Theo Tờ trình của Chính phủ, việc sửa đổi, bổ sung một số điều của Luật ĐC&KS nhằm kịp thời tháo gỡ các vướng mắc phát sinh trong thực tiễn thi hành Luật, đặc biệt là các vấn đề về cơ chế cấp phép, khai thác, sử dụng khoáng sản phục vụ xây dựng các công trình, dự án quan trọng quốc gia; dự án đầu tư khẩn cấp, cấp bách do cấp có thẩm quyền quyết định; dự án đầu tư công, dự án đầu tư theo phương thức đối tác công tư; công trình, dự án phát triển kinh tế - xã hội thuộc thẩm quyền chấp thuận, quyết định chủ trương đầu tư của chính quyền địa phương theo quy định của pháp luật về đầu tư; các quy định về tiêu chí khoanh định khu vực không đấu giá quyền khai thác khoáng sản chưa đáp ứng yêu cầu giải phóng mọi nguồn lực, trong đó có nguồn lực khoáng sản cho phát triển kinh tế - xã hội trong tình hình mới; việc luật hóa các quy định về phân quyền, phân cấp và đặc biệt là các quy định riêng biệt về quản lý đất hiếm trong tình hình mới.
Luật sửa đổi, bổ sung một số điều của Luật Địa chất và khoáng sản góp phần đẩy nhanh thủ tục triển khai các dự án phát triển hạ tầng, các dự án trọng điểm quốc gia cần khởi công chào mừng Đại hội Đảng toàn quốc lần thứ XIV và giai đoạn tiếp theo; đồng thời là giải pháp thiết thực thúc đẩy phát triển kinh tế - xã hội, góp phần hoàn thành mục tiêu tăng trưởng GDP 8% trong năm 2025 và tạo nền tảng vững chắc hướng tới tốc độ tăng trưởng hai con số trong các năm tiếp theo.
Chủ tịch UBND tỉnh được quyền quyết định cấp giấy phép khai thác khoáng sản; quyết định việc khai thác, sử dụng khoáng sản
Dự thảo Luật gồm 3 điều. Nội dung cơ bản bao gồm: Nội dung sửa đổi, hoàn thiện; Nội dung cắt giảm, đơn giản hóa thủ tục hành chính và Nội dung phân quyền, phân cấp. Về Nội dung sửa đổi, hoàn thiện, dự thảo Luật gồm một số nhóm chính sách sau:
- Nhóm chính sách 1:
Rà soát để sửa đổi, bổ sung quy định trong cấp phép hoạt động khoáng sản nhóm III, nhóm IV để cung cấp vật liệu xây dựng cho dự án, công trình. Cụ thể, cho phép Chủ tịch Ủy ban nhân dân tỉnh được quyết định các nội dung sau:
(1) Cấp giấy phép khai thác khoáng sản nhóm IV để cung cấp vật liệu xây dựng cho dự án đầu tư công theo quy định của pháp luật về đầu tư công; dự án đầu tư thực hiện theo phương thức đối tác công tư (PPP) theo quy định của pháp luật về đầu tư theo phương thức đối tác công tư; các công trình, dự án trọng điểm, quan trọng quốc gia; công trình, dự án phát triển kinh tế - xã hội thuộc thẩm quyền chấp thuận, quyết định chủ trương đầu tư của chính quyền địa phương; công trình xây dựng khẩn cấp, nhiệm vụ cấp bách theo quy định của pháp luật về xây dựng; dự án, công trình phòng, chống thiên tai theo quy định của pháp luật về phòng, chống thiên tai.
(2) Cấp giấy phép khai thác khoáng sản nhóm III để cung cấp vật liệu xây dựng cho công trình, dự án đầu tư công theo quy định của pháp luật về đầu tư công; dự án đầu tư thực hiện theo phương thức đối tác công tư (PPP) theo quy định của pháp luật về đầu tư theo phương thức đối tác công tư; các công trình, dự án trọng điểm, quan trọng quốc gia; công trình, dự án phát triển kinh tế - xã hội thuộc thẩm quyền chấp thuận, quyết định chủ trương đầu tư của chính quyền địa phương; công trình xây dựng khẩn cấp, nhiệm vụ cấp bách theo quy định của pháp luật về xây dựng; dự án, công trình phòng, chống thiên tai theo quy định của pháp luật về phòng, chống thiên tai và cho phép cấp trực tiếp cho nhà thầu thi công hoặc chủ đầu tư để thực hiện dự án.
(3) Quyết định việc khai thác, sử dụng khoáng sản nhóm III, khoáng sản nhóm IV để ứng phó với tình trạng khẩn cấp về thiên tai, dịch bệnh, an ninh, quốc phòng không phải thực hiện thủ tục cấp giấy phép thăm dò khoáng sản, công nhận kết quả thăm dò khoáng sản, giấy phép khai thác khoáng sản, giấy xác nhận đăng ký thu hồi khoáng sản.
- Nhóm chính sách 2:
Sửa đổi, bổ sung một số nội dung liên quan đến tiêu chí khoanh định khu vực không đấu giá quyền khai thác khoáng sản để bảo đảm nguyên liệu, vật liệu cho các công trình, dự án.
- Nhóm chính sách 3: Cho phép cơ quan quản lý nhà nước cấp giấy phép thăm dò xuống sâu, mở rộng đối với tổ chức, cá nhân đang khai thác khoáng sản hợp pháp mà không phải điều chỉnh, bổ sung quy hoạch khoáng sản trước khi cấp giấy phép thăm dò; căn cứ theo kết quả thăm dò khoáng sản, cơ quan quản lý quy hoạch khoáng sản cập nhật, bổ sung vào quy hoạch khoáng sản làm cơ sở quản lý hoạt động khoáng sản.
Bổ sung các quy định về quản lý đất hiếm và các chế tài, cơ chế quản lý
- Nhóm chính sách 4: Bổ sung các quy định về quản lý đất hiếm
Dự thảo Luật sửa đổi, bổ sung 1 Chương (Chương VIIa) gồm 4 Điều về quản lý đất hiếm, cụ thể như các quy định về chính sách chung của Nhà nước đối với đất hiếm (Điều 85a); Chiến lược quốc gia về đất hiếm (Điều 85b); Quy định về dự trữ khoáng sản và bảo vệ khoáng sản đất hiếm (Điều 85c); Quy định về hoạt động thăm dò, khai thác khoáng sản đất hiếm (Điều 85d). Trong đó, bổ sung các chế tài, cơ chế quản lý chặt chẽ đối với các hoạt động có liên quan đối với loại hình khoáng sản này.
Bổ sung quy định về quyền ưu tiên nộp hồ sơ đề nghị cấp giấy phép khai thác khoáng sản
- Nhóm chính sách 5: Bổ sung quy định về quyền ưu tiên nộp hồ sơ đề nghị cấp giấy phép khai thác khoáng sản đối với tài nguyên, trữ lượng khoáng sản đã được cơ quan nhà nước có thẩm quyền công nhận. Dự thảo Luật sửa đổi, bổ sung 02 quyền ưu tiên nộp hồ sơ đề nghị cấp giấy phép khai thác khoáng sản, cụ thể:
Sửa đổi khoản 1 Điều 48, khoản 2 Điều 104 theo hướng tổ chức, cá nhân thăm dò khoáng sản được ưu tiên nộp hồ sơ đề nghị cấp giấy phép khai thác khoáng sản đối với tài nguyên, trữ lượng khoáng sản đã được cơ quan nhà nước có thẩm quyền công nhận trong thời hạn: 36 tháng đối với khoáng sản nhóm I, nhóm II; 18 tháng đối với khoáng sản nhóm III.
Bổ sung khoản 2a vào sau khoản 2 Điều 73 quy định về quyền ưu tiên nộp hồ sơ đề nghị cấp giấy phép khai thác khoáng sản, cụ thể: 18 tháng kể từ ngày được cơ quan nhà nước có thẩm quyền công nhận báo cáo kết quả thăm dò khoáng sản (đối với khu vực đã được thăm dò) hoặc xác nhận kết quả khảo sát, đánh giá thông tin chung về khoáng sản dự kiến khai thác (đối với khu vực chưa được thăm dò) và 45 ngày đối với trường hợp khai thác khoáng sản nhóm IV để cung cấp cho các công trình, dự án đầu tư công theo quy định của pháp luật về đầu tư công; dự án đầu tư thực hiện theo phương thức đối tác công tư (PPP) theo quy định của pháp luật về đầu tư theo phương thức đối tác công tư; các công trình, dự án trọng điểm, quan trọng quốc gia; công trình, dự án phát triển kinh tế - xã hội thuộc thẩm quyền chấp thuận, quyết định chủ trương đầu tư của chính quyền địa phương; công trình xây dựng khẩn cấp, nhiệm vụ cấp bách theo quy định của pháp luật về xây dựng; dự án, công trình phòng, chống thiên tai theo quy định của pháp luật về phòng, chống thiên tai.
Các quy định này nhằm hạn chế tối đa việc chậm đưa mỏ vào khai thác như một số địa phương đã phản ánh trong thời gian vừa qua, đồng thời cũng quy định trách nhiệm của tổ chức, cá nhân được cấp giấy phép thăm dò khoáng sản có trách nhiệm sớm đưa mỏ vào khai thác, cung cấp nguồn nguyên vật liệu phục vụ thi công, xây dựng công trình trên cả nước trong thời gian tới.
Bên cạnh 5 nhóm chính sách nêu trên, thực hiện chỉ đạo của Lãnh đạo Đảng, Nhà nước, nhằm kịp thời tháo gỡ các vướng mắc, điểm nghẽn, tạo động lực thúc đẩy phát triển nhanh, bền vững, khai thác hiệu quả tiềm năng khoáng sản góp phần thực hiện thành công tăng trưởng GDP hai con số giai đoạn 2026 – 2030, cơ quan chủ trì soạn thảo tiếp tục phối hợp cùng Ủy ban nhân dân các tỉnh để tập trung rà soát, xác định các vướng mắc, bất cập trong quy định của Luật Địa chất và khoáng sản nhằm xử lý triệt để vấn đề vướng mắc, khó khăn trong quản lý hoạt động khoáng sản như các quy định về thăm dò, khai thác khoáng sản, khai thác tận thu khoáng sản, thu hồi khoáng sản, tài chính trong hoạt động khoáng sản; các quy định chuyển tiếp, để đồng bộ với các quy định về hiệu lực và nguyên tắc áp dụng văn bản quy phạm pháp luật được quy định tại Luật Ban hành văn bản quy phạm pháp luật năm 2025, bảo đảm tính xuyên suốt, thống nhất trong triển khai Luật khi được Quốc hội thông qua.
Cần quy định chặt chẽ để tránh bị lợi dụng việc khai thác khoáng sản không qua đấu giá
Chủ nhiệm Ủy ban Khoa học, Công nghệ và Môi trường của Quốc hội Nguyễn Thanh Hải cho biết:
Về các cơ chế để giải quyết triệt để tình trạng khó khăn, khan hiếm về khoáng sản làm vật liệu xây dựng thông thường, vật liệu san lấp phục vụ xây dựng các dự án, công trình quan trọng (các khoản 2, 14, 15, 18 và 19 Điều 1 của dự thảo Luật)
Đề nghị cân nhắc quy định trường hợp gia hạn, cấp lại, điều chỉnh giấy phép thăm dò khoáng sản, giấy phép khai thác khoáng sản, trong đó thời hạn của giấy phép không phụ thuộc vào thời kỳ của quy hoạch khoáng sản, quy hoạch tỉnh đã được phê duyệt (điểm b khoản 2 Điều 1), vì nội dung này có khả năng tác động đến các quy hoạch tỉnh và quy hoạch tổng thể quốc gia đã được phê duyệt. Đồng thời, cần quy định chặt chẽ để tránh bị lợi dụng việc khai thác không qua đấu giá, trái quy hoạch, gây thất thoát tài nguyên và ô nhiễm môi trường.
Ủy ban KH,CN&MT cho rằng, việc mở rộng đối tượng cấp phép khai thác khoáng sản nhóm III làm vật liệu xây dựng cho các công trình, dự án, nhiệm vụ tại khoản 15 Điều 1 dự thảo Luật có thể dẫn đến kẽ hở trong quản lý, khai thác lãng phí tài nguyên khoáng sản vì chưa có đánh giá đầy đủ tác động đối với việc mở rộng đối tượng này. Đề nghị bổ sung quy định về việc kiểm soát cũng như cơ chế hậu kiểm khi cắt giảm thủ tục hành chính trong thăm dò, khai thác khoáng sản nhóm III, nhóm IV, tuyệt đối tránh tình trạng lạm dụng chính sách thông thoáng để trục lợi, gây thất thoát, lãng phí tài nguyên khoáng sản, khó khắc phục.
Về quy định quản lý đất hiếm (khoản 21 Điều 1)
Ủy ban KH,CN&MT cơ bản thống nhất với việc bổ sung Chương VIIa vào sau Chương VII của Luật ĐC&KS nhằm quy định cơ chế quản lý chặt chẽ đối với các hoạt động có liên quan đối với đất hiếm. Tuy nhiên, để bao quát hơn Ủy ban KH,CN&MT đề nghị Cơ quan chủ trì soạn thảo nghiên cứu thiết kế một Chương riêng quy định về nguyên tắc quản lý các loại khoáng sản chiến lược quan trọng nói chung và một số quy định về quản lý đất hiếm nói riêng; nghiên cứu tiếp thu, giải trình làm rõ các quy định khác biệt giữa đất hiếm và khoáng sản nhóm I; cân nhắc bổ sung thêm quy định: cần có ý kiến bằng văn bản của Bộ Quốc phòng, Bộ Công an trước khi cấp phép thăm dò, khai thác đất hiếm tại khu vực nhạy cảm liên quan đến quốc phòng, an ninh.
Đề nghị tiếp tục hoàn thiện quy định, để không xảy ra việc lợi dụng chính sách để đầu cơ giữ mỏ, trục lợi
Về quy định tiêu chí khoanh định khu vực không đấu giá quyền khai thác khoáng sản (khoản 23 Điều 1)
Ủy ban cơ bản tán thành với việc sửa đổi, bổ sung tiêu chí khoanh định khu vực không đấu giá quyền khai thác khoáng sản; tuy vậy, đề nghị Cơ quan chủ trì soạn thảo tiếp tục hoàn thiện quy định, để không xảy ra việc lợi dụng chính sách để đầu cơ giữ mỏ, trục lợi; chẳng hạn như dự thảo Luật có quy định: các khu vực không thực hiện đấu giá quyền khai thác nếu đã được quy hoạch là nguồn nguyên liệu, cho nhà máy chế biến khoáng sản đang hoạt động theo quy định của pháp luật, quy định này quá rộng, bao trùm lên nhiều loại khoáng sản quan trọng, giá trị thương mại cao như quặng bauxite, titan, sắt,... ảnh hưởng tiêu cực đến việc phát triển mới các dự án thăm dò, khai thác khoáng sản theo quy hoạch; không bảo đảm tính cạnh tranh giữa các doanh nghiệp và hạn chế sự tham gia của các nhà đầu tư mới sở hữu công nghệ khai thác khoáng sản tiên tiến, hiệu quả hơn.
Về quy định phân cấp, phân quyền (các khoản 5, 11, 26 và 29 Điều 1)
Đề nghị rà soát thật kỹ lưỡng, thận trọng các quy định về phân cấp, phân quyền bảo đảm khả thi, phù hợp với năng lực của cơ quan tham mưu thuộc Ủy ban nhân dân cấp tỉnh; chẳng hạn như quy định, Chủ tịch Ủy ban nhân dân cấp tỉnh có thẩm quyền khoanh định, phê duyệt, điều chỉnh khu vực cấm hoạt động khoáng sản, khu vực tạm thời cấm hoạt động khoáng sản (không cần có ý kiến của Bộ Nông nghiệp và Môi trường), sẽ liên quan đến nhiều quy hoạch khác do các Bộ chủ trì xây dựng, trong đó có thể liên quan đến khu vực quốc phòng, an ninh; Đồng thời hết sức cân nhắc việc trao toàn quyền cấp phép thăm dò và khai thác khoáng sản chiến lược cho địa phương (khoản 26 Điều 1) tránh việc phân cấp quá mạnh trong lĩnh vực tài nguyên có giá trị kinh tế rất lớn mà không đi kèm cơ chế kiểm soát rủi ro phù hợp sẽ có khả năng dẫn đến hệ lụy, thất thoát khó khắc phục.
Theo quochoi.vn
