Nguy cơ mưa lớn, lũ quét
Tháng 9 hằng năm luôn được coi là giai đoạn cao điểm của mùa mưa bão tại Việt Nam. Năm nay, nhận định của Trung tâm Dự báo Khí tượng thủy văn quốc gia cho thấy, tình hình thời tiết tiếp tục diễn biến phức tạp với nhiều yếu tố bất lợi. Các khu vực miền Bắc và Bắc Trung Bộ được cảnh báo có thể đối mặt với những đợt mưa lớn kéo dài, cường độ mạnh, trên diện rộng.
Tổng lượng mưa trong tháng tại đồng bằng Bắc Bộ, khu vực từ Thanh Hóa đến Gia Lai dự báo cao hơn trung bình nhiều năm từ 10-25%. Đây là tín hiệu cho thấy nguy cơ lũ quét, sạt lở đất ở vùng núi và trung du ở mức cao. Thực tế, chỉ trong tháng Tám vừa qua, mưa lớn kết hợp với hoàn lưu bão đã gây ra nhiều thiệt hại nghiêm trọng, khiến nỗi lo về mưa lũ trong tháng Chín càng gia tăng.
Đáng lưu ý, ở khu vực đồng bằng và đô thị, đặc biệt là Hà Nội, Thanh Hóa, Vinh hay các thành phố ven biển miền Trung, mưa lớn dồn dập trong thời gian ngắn có thể gây ra ngập úng cục bộ. Với mật độ dân cư và hệ thống hạ tầng còn nhiều hạn chế, việc ứng phó với các đợt mưa lớn dồn dập đòi hỏi sự chuẩn bị kỹ lưỡng từ cả chính quyền lẫn người dân.
Chuyên gia khí tượng nhấn mạnh, ngoài yếu tố mưa, các hiện tượng cực đoan đi kèm như giông, lốc, sét, mưa đá cũng cần được đặc biệt lưu ý. Đây là những yếu tố có thể gây thiệt hại bất ngờ, khó lường, đặc biệt đối với sản xuất nông nghiệp và sinh hoạt thường ngày của người dân.
Trước tình hình đó, các địa phương vùng núi như Lào Cai, Yên Bái, Sơn La, Hòa Bình hay khu vực Bắc Trung Bộ như Nghệ An, Hà Tĩnh, Quảng Bình… được yêu cầu tăng cường công tác theo dõi, giám sát mưa lũ, sạt lở. Việc sơ tán dân kịp thời khi có cảnh báo mưa lớn kéo dài, đặc biệt tại các khu vực có địa hình dốc, đất yếu, là yếu tố then chốt để giảm thiểu thiệt hại về người.
Không chỉ dừng lại ở nguy cơ thiên tai, những đợt mưa lớn dồn dập còn gây tác động tiêu cực đến đời sống kinh tế - xã hội. Hoạt động nông nghiệp, đặc biệt là lúa vụ mùa, hoa màu, chăn nuôi, rất dễ chịu thiệt hại nếu mưa lớn kéo dài. Ngoài ra, hệ thống giao thông, cơ sở hạ tầng đô thị cũng đứng trước nguy cơ hư hỏng, xuống cấp nhanh chóng sau khi chịu tác động từ ngập úng và lũ lụt.
Đây cũng là thời điểm nhu cầu vận chuyển hàng hóa, du lịch, đi lại của người dân gia tăng, do đó nguy cơ ùn tắc, gián đoạn giao thông càng lớn. Trong bối cảnh đó, sự chủ động trong việc lập kế hoạch phòng ngừa, dự trữ lương thực, thuốc men, cũng như nâng cao khả năng ứng phó tại chỗ sẽ đóng vai trò then chốt giúp người dân giảm thiểu rủi ro.
Thời tiết tháng Chín nhiều hình thái nguy hiểm
Dự báo của Trung tâm Dự báo Khí tượng thủy văn quốc gia cho thấy, tháng 9 năm nay không chỉ đối mặt với mưa bão mà còn tiềm ẩn nhiều hình thái thời tiết nguy hiểm khác. Dải hội tụ nhiệt đới, các nhiễu động gió đông trên cao, không khí lạnh từ phía Bắc tăng cường… đều có thể tạo ra những đợt mưa lớn bất thường.
Bên cạnh đó, khu vực từ Thanh Hóa đến Huế và dải ven biển Nam Trung Bộ được dự báo có thể xuất hiện những đợt nắng nóng cục bộ, tập trung trong nửa đầu tháng 9. Sự đan xen giữa nắng nóng gay gắt và mưa bão dồn dập tạo nên bức tranh thời tiết đầy phức tạp, đòi hỏi người dân phải hết sức thận trọng trong sinh hoạt và sản xuất.
Đối với Nam Bộ và Tây Nguyên, gió mùa Tây Nam tiếp tục hoạt động mạnh, gây ra nhiều đợt mưa giông, có nơi mưa rất to kèm theo gió giật mạnh. Đây là thách thức lớn cho sản xuất nông nghiệp, đặc biệt là cây công nghiệp dài ngày như cà phê, hồ tiêu, cao su – những loại cây rất nhạy cảm với mưa giông kéo dài.
Trong tháng 9, trên Biển Đông dự báo sẽ có khoảng 2-3 cơn bão hoặc áp thấp nhiệt đới, tương đương mức trung bình nhiều năm. Trong đó, có khả năng từ 1-2 cơn sẽ ảnh hưởng trực tiếp đến đất liền Việt Nam. Các cơn bão trong giai đoạn này thường có diễn biến khó lường, đường đi phức tạp, cường độ mạnh. Đặc biệt, khi kết hợp với các yếu tố thời tiết khác, bão có thể gây ra tác động liên hoàn, dẫn đến lũ lớn, ngập lụt trên diện rộng.
Không chỉ gây nguy hiểm trên đất liền, bão và áp thấp nhiệt đới còn làm gia tăng rủi ro trên biển. Gió mạnh, sóng lớn, nước dâng cao đột ngột là mối đe dọa trực tiếp đến tàu thuyền đánh cá và các hoạt động hàng hải. Vì vậy, cơ quan khí tượng khuyến cáo ngư dân và lực lượng chức năng cần theo dõi sát sao diễn biến thời tiết, chủ động phương án di chuyển, neo đậu tàu thuyền an toàn.
Thời tiết cực đoan trong tháng 9 cũng có thể tác động tiêu cực đến sức khỏe cộng đồng. Sự thay đổi thất thường giữa nắng nóng và mưa bão dễ làm gia tăng nguy cơ bùng phát dịch bệnh truyền nhiễm, bệnh về đường hô hấp, tiêu hóa. Việc đảm bảo vệ sinh môi trường, cung cấp nguồn nước sạch, đồng thời nâng cao ý thức phòng bệnh của người dân sẽ là yếu tố quan trọng để hạn chế rủi ro.
Các chuyên gia khí tượng nhận định, nhiệt độ trung bình trên cả nước trong tháng 9 nhìn chung xấp xỉ so với trung bình nhiều năm. Riêng khu vực Cao nguyên Trung Bộ và Nam Bộ cao hơn khoảng 0,5-1 độ C, điều này khiến nguy cơ nắng nóng cục bộ vẫn hiện hữu, mặc dù không kéo dài trên diện rộng.
Nhìn lại tháng 8 vừa qua, khi chỉ trong một thời gian ngắn đã xuất hiện tới 4 cơn bão và áp thấp nhiệt đới, có thể thấy xu thế thời tiết ngày càng khắc nghiệt, dị thường. Điều này càng củng cố thêm nhận định rằng, tháng 9 – giai đoạn chính vụ bão sẽ là thử thách lớn đối với công tác phòng chống thiên tai.
Trước viễn cảnh thời tiết bất lợi, cơ quan khí tượng thủy văn khuyến cáo chính quyền địa phương, các ngành chức năng và người dân cần nâng cao mức độ cảnh giác, chuẩn bị sẵn sàng các phương án ứng phó. Việc thường xuyên cập nhật bản tin dự báo, cảnh báo sớm, đồng thời triển khai các giải pháp phòng ngừa như gia cố nhà cửa, kiểm tra hệ thống thoát nước, chuẩn bị vật tư thiết yếu… là rất cần thiết.
Đặc biệt, với ngư dân và các lực lượng làm việc trên biển, việc tuân thủ nghiêm ngặt hướng dẫn di chuyển, neo đậu tàu thuyền an toàn trước khi bão đổ bộ có ý nghĩa sống còn. Trên đất liền, việc rà soát các khu vực có nguy cơ sạt lở đất, lũ quét, di dời dân ra khỏi vùng nguy hiểm khi có cảnh báo cũng cần được triển khai kịp thời.
Thiên Trường
