Theo bà Huỳnh Thị Mỹ, Phó Chủ tịch kiêm Tổng Thư ký VPA, trong 8 tháng đầu năm 2025, Việt Nam đã nhập khẩu khoảng 6,127 triệu tấn chất dẻo nguyên liệu, trị giá 8,105 tỷ USD, tăng 17,9% về lượng và 11% về giá trị so với cùng kỳ năm trước. Đồng thời, xuất khẩu sản phẩm nhựa đạt 4,92 tỷ USD, tăng 14%. "Bức tranh tổng thể của ngành vẫn đang phát triển tích cực, với triển vọng xuất khẩu tiếp tục khả quan trong những tháng cuối năm nhờ đơn hàng tăng và mùa cao điểm lễ Tết", bà Mỹ nhận định.
Cơ cấu ngành, nhóm bao bì chiếm tỷ trọng lớn nhất với 42%, cung cấp cho các lĩnh vực từ thực phẩm, đồ uống đến điện tử và dược phẩm. Tiếp theo là nhóm gia dụng (24%), xây dựng và kỹ thuật (cùng 17%). Sự tăng trưởng của các ngành liên quan như nông lâm ngư nghiệp cũng kéo theo đà đi lên của bao bì nhựa.
Tuy nhiên, ngành nhựa đang đối mặt với thách thức lớn từ các biện pháp thuế quan của Mỹ. Với thị trường này chiếm tỷ trọng xuất khẩu lên tới 80-90%, thậm chí 100% đối với một số doanh nghiệp, việc áp thuế đối ứng có thể làm tăng chi phí sản phẩm Việt Nam, dẫn đến mất lợi thế cạnh tranh so với Ấn Độ, Thái Lan hay Malaysia. Đặc biệt, sản phẩm ván sàn giả gỗ - chiếm nửa giá trị xuất khẩu sang Mỹ - có nguy cơ sụt giảm mạnh.
VPA cảnh báo, hơn 4.000 doanh nghiệp nhựa trong nước, chủ yếu là quy mô nhỏ và vừa, sẽ chịu tác động dây chuyền: sản lượng giảm 20-30%, doanh thu sụt, việc làm bị cắt giảm và lợi nhuận gần như bằng không. Để ứng phó, VPA khuyến nghị doanh nghiệp tận dụng nguyên liệu nội địa tại Mỹ để tránh thuế dựa trên xuất xứ. Dự báo trong 6-12 tháng tới, xuất khẩu sang Mỹ có thể giảm 10-30%, trong khi dài hạn, ngành sẽ chịu áp lực từ thuế carbon và các tiêu chuẩn môi trường tại các thị trường phát triển.
Để giảm thiểu rủi ro, VPA đề xuất đẩy mạnh đầu tư công nghệ, sử dụng nguyên liệu tái chế và phát triển sản phẩm thân thiện với môi trường nhằm đáp ứng yêu cầu "xanh hóa". Đồng thời, doanh nghiệp cần đa dạng hóa thị trường bằng cách khai thác các FTA như CPTPP, EVFTA, với Nhật Bản và Hàn Quốc. Ngành cũng hướng tới xây dựng Khu Công nghiệp tái chế nhựa để nâng cao năng lực thu gom và tái chế, hỗ trợ phát triển bền vững.
EcoVadis nổi lên thay thế ESG trong chuỗi cung ứng
Liên quan đến ESG, nhiều doanh nghiệp lo ngại liệu có cần duy trì tiêu chuẩn này khi Mỹ dường như giảm chú trọng. Bà Nguyễn Thị Thu Hà, Giám đốc Công ty Dịch vụ và Kỹ thuật môi trường Bảo Châu, khẳng định: "ESG không biến mất mà chỉ chuyển đổi hình thức. Châu Âu vẫn nhấn mạnh ESG, trong khi Mỹ tập trung hạn chế 'tẩy xanh' từ các tập đoàn lớn".
Thay vào đó, EcoVadis - tiêu chuẩn toàn cầu về chuỗi cung ứng bền vững - đang trở thành "luật chơi" mới, đặc biệt cho xuất khẩu sang Mỹ. Bà Hà nhấn mạnh: "Trước đây chúng ta nói nhiều về ESG, nhưng sắp tới, EcoVadis sẽ là từ khóa quan trọng hơn". Tiêu chuẩn này vẫn bao gồm yếu tố môi trường, buộc doanh nghiệp phải tuân thủ để duy trì vị thế.
Bên cạnh đó, chuyển đổi số và AI đang được tích hợp vào yếu tố "S" (xã hội) của ESG, hỗ trợ truy xuất nguồn gốc sản phẩm. Doanh nghiệp cần tập trung kéo dài vòng đời sản phẩm, xác định rõ cam kết trách nhiệm (Credo) và điểm kết thúc chu trình để đạt phát triển bền vững thực sự.
Với những diễn biến này, ngành nhựa Việt Nam đang đứng trước cơ hội và thách thức song hành, đòi hỏi hành động nhanh chóng để thích ứng với các tiêu chuẩn quốc tế mới.
L.T(t/h)
