính trên 8 tỷ đồng.
Mở rộng điều tra, Chi cục Điều tra chống buôn lậu phát hiện 1 doanh nghiệp khác trong năm 2025 đã mở 3 tờ khai nhập khẩu 48 máy móc đã qua sử dụng (máy cắt kim loại, máy cắt dây kim loại bằng tia lửa điện, máy đục lỗ bằng phương pháp phóng điện và máy gia công trung tâm CNC), với tổng trị giá khai báo hải quan là 4, 4 tỷ đồng.
Sau đó, doanh nghiệp đã bán 13 máy móc đã qua sử dụng cho 13 doanh nghiệp, với tổng trị giá 1,39 tỷ đồng, thu lợi bất chính gần 600 triệu đồng. Nhận thấy 2 vụ việc có dấu hiệu của tội phạm, Chi cục Điều tra chống buôn lậu đã trao đổi với Viện Kiểm sát nhân dân tối cao (Vụ 3) để xử lý vụ việc theo quy định của pháp luật.
Sau khi hoàn thiện hồ sơ, Chi cục Điều tra chống buôn lậu đã ban hành 2 quyết định khởi tố vụ án hình sự về tội Buôn lậu theo Điều 188 Bộ luật Hình sự năm 2015 liên quan đến 2 doanh nghiệp trên.
Tuấn Ngọc
