Năm 2025 đánh dấu bước phát triển ổn định của quan hệ thương mại Việt Nam – Nhật Bản trong bối cảnh kinh tế toàn cầu còn nhiều biến động. Theo Bộ Công Thương, trong 11 tháng năm 2025, kim ngạch xuất khẩu của Việt Nam sang Nhật Bản đạt khoảng 24,4 tỷ USD, tăng 8,6% so với cùng kỳ năm trước, chiếm gần 6% tổng kim ngạch xuất khẩu cả nước. Ở chiều ngược lại, nhập khẩu từ Nhật Bản đạt khoảng 22,4 tỷ USD, tăng hơn 14%, cho thấy cán cân thương mại giữa hai nước tiếp tục duy trì trạng thái tương đối cân bằng.
Quan hệ Việt Nam – Nhật Bản, được thiết lập từ năm 1973 và nâng cấp lên đối tác chiến lược toàn diện từ năm 2023, không ngừng được củng cố trên cả ba trụ cột: thương mại, đầu tư và hợp tác phát triển. Nhật Bản hiện là đối tác thương mại lớn thứ 4 của Việt Nam, đồng thời là một trong những nhà đầu tư và nhà tài trợ ODA quan trọng nhất trong nhiều năm qua.
Cơ cấu hàng hóa trao đổi giữa hai nước mang tính bổ trợ rõ nét. Việt Nam xuất khẩu sang Nhật Bản chủ yếu là dệt may, giày dép, thủy sản, nông sản và một số sản phẩm công nghiệp nhẹ. Ngược lại, Nhật Bản cung cấp cho Việt Nam máy móc, thiết bị, linh kiện, sắt thép, phương tiện vận tải và nguyên liệu phục vụ sản xuất. Các hiệp định thương mại tự do như VJEPA, CPTPP và RCEP đã tạo lợi thế đáng kể về thuế quan, giúp hàng hóa Việt Nam nâng cao khả năng cạnh tranh tại thị trường Nhật Bản.
Về đầu tư, trong 11 tháng năm 2025, Nhật Bản đứng thứ 4 trong số các quốc gia và vùng lãnh thổ đầu tư vào Việt Nam, với tổng vốn đăng ký đạt hơn 3,5 tỷ USD. Lũy kế đến nay, Nhật Bản có gần 5.700 dự án còn hiệu lực tại Việt Nam, với tổng vốn đăng ký trên 79 tỷ USD, tập trung chủ yếu vào công nghiệp chế biến, chế tạo, năng lượng và bất động sản.
Dù triển vọng tích cực, doanh nghiệp Việt Nam vẫn phải đối mặt với nhiều thách thức khi tiếp cận thị trường Nhật Bản. Theo đại diện Thương vụ Việt Nam tại Nhật Bản, rào cản lớn nhất không nằm ở thuế quan mà chủ yếu đến từ các biện pháp phi thuế, đặc biệt là quy định nghiêm ngặt về an toàn thực phẩm, kiểm dịch, tiêu chuẩn kỹ thuật và ghi nhãn sản phẩm. Thị trường này đòi hỏi mức độ tuân thủ gần như tuyệt đối, kể cả với những chi tiết rất nhỏ trong quy trình sản xuất và đóng gói.
Bên cạnh đó, xu hướng tiêu dùng tại Nhật Bản đang thay đổi mạnh mẽ do già hóa dân số và gia tăng nhận thức về sức khỏe, môi trường. Người tiêu dùng ưu tiên sản phẩm an toàn, có truy xuất nguồn gốc rõ ràng, bao bì thân thiện môi trường và kích thước tiện lợi. Đây vừa là thách thức, vừa là cơ hội cho các mặt hàng nông sản, thực phẩm chế biến, đồ gỗ, dệt may và sản phẩm xanh của Việt Nam.
Các chuyên gia khuyến nghị doanh nghiệp Việt Nam cần xây dựng chiến lược tiếp cận dài hạn, đầu tư nâng cấp công nghệ, quản trị chất lượng và tuân thủ tiêu chuẩn quốc tế. Đồng thời, việc đẩy mạnh xúc tiến thương mại, tham gia các hội chợ chuyên ngành và từng bước xây dựng thương hiệu tại Nhật Bản sẽ là chìa khóa để gia tăng bền vững kim ngạch xuất khẩu trong thời gian tới.
Nam Sơn (t/h)
