Thực trạng thuốc giả trên các nền tảng TMĐT vẫn chưa hết nóng

TMĐT và mạng xã hội là kênh chủ đạo để tiêu thụ thuốc giả

Mới đây, tại phiên giải trình “Việc thực hiện chính sách, pháp luật về phòng, chống thuốc giả, thực phẩm giả”, Thứ trưởng Bộ Y tế Đỗ Xuân Tuyên cho biết, tỷ lệ thuốc không đạt chất lượng, thuốc giả giảm mạnh từ hơn 10% những năm 1990 -1991 xuống dưới 2% những năm gần đây. Theo đánh giá của WHO, tỷ lệ thuốc không đạt chất lượng và thuốc giả của Việt Nam ở mức thấp so với trung bình của thế giới.

Tuy nhiên, gần đây có những vụ việc sản xuất, kinh doanh thuốc giả bị cơ quan chức năng phát hiện và triệt phá. Nguyên nhân là do nhu cầu thuốc cho công tác khám, chữa bệnh của Nhân dân tăng cao, đặc biệt sau dịch Covid-19; lợi nhuận trong hoạt động sản xuất, kinh doanh thuốc giả cao.

Thứ trưởng Bộ Y tế Đỗ Xuân Tuyên cũng cho biết, thương mại điện tử (TMĐT) và mạng xã hội là kênh chủ đạo để tiêu thụ thuốc giả, lợi dụng tâm lý người tiêu dùng muốn mua thuốc giá rẻ, tự điều trị…

Còn theo Bộ trưởng Bộ Y tế Đào Hồng Lan, tình trạng thuốc giả tại Việt Nam có xu hướng gia tăng. Khoảng 10% thuốc tại các quốc gia có thu nhập thấp và trung bình là thuốc kém chất lượng hoặc bị làm giả.

Theo cảnh báo của WHO, 50% thuốc được bán qua mạng có nguy cơ là thuốc giả. Con số này cảnh báo mối nguy tiềm ẩn về sự thiếu kiểm soát các giao dịch mua bán thuốc trên nền tảng trực tuyến.

“Thuốc giả ngày càng tinh vi và thường nhắm vào các nhóm thuốc điều trị bệnh mãn tính như tim mạch, ung thư, thuốc kháng sinh, vaccine… càng làm cho vấn đề trở nên nghiêm trọng và khó kiểm soát hơn. Điều này đe dọa trực tiếp đến sức khỏe cộng đồng nếu không có các giải pháp quản lý chặt chẽ và hiệu quả…”, Bộ trưởng Bộ Y tế Đào Hồng Lan cho biết.

Nhân sự của ngành y tế còn mỏng

Theo thống kê của Bộ Y tế, mỗi năm có khoảng 38.000 mẫu thuốc được lấy để kiểm nghiệm. Nhờ các biện pháp này, tỷ lệ thuốc không đạt chất lượng và thuốc giả đã được kiểm soát ở mức thấp. Cụ thể, trong năm 2024, tỷ lệ thuốc không đạt chất lượng là 0,45%, trong khi tỷ lệ thuốc giả ở mức dưới 0,1%.

Mặc dù vậy, thách thức vẫn còn rất lớn khi các hình thức mua bán online ngày càng phổ biến. Việc người tiêu dùng dễ dàng tiếp cận thuốc thông qua mạng internet đã tạo điều kiện cho hàng giả, hàng kém chất lượng trà trộn vào thị trường.

Trước thực trạng trên, ngành Y tế đã triển khai nhiều giải pháp nhằm tăng cường kiểm soát chất lượng thuốc trên thị trường. Tuy nhiên, theo Thứ trưởng Bộ Y tế Đỗ Xuân Tuyên cho hay: Nhân sự làm công tác phòng chống thuốc giả của ngành y tế khá mỏng, cả ở cấp trung ương và địa phương; các trung tâm kiểm nghiệm tại các địa phương mặc dù đã được quan tâm đầu tư nhưng phần lớn trong số này chưa đáp ứng yêu cầu.

Do vậy, Bộ Y tế kiến nghị tiếp tục quan tâm chỉ đạo công tác phòng chống thuốc giả, coi đây là nhiệm vụ chính trị cần được triển khai quyết liệt, không ngừng nghỉ của cả hệ thống chính trị.

Tăng cường hoạt động giám sát tối cao, giám sát chuyên đề đối với trách nhiệm của các bộ, ngành, địa phương. Ban hành Nghị quyết khuyến khích ứng dụng công nghệ số và xây dựng cơ sở dữ liệu quốc gia về thuốc, thực phẩm giả…

Cần sự vào cuộc đồng bộ, hoàn thiện hành lang pháp lý, công nghệ…

Liên quan đến vấn vạn thuốc giả, Chủ nhiệm Ủy ban Văn hóa và Xã hội của Quốc hội Nguyễn Đắc Vinh cho rằng, cần tăng cường hiệu quả hậu kiểm, hoàn thiện hệ thống tiêu chuẩn, quy chuẩn kỹ thuật với thuốc giả, thực phẩm giả, đồng thời xây dựng chế tài đủ sức răn đe.

Bộ Y tế cần phối hợp với các bộ triển khai hiệu quả các quy định, kịp thời nắm bắt những khó khăn, vướng mắc để sửa đổi, bổ sung, tiếp tục hoàn thiện, nhất là những quy định mới về chuỗi nhà thuốc, kinh doanh thuốc, thực phẩm theo phương thức thương mại điện tử; nghiên cứu quy định chế tài bảo đảm tính răn đe đối với hành vi sản xuất, kinh doanh thuốc giả, thực phẩm giả.

Cũng theo nhận định của các chuyên gia, để ngăn chặn tình trạng sản xuất, kinh doanh thuốc giả, cần có sự phối hợp đồng bộ giữa các cơ quan quản lý, hoàn thiện và thực thi chặt chẽ các quy định. Đồng thời, nâng cao trách nhiệm và cảnh giác của các cơ sở kinh doanh cũng như người tiêu dùng.

Cụ thể, Ủy viên chuyên trách, Ủy ban Văn hóa và Xã hội của Quốc hội Lê Văn Khảm cho rằng, Chính phủ cần có nhiều công cụ, biện pháp để bảo vệ quyền lợi của người tiêu dùng, đặc biệt là chăm sóc sức khỏe người bệnh. Trong đó, cơ quan chức năng cần phát triển hệ thống truy xuất nguồn gốc và ứng dụng công nghệ để bảo vệ quyền lợi người tiêu dùng.

Bên cạnh đó, việc xây dựng hệ thống truy xuất nguồn gốc sản phẩm dựa trên công nghệ thông tin là rất cần thiết, giúp người tiêu dùng có thể tự kiểm tra chất lượng sản phẩm và phản ánh với cơ quan chức năng khi phát hiện sản phẩm không an toàn hoặc giả mạo.

Cũng theo ông Lê Văn Khảm, ngoài trách nhiệm của cơ quan quản lý, các cơ sở kinh doanh cũng phải tuân thủ pháp luật và đặt lợi ích của người tiêu dùng, đặc biệt là người bệnh lên hàng đầu. Người tiêu dùng cũng cần nâng cao cảnh giác, tuân thủ các quy định khi mua và sử dụng thuốc.

Có thể thấy, trong bối cảnh TMĐT tại Việt Nam đang bùng nổ mạnh mẽ, thì việc kiểm soát chất lượng thuốc trở nên khó khăn hơn bao giờ hết. Bài toán đặt ra không chỉ nằm ở quản lý nhà nước, mà còn ở nhận thức và hành động của chính người tiêu dùng. Khi thị trường mở rộng trên môi trường số, thì mỗi người dân cần nâng cao cảnh giác, lựa chọn kênh mua thuốc được xác thực, để bảo vệ sức khỏe của bản thân và cộng đồng.

Tuấn Ngọc