Hoạt động bán hàng đa cấp đã và đang từng bước ổn định, doanh thu của ngành tăng đều, các doanh nghiệp đã có những đóng góp nhất định vào ngân sách của Nhà nước.
Năm 2019 đánh dấu một năm chuyển biến của ngành bán hàng đa cấp, từ hoạt động kinh doanh của các doanh nghiệp tới việc xây dựng và thực thi pháp luật của các cơ quan quản lý đều ghi nhận những kết quả tích cực.
Đầu năm 2019, trên thị trường có 30 doanh nghiệp được cấp giấy chứng nhận hoạt động bán hàng đa cấp đang hoạt động. Trong năm 2019, có 3 doanh nghiệp được cấp mới giấy chứng nhận đăng ký hoạt động bán hàng đa cấp.
Bên cạnh đó, từ đầu năm 2019 đến nay, có 12 doanh nghiệp đã chấm dứt hoạt động, bao gồm: 5 doanh nghiệp bị thu hồi Giấy chứng nhận do không đáp ứng điều kiện mới của Nghị định 40/2018/NĐ-CP; 1 doanh nghiệp bị thu hồi Giấy chứng nhận do vi phạm điều cấm của Nghị định 40/2018/NĐ-CP; 2 doanh nghiệp không được gia hạn giấy chứng nhận do không duy trì các điều kiện theo quy định Nghị định 40/2018/NĐ-CP; 2 doanh nghiệp hết hạn giấy chứng nhận và không làm thủ tục gia hạn; và 2 doanh nghiệp tự nguyện chấm dứt hoạt động. Tính đến hết tháng 8 năm 2020, số lượng doanh nghiệp có giấy chứng nhận đăng ký hoạt động bán hàng đa cấp chỉ còn 21 doanh nghiệp, giảm 30% so cuối năm 2018.
Theo số liệu báo cáo của 24 doanh nghiệp, tổng số lượng người tham gia bán hàng đa cấp năm 2019 là 1.105.003 người, giảm 159.401 người (khoảng 12%) so với cuối năm 2018. Trong đó, số lượng người có phát sinh doanh thu, hoa hồng chiếm khoảng 50%.
Mặc dù số lượng người tham gia bán hàng đa cấp của các doanh nghiệp giảm nhưng tổng doanh thu bán hàng đa cấp năm 2019 của các doanh nghiệp đạt khoảng 12.575 tỷ đồng, tăng hơn 1.793 tỷ đồng (tăng 16%) so với năm 2018 và tăng 4.247 tỷ đồng (tăng 35%) so với năm 2017.
Theo số liệu của 24 doanh nghiệp, tổng số thuế đã nộp về ngân sách nhà nước trong năm 2019 đạt hơn 1.661 tỷ đồng, trong đó chủ yếu là thuế giá trị gia tăng do người tiêu dùng chi trả (chiếm 35,77%) và thuế xuất nhập khẩu (chiếm 38,02%).
Tăng cường phát hiện, xử lý các đối tượng hoạt động kinh doanh đa cấp không phép, biến tướng
Thanh kiểm tra và xử lý vi phạm pháp luật
Một trong các hoạt động đã được chú trọng đó là công tác thanh tra, kiểm tra và xử lý vi phạm pháp luật bán hàng đa cấp. Ở cấp Trung ương, Cục Cạnh tranh và Bảo vệ người tiêu dùng (CT&BVNTD) đã phối hợp với các cơ quan liên quan gồm: Cục An toàn thực phẩm (Bộ Y tế), Cục Cảnh sát điều tra tội phạm về tham nhũng, kinh tế, buôn lậu (Bộ Công an) đã hoàn thành thanh tra chuyên ngành việc chấp hành pháp luật về bán hàng đa cấp và xử phạt 4 doanh nghiệp với tổng số tiền phạt là 1.810 triệu đồng và thu hồi giấy chứng nhận đăng ký hoạt động bán hàng đa cấp của 1 doanh nghiệp. Ở cấp địa phương, tổng số tiền phạt của các cơ quan quản lý tại địa phương là 1.139 triệu đồng.
Ngoài ra, Cục CT&BVNTD phối hợp các cơ quan quản lý liên quan khác đã thực hiện nhiều các biện pháp tuyên truyền, cảnh báo về các hành vi có dấu hiệu hoạt động bán hàng đa cấp trái phép để nâng cao nhận thức đồng thời ngăn ngừa được các thiệt hại không đáng có cho người dân.
Cục CT&BVNTD cũng đã giới thiệu và công bố một số ứng dụng công nghệ thông tin trong công tác quản lý hoạt động bán hàng đa cấp như sau:
Công bố dịch vụ công trực tuyến trong quản lý hoạt động bán hàng đa cấp: Theo tinh thần chung về cải cách thủ tục hành chính của Chính phủ và Bộ Công Thương, Cục CT&BVNTD đã phối hợp Cục Thương mại Điện tử và Kinh tế số thiết kế và ứng dụng dịch vụ công trực tuyến đối với các thủ tục hành chính: Cấp và sửa đổi, bổ sung Giấy chứng nhận đăng ký hoạt động bán hàng đa cấp: https://dichvucong.moit.gov.vn/
Giới thiệu trang thông tin điện tử quản lý bán hàng đa cấp (mới nâng cấp): Với nhiều chức năng và ứng dụng mới, www.bhdc.vcca.gov.vn có thể hỗ trợ cung cấp các thông số liệu cập nhật, minh bạch, đầy đủ về lĩnh vực bán hàng đa cấp, giúp tăng cường trao đổi thông tin, tương tác giữa cơ quan quản lý nhà nước từ Trung ương tới các địa phương qua đó nâng cao hiệu quả quản lý hoạt động bán hàng đa cấp.
Công bố ứng dụng iMLM: Là ứng dụng của Cục CT&BVNTD nhằm hỗ trợ cung cấp và tiếp nhận thông tin về quản lý lĩnh vực bán hàng đa cấp tại Việt Nam một cách cập nhật và tiện lợi nhất. Ứng dụng iMLM hiện đang phát triển trên nền tảng iOS và sẽ được Cục CT&BVNTD xuất bản trong thời gian tới.
Đẩy lùi đa cấp bất chính
Môi trường mạng giúp cơ quan quản lý thực hiện quản lý hiệu quả hơn đối với hoạt động bán hàng đa cấp của doanh nghiệp có đăng ký hợp pháp, tuy nhiên đây cũng là công cụ mới đang bị các đối tượng xấu lợi dụng để thực hiện các hoạt động kinh doanh đa cấp biến tướng, không phép, gây nhiều dư luận không tốt trong xã hội. Đặc biệt, các chủ thể vi phạm thường nhắm vào các đối tượng thiếu hiểu biết về công nghệ, hoặc những người trẻ mong muốn khởi nghiệp và làm giàu nhanh chóng.
Thời gian vừa qua, Bộ Công Thương đã triển khai đồng loạt nhiều biện pháp đấu tranh nhằm từng bước đẩy lùi hình thức vi phạm này:
Bộ Công Thương đã tích cực đẩy mạnh các hoạt động truyền thông, cảnh báo về các hoạt động kinh doanh đa cấp biến tướng trên các kênh truyền hình quốc gia như VTV1, VTV24, Thông tấn xã Việt Nam… nhằm đưa thông tin sâu rộng đến người dân. Bộ Công Thương cũng đã phối hợp với Báo Thanh niên, Báo diễn đàn Doanh nghiệp (VCCI) tổ chức các buổi tọa đàm trực tuyến nhằm nâng cao nhận thức của người dân về hoạt động bán hàng đa cấp và cách thức nhận diện hoạt động kinh doanh đa cấp biến tướng. Các tin cảnh báo cũng được đăng liên tục trên trang thông tin điện tử của Bộ Công Thương và được nhiều đơn vị báo chí, truyền thông đăng tải lại, đạt được hiệu quả truyền thông sâu, rộng.
Bộ Công Thương đã theo dõi, thu thập và chuyển thông tin, tài liệu liên quan đến gần 30 đơn vị có dấu hiệu hoạt động biến tướng cho các cơ quan công an theo dõi, xử lý theo pháp luật hình sự. Trên cơ sở đó, đã có vụ việc bị các cơ quan chức năng xử lý như vụ việc liên quan đến Công ty Cổ phần Đầu tư Thời gian vàng (Goldtime Coffee).
Tuy nhiên, việc đấu tranh chống lại hình thức vi phạm này gặp nhiều khó khăn vì các lý do sau: Các đối tượng này hoạt động không phép nên không được quản lý theo các quy định pháp luật chuyên ngành hiện nay. Khi có thông tin, Bộ Công Thương phải chuyển cho cơ quan công an để theo dõi, xử lý theo pháp luật hình sự.
Các đối tượng này có phương thức hoạt động tinh vi, phức tạp, lợi dụng môi trường mạng và hình thức thương mại điện tử để kêu gọi người tham gia dưới các danh nghĩa như kinh doanh 4.0, công nghệ số, nền tảng số… Việc theo dõi, thu thập thông tin, tài liệu để xử lý các đối tượng này rất khó khăn.
Người dân tham gia vào hoạt động của các đơn vị trái phép này thường không thông tin cho cơ quan quản lý ngay từ ban đầu mà chỉ khi hệ thống sụp đổ, thiệt hại về tài sản thì mới trình báo đến các cơ quan có thẩm quyền. Đặc biệt, một số người biết là hoạt động trái phép nhưng vẫn cố tình tham gia và dụ dỗ người khác tham gia để trục lợi cá nhân.
Trong thời gian tới, bên cạnh việc duy trì các hoạt động quản lý đã phát huy hiệu quả trong thời gian vừa qua đối với các doanh nghiệp có giấy chứng nhận đăng ký hoạt động bán hàng đa cấp, Bộ Công Thương sẽ chú trọng tăng cường phối hợp với các bộ ngành, đặc biệt là Bộ Công an trong việc phát hiện, xử lý các đối tượng hoạt động kinh doanh đa cấp không phép, biến tướng, lợi dụng mô hình kinh doanh đa cấp để thu hút tài chính trái phép. Đồng thời, sẽ tiếp tục đẩy mạnh các hoạt động tuyên truyền, cảnh báo để người dân sớm nhận diện và phòng tránh trước các hoạt động kinh doanh đa cấp biến tướng, trá hình.
Minh Anh
