Nghinh Xuân Lan Việt Nam
Nghinh Xuân Lan
Cây lan lại mang nét đặc thù thú vị của dạng cây trồng không đất. Vì thế người xưa đã dựa vào sự sinh tồn bất khuất nắng mưa của loài hoa ấy trong trời đất - với thời gian - để tự mình vươn ra một loài hoa tuyệt sắc - trắng ngần với mùi thơm ngát hương. Để rồi, khắc vào bộ tứ của những bức hoành phi mang tên: "Mai Lan Cúc Trúc" hay bán rộng rãi vào những ngày Tết, tượng trưng cho sự cao quý, thanh bạch nhưng không kém phần kiêu sa...
Lan Ngọc Điểm có tên khoa học là Rhynchostylis Gigantea - một loài hoa lan rừng của nước ta thường trổ hoa vào những ngày đầu năm mới với màu trắng tinh nguyên - trên cánh hoa điểm lấm tấm những chấm tím rất kỳ diệu - kì thú khiến người nhìn càng lúc càng thấy mê đắm.
Đặc biệt, hương hoa rất thơm - đó là ưu điểm lớn của hoa lan Việt Nam. Vì hầu hết lan ngoại tuy đẹp và bền lâu nhưng không có hương mà đã là hoa thì phải có hương - thế mới sắc hương vẹn toàn.
Nghinh Xuân Lan Việt Nam
Lan Ngọc Điểm còn được gọi dưới nhiều tên khác nhau: Lan Tai trâu, Nghinh Xuân lan, lan Lưỡi Bò, lan Me. Lan Ngọc Điểm là loại lan rừng có nhiều ở Việt Nam phân bố đều khắp trên cả nước từ Bắc chí Nam và cả vùng cao nguyên Nam Trung Bộ ở cao độ thấp, nhưng ở vùng nóng. Lan Ngọc Điểm xuất hiện nhiều hơn cả.
Có thể nói, đây là loại lan của hè phố, vì nó mọc rất nhiều trên các cây bóng mát lâu năm ở TP. Hồ Chí Minh. Trên một số cây Sao có đến vài chục cây lan Ngọc Điểm là chuyện bình thường.
Nghinh Xuân Lan trắng (Thái Lan)
Lan Ngọc Điểm là loại lan rừng thích nghi với nhiều nơi trong nước. Nếu Cattleya Labiata Var Percivaliana được gọi là lan của giáng sinh (Christmas Orchild) thì lan Ngọc Điểm có thể nói là lan của Tết cổ truyền dân tộc, mùa của hoa nở luôn luôn vào tháng 12 âm lịch, trừ những năm nhuần nó nở sớm hơn.
Đây là loài lan có mùi thơm thoang thoảng, vì thế rất có ý nghĩa, nếu trong giờ đón giao thừa trên bàn thờ có vài chậu lan Ngọc Điểm có thể nói là một loại lan quốc hồn, quốc túy của Việt Nam. Hạt lan nảy mầm trong điều kiện tự nhiên rất mạnh, nhưng đây là loại lan nhân giống tương đối khó bằng phương pháp cấy mô.
Ngọc Điểm là loài lan chịu nóng, nhiệt độ thích hợp cho lan từ 26-300C. Lan Ngọc Điểm được bán ở TP. Hồ Chí Minh xuất phát từ hai nguồn một từ cây bóng mát và rừng miền Đông Nam Bộ một nguồn, lấy từ cao nguyên Nam Trung Bộ, với độ cao trung bình 600m như các vùng Nha Trang…
Ngoài ra, còn một số loài Ngọc Điểm hoa có màu đỏ, màu trắng, màu gạch, được nhập từ Thái Lan. Các cây lan được lấy từ vùng Đông Nam Bộ thì chúng sinh trưởng và phát triển ở TP. Hồ Chí Minh tốt hơn các loại khác.
Nghinh Xuân Lan màu đỏ (Thái Lan)
Lan Ngọc Điểm là một cây lan chịu hạn khá tốt, nhưng nó thích ẩm. Ẩm độ càng cao, rễ càng mọc nhanh và cây phát triển rất tốt. Ẩm độ lý tưởng từ 40-70%. Tuy nhiên, phải nhớ rằng Ngọc Điểm là loài lan độc trụ vì thế giá thể phải thật thoáng.
Rất đơn giản, chỉ cần cột chặt lan vào một cây tựa, đặt vào chậu khoảng 3 cục than gốc thật to là đủ, nếu không có than có thể đặt vào miếng ngói cong. Ngọc Điểm có thể trồng rất tốt trên các loại giỏ bằng gỗ hay các thân cây sống hoặc chết.
Chính do cấu tạo giá thể thoáng, nên ta có thể tưới nước cho Ngọc Điểm 2 lần/ngày vào mùa mưa từ đầu tháng 5 đến cuối tháng 11, 3 lần/ngày từ đầu tháng 11 đến cuối tháng 1. Từ đầu tháng 2 đến cuối tháng 4, ta chỉ tưới mỗi ngày một lần cho cây đủ sống.
Mùa nghỉ thực tế của cây lan Ngọc Điểm nên bắt đầu sau khi cây tàn hoa và kéo dài cho đến khi rễ mới xuất hiện lúc mà mưa bắt đầu.
Lan Ngọc Điểm là loài lan ưa sáng, 60% ánh sáng trực tiếp dễ làm cây bị bỏng lá. Tuy nhiên, nếu cây lan được trồng trong điều kiện quá rợp, cây tăng trưởng chậm và yếu ớt. Bộ rễ phát triển kém và cây khó ra hoa.
Nhưng sự ra hoa của lan Ngọc Điểm không phải do ánh sáng nhiều hay ít, nắng hay rợp, tất cả do thời gian chiếu của ánh sáng trong ngày. Vì vậy mà cây lan Ngọc Điểm chỉ nở hoa vào dịp Tết âm lịch, tức thời điểm trong năm có ngày ngắn đêm dài.
Nghinh Xuân lan màu gạch (Thái Lan)
Việc sử dụng phân bón cho lan Ngọc Điểm gần giống như loài Vanda. Tuy nhiên, lan Ngọc Điểm có mùa nghỉ 3 tháng từ đầu tháng 2 đến cuối tháng 4. Trong suốt 3 tháng cây nghỉ, ta chỉ tưới nước 1 lần/ ngày và hoàn toàn không cung cấp dưỡng liệu cho cây.
Vào tháng 12 khi lan chớm nụ, ta thay phân 30-10-10 bằng phần 10-20-20 và một tuần trước khi hoa nở cho đến hoa tàn, ta lại thay phân lần nữa từ phân 10-20-20 bằng phân 10-20-30 để tạo cho cây có sức chống đỡ trong mùa nghỉ.
Về việc thay chậu nhân giống và cấu tạo giá thể của lan Ngọc Điểm tương tự các giống Vanda.
Lan Ngọc Điểm có mùa nghỉ nên việc thay chậu, được tiến hành vào đầu mùa mưa.Nếu thay chậu trái mùa cây vẫn sống,nhưng thế nào cũng bị ảnh hưởng ít nhiều đến sự sinh trưởng và phát triển của cây.
Lan Ngọc Điểm là loài hoa bản xứ,vì vậy khả năng chống chịu bệnh của nó rất cao.Nó có khả năng chống lại hầu hết các loài sâu bệnh.
Nghinh Xuân Lan (Thái Lan)
Tuy nhiên, cây Lan mới được mang từ rừng về được trồng ở nơi có ánh sáng trực tiếp, sẽ làm cho cây bị bỏng là và đây là của ngõ xâm nhập của một số loài nấm, điều này lắm khi cũng làm cho cây chết.
Có người đặt giả thiết rằng nếu trên tổng số 25.000 cây xanh hiện có trên hè phố mỗi cây xanh trồng một cây lan tốc độ sinh sản của lan là 1 cây/ năm (tính theo tỷ lệ nảy mầm của hạt một phần triệu và mỗi cây chỉ cho 1 quả/năm đây là con số rất khiêm nhường).
Bốn năm đầu, các cây lan được duy trì để giữ giống đến năm thứ 5 tốc độ sinh sản ổn định hàng năm có thể từ 25.000 cây hay hơn nữa. Như thế, mỗi năm sẽ đạt được một số nguồn thu lớn từ lâu bị lãng quên.
Nhưng điều ý nghĩa hơn hết đó là lúc ấy thế giới sẽ nói rằng "Thành phố Hồ Chí Minh là thành phố hoa lan trên hè phố" và từ đó, nhân rộng khắp cả nước Lan Ngọc Điểm là lan ngày Tết của Việt Nam.
Hoàng Hữu Quyết
