“Những điểm tối" thị trường hàng hoá Bắc Ninh dịp Tết Nguyên Đán đang cận kề

Bài 1: Mục sở thị “thủ phủ” đồ Trung Quốc ngay giữa trung tâm TP Bắc Ninh

Là khu vực tập trung nhiều chuyên gia nước ngoài, con phố Nguyễn Đăng Đạo (phường Đại Phúc, thành phố Bắc Ninh) là khu vực lý tưởng để siêu thị Cầu Vồng Mart bày bán các sản phẩm “quê nhà” phục vụ “người dân xa xứ”. Dù là sản phẩm phục vụ cho đối tượng nào, Cầu Vồng Mart Bắc Ninh vẫn phải tuân thủ một cách nghiêm túc về quy định liên quan đến hàng hóa cũng như an toàn vệ sinh thực phẩm. Liệu rằng, cơ quan chức năng đã đủ sát sao khi mà một siêu thị vi phạm rất lớn về quy định hàng hóa vẫn hoạt động trên địa bàn thành phố Bắc Ninh?

Từ hàng hóa không tem nhãn phụ tiếng Việt 

Ngay khi bước vào cửa hàng, đập vào mắt phóng viên là một “thủ phủ” đồ Trung Quốc với nhiều hàng hóa đa dạng. Các sản phẩm được bày biện gọn gàng, bao bì bóng bẩy bắt mắt người mua. Siêu thị còn có tầng 2 trưng bày đồ gia dụng và hóa mỹ phẩm. Người chủ tại đây là một cặp vợ chồng người Trung Quốc và các nhân viên đang bận rộn sắp xếp lại cửa hàng và nói chuyện với người mua bằng tiếng Trung Quốc.

Khu vực cổng vào là một dãy tủ nước giải khát toàn chữ Trung Quốc. Các sản phẩm như trà, nước ngọt, sữa chua hầu hết là mác “made in China” nhưng tuyệt nhiên không thấy bất kì tem nhãn phụ tiếng Việt nào được in trên bao bì. Đặc biệt là các sản phẩm rượu.

Chiếm gần 50% lượng hàng tại tầng 1 là các sản phẩm đồ ăn vặt từ Trung Hoa. Không ít sản phẩm được bày bán tại đây khá quen mặt với lứa tuổi học sinh, sinh viên như snack que cay, các loại thịt khô, rau củ ướp cay, chân gà ngâm, bánh ngọt… đều hoàn toàn không có bất cứ thông tin tiếng Việt trên bao bì.

Tại quầy gia vị và đồ khô, gần như 100% sản phẩm bày bán đều là hàng ngoại nhập  được bày ra một khu vực riêng để người tiêu dùng dễ dàng lựa chọn. Việc cửa hàng bán toàn sản phẩm tiếng Trung khiến người tiêu dùng khó có thể tìm hiểu được chính xác thông tin sản phẩm khi chỉ toàn chữ nước ngoài mà thiếu đi tem nhãn phụ bằng tiếng Việt.

Ngoài các thực phẩm thiết yếu, tại Cầu Vồng Mart còn bày bán đồ gia dụng và hóa mỹ phẩm tại tầng 2.

Đồ gia dụng đa dạng từ bát, đũa, hộp đựng, giấy ăn, khăn mặt,.. hầu hết đến từ nước ngoài và hoàn toàn không có nhãn phụ tiếng Việt. Cá biệt có một số sản phẩm “trắng” thông tin, người tiêu dùng khó có thể biết được sản phẩm đó được sản xuất tại đâu, thành phần như thế nào.

Theo Điều 3 Nghị định 43/2017/NĐ-CP. Theo đó, khoản 3, Điều 3 Nghị định trên quy định: Nhãn hàng hoá bao gồm hai loại là nhãn gốc và nhãn phụ. Nhãn gốc: Đây là nhãn được thể hiện lần đầu được gắn trên bao bì, hàng hóa do các cá nhân, tổ chức sản xuất hàng hóa tự gắn lên đó

Tại khoản 4, Điều 3, Nghị định 43/2017/NĐ-CP chỉ rõ: Nhãn phụ cũng tương tự như nhãn gốc được gắn lên trên hàng hóa hoặc bao bì thương phẩm nhưng ngôn ngữ sử dụng phải là Tiếng Việt, trên đó nêu rõ những nội dung bắt buộc trên nhãn gốc luật định các cá nhân, tổ chức phải dịch từ tiếng nước ngoài sang Tiếng Việt hoặc là những nội dung mà nhãn gốc còn thiếu theo quy định của pháp luật Việt Nam cần phải bổ sung.

Nghị định số 126/2021/NĐ-CP sửa đổi, bổ sung một số điều của các nghị định quy định xử phạt vi phạm hành chính trong lĩnh vực sở hữu công nghiệp; tiêu chuẩn, đo lường và chất lượng sản phẩm, hàng hóa, thì các hành vi kinh doanh hàng hóa không có nhãn; không có nhãn gốc hoặc có nhãn gốc, nhưng ghi không đủ hoặc ghi không đúng các nội dung bắt buộc hoặc bị thay đổi; có nhãn, kể cả nhãn gốc hoặc nhãn phụ đối với hàng hóa nhập khẩu bị tẩy xóa, sửa chữa làm sai lệch thông tin về hàng hóa; gian lận về thời hạn sử dụng; hàng hóa đã quá hạn sử dụng… sẽ bị tước quyền sử dụng giấy phép, chứng chỉ hành nghề, sẽ được áp dụng kể cả trong trường hợp vi phạm lần đầu.

Các mặt hàng hóa mỹ phẩm cũng rơi vào trường hợp tương tự. Thậm chí không ít sản phẩm tại đây mang mác nhiều thương hiệu nổi tiếng trên thị trường Việt Nam như Colgate, Nivea, Lux, Clear, Kotex,... nhưng chỉ toàn chữ tượng hình lạ lẫm. Theo lời nhân viên tại đây, các sản phẩm trên đều là “bản Trung nội địa” của các nhãn hàng đó.

Tuy nhiên trong thực tế, hàng “nội địa” như trên không được cơ quan chức năng kiểm định, đảm bảo về nguồn gốc, xuất xứ cũng như nhãn mác. Người tiêu dùng có nguy cơ mua phải hàng giả, hàng nhái, hàng kém chất lượng, trong khi hàng xách tay thường được người bán “đội giá” lên cao nhờ gắn mác “hàng nội địa Trung” chính ngạch.

Về pháp lý, theo quy định tại Nghị định 98/2020/NĐ-CP của Chính phủ về việc xử phạt vi phạm hành chính trong hoạt động thương mại, sản xuất, buôn bán hàng giả, hàng cấm và bảo vệ quyền lợi người tiêu dùng thì "hàng xách tay" là hàng trốn thuế, nhập lậu. Trường hợp vi phạm sẽ bị xử phạt lên đến 100 triệu đồng đối với cá nhân và 200 triệu động đối với doanh nghiệp.

Đến thực phẩm “trắng” thông tin, không đảm bảo vệ sinh

Ngay dưới khu vực tủ nước giải khát, Cầu Vồng Mart có bày bán một số mặt hàng hoa quả như nho, táo cam, kiwi, mận,... Nhưng theo ghi nhận của phóng viên, có một số mặt hàng tại đây không có tem nhãn thể hiện thông tin ngày đóng gói, đơn vị cung cấp sản phẩm cũng như hạn sử dụng. 

Quan sát quầy thực phẩm, đồ khô tại tầng 1, phóng viên nhận thấy sản phẩm cá khô được bày bán tại đây hoàn toàn không có bao bì, không có tem nhãn thể hiện nơi cung cấp sản phẩm, tên sản phẩm, trọng lượng, giá tiền, ngày đóng gói, ngày hết hạn…, chỉ treo lơ lửng giữa các kệ, không được đậy kín đảm bảo vệ sinh. Bằng mắt thường có thể nhận thấy sản phẩm cá khô trên có dấu hiệu mốc trắng, có thể ảnh hưởng tới sức khỏe người tiêu dùng nêu mua phải sản phẩm không chất lượng.

Theo một báo cáo của Chi cục An toàn vệ sinh thực phẩm Hà Nội, các thực phẩm không được bảo quản đúng cách có nguy cơ nhiễm khuẩn tới 65% do ảnh hưởng bởi bụi bặm, vi khuẩn, thời tiết, ruồi nhặng,.. Như vậy, dù thức ăn đã được chế biến ngon đến đâu cũng sẽ bị giảm chất lượng, không bảo đảm vệ sinh và tiềm ẩn nguy cơ gây ảnh hưởng xấu đến sức khỏe của người tiêu dùng.

Nghị định 124/2021/NĐ-CP của Chính phủ quy định xử phạt vi phạm hành chính về an toàn thực phẩm đã nêu rõ, mức phạt tiền tối đa là 100.000.000 đồng đối với cá nhân và 200.000.000 đồng đối với tổ chức khi có hành vi vi phạm về an toàn thực phẩm.

Thuốc kê đơn 100% made in China thản nhiên trưng bày trên kệ siêu thị

Bên cạnh các đồ dùng, thực phẩm thiết yếu, ngay dưới tầng 1 siêu thị còn có một kệ riêng bày bán các loại thuốc, thực phẩm chức năng. 

Theo ghi nhận của phóng viên, hầu hết các loại thuốc được bày bán hoàn toàn là chữ Trung Quốc trên bao bì, các thông tin tiếng Việt chỉ được dán trên kệ một cách sơ sài, không có thông tin cụ thể về nhà sản xuất, cách sử dụng, cảnh báo, chống chỉ định…

Thậm chí, tại đây xảy ra tình trạng tự ý bán các loại thuốc kê đơn công khai. 

Cụ thể, dưới đây là sản phẩm thuốc kháng sinh Amoxicilin 600567. Thành phần: Amoxicilin; NSX: 29.01.2023; ngày hết hạn: 012.2025; Địa chỉ SX: Chu Hải; Địa chỉ nhập: Số nhà 052 đường Hợp Thành, tổ 19, phường Lào Cai, TP Lào Cai.

(Thuốc Amoxicillin là một loại thuốc kháng sinh có tác dụng điều trị một số loại vi khuẩn gây bệnh và không có tác dụng đối với các loại bệnh liên quan đến virus (ví dụ: cảm lạnh hoặc cúm....). Đây là loại thuốc cần được chỉ định bởi bác sĩ. - PV)

Tại thông tư số 07/2017/TT-BYT, ngày 30/5/2017, quy định rõ 2 danh mục thuốc được bán tại các nhà thuốc đó là thuốc bán phải có đơn thuốc của bác sỹ (gọi là thuốc kê đơn) và thuốc bán không cần đơn thuốc (gọi là thuốc không kê đơn). Nếu làm trái quy định có thể bị phạt tiền từ 5.000.000 đồng đến 10.000.000 đồng đối với hành vi “bán thuốc kê đơn khi không có đơn thuốc” theo điểm đ, khoản 8, Điều 59 của Nghị định số 117/2020/NĐ-CP. Đồng thời áp dụng hình thức xử phạt bổ sung “Đình chỉ hoạt động của cơ sở trong thời hạn từ 06 tháng đến 09 tháng đối với hành vi quy định tại các điểm đ, khoản 3, Điều này”.

Quy định là vậy, nhưng trên thực tế, nhiều loại thuốc nằm trong danh mục bắt buộc phải kê đơn vẫn đang được siêu thị Cầu Vồng mua bán công khai bất chấp quy định của pháp luật Việt Nam. 

Theo một số chuyên gia y tế, với bất cứ loại thuốc kháng sinh nào, người dùng cũng phải tuân thủ theo hướng dẫn của bác sĩ, không tự ý uống thuốc, tăng hoặc giảm liều. Điều này có thể ảnh hưởng tới hiệu quả điều trị bệnh. Bởi vì, thói quen lạm dụng thuốc kháng sinh, sử dụng thuốc quá liều sẽ gây hiện tượng nhờn thuốc, kháng kháng sinh. Thậm chí nếu người dùng có tiền sử dị ứng sẽ gây nguy hiểm nghiêm trọng đến sức khỏe bản thân.

Cần sự vào cuộc của cơ quan chức năng

Theo Nghị định 102/2016/NĐ-CP về quy định điều kiện kinh doanh thuốc; áp dụng đối với cơ quan, tổ chức, cá nhân trong nước và nước ngoài hoạt động trong lĩnh vực dược tại Việt Nam. Hiện cơ sở kinh doanh thuốc muốn hoạt động phải đảm bảo được các tiêu chí sau: 

Chủ cơ sở bán lẻ thuốc phải có Chứng chỉ hành nghề dược phù hợp với từng hình thức tổ chức kinh doanh của cơ sở bán lẻ thuốc;

Phải có tủ, giá, kệ bảo quản thuốc đáp ứng yêu cầu về điều kiện bảo quản thuốc, yêu cầu về bảo đảm an ninh, an toàn đối với thuốc;

Điều kiện về địa điểm bán lẻ, cách bố trí khu vực bán thuốc phù hợp theo khoản 2 Điều 7 Nghị định 102/2016/NĐ-CP.

Với các tiêu chí trên, liệu Siêu thị Cầu Vồng Mart có đủ điều kiện để kinh doanh thuốc hay không? Siêu thị đã được cơ quan chức năng cấp phép trong việc kinh doanh thuốc hay chưa? Nếu như những nhân viên tại đây tư vấn sai cho khách hàng về công dụng, cách sử dụng, liều lượng của các lọ thuốc, nhất là thuốc kê đơn, xảy ra biến chứng, ảnh hưởng tới sức khỏe người tiêu dùng, thì ai sẽ chịu trách nhiệm?

Dù quy định đã được nêu rõ, nhưng Cầu Vồng Mart vẫn bày bán nhiều sản phẩm, hàng hóa không có tem nhãn phụ tiếng Việt, không đảm bảo vệ sinh an toàn thực phẩm cùng với vi phạm quy định về kinh doanh dược phẩm. 

Với nhiều sai phạm nghiêm trọng như vậy, tại sao Cầu Vồng Mart vẫn có thể hoạt động bình thường mà không có sự giám sát nào của cơ quan chức năng? Liệu Đội Quản lý Thị trường số 1 thành phố Bắc Ninh đã đủ sát sao trong việc thanh tra, kiểm tra, khi vẫn tồn tại địa điểm buôn bán hàng hóa không rõ nguồn gốc như Cầu Vồng Mart trên địa bàn mình quản lý? Đề nghị Cục Quản lý thị trường tỉnh Bắc Ninh cùng các cơ quan liên quan xác minh, đồng thời xử lý dứt điểm, nghiêm minh những hành vi sai phạm liên quan đến hàng hóa để đảm bảo sự minh bạch của thị trường hàng hóa và quyền lợi của người tiêu dùng.

Thương hiệu & Công luận sẽ chuyển đến độc giả những bài viết tiếp theo.

Hoa Nhung - Thảo Nguyên