Trong bối cảnh nền kinh tế toàn cầu vẫn đang phục hồi chậm chạp sau đại dịch, xung đột địa chính trị tại nhiều khu vực tiếp tục kéo dài, thì diễn biến bất thường của giá vàng đã dấy lên nhiều luồng quan điểm trái chiều: đâu là cơ hội, đâu là rủi ro, và quan trọng hơn, vai trò của các cơ quan quản lý cần thể hiện ra sao để đảm bảo ổn định thị trường?
Từ đầu tháng 3 đến nay, giá vàng trong nước tăng đều gần như mỗi ngày. Tại thời điểm ngày 25/04/2025, giá vàng miếng SJC được ghi nhận dao động trong khoảng 118 triệu đồng/lượng ở chiều mua vào và 120 triệu đồng/lượng ở chiều bán ra tại các hệ thống lớn như DOJI, PNJ hay Phú Quý. Điều đáng chú ý là giá vàng trong nước đang cao hơn giá thế giới quy đổi tới hơn 15 triệu đồng mỗi lượng. Trên thị trường quốc tế, vàng cũng lập đỉnh mới khi chạm mốc 3.300 USD/ounce, vượt xa mọi dự báo hồi đầu năm. Những yếu tố chính thúc đẩy xu hướng này đến từ kỳ vọng Cục Dự trữ Liên bang Mỹ (FED) sẽ bắt đầu hạ lãi suất trong quý II, đồng USD suy yếu, lạm phát chưa kiểm soát triệt để tại nhiều nền kinh tế lớn, và căng thẳng tại khu vực Trung Đông, Đông Âu tiếp tục leo thang mà chưa có dấu hiệu hạ nhiệt.
Trong lịch sử tài chính, vàng luôn được coi là “kênh trú ẩn” an toàn trong thời điểm bất ổn. Tuy nhiên, mức tăng giá quá nhanh và chênh lệch lớn giữa giá trong nước và quốc tế đặt ra nhiều dấu hỏi. Phải chăng thị trường đang bị méo mó bởi yếu tố tâm lý và sự thao túng giá từ một nhóm lợi ích nào đó? Hay đây chỉ đơn giản là phản ứng tự nhiên của quy luật cung – cầu? Với phần đông người dân, câu trả lời không hề đơn giản.
Một thực tế đáng lưu tâm là phần lớn người dân hiện nay tiếp cận thị trường vàng dưới tâm thế phòng thủ – tích trữ hơn là đầu tư. Trong các cuộc khảo sát nhanh tại Hà Nội, TP.HCM và Cần Thơ, nhiều người chia sẻ rằng họ mua vàng để giữ giá trị tài sản trong bối cảnh tiền đồng có dấu hiệu mất giá nhẹ. Tuy nhiên, không ít người cho rằng việc vàng tăng giá quá nhanh khiến họ trở nên e dè, không dám “xuống tiền” lúc này vì sợ mua ở đỉnh.
Chị Nguyễn Thị Mai (39 tuổi, tiểu thương tại chợ Hôm, Hà Nội) cho biết: “Tôi mua từng chỉ vàng từ cuối năm ngoái, giờ thấy giá lên thì mừng nhưng cũng băn khoăn vì không biết có nên bán chốt lời không. Lỡ bán xong mà giá còn lên tiếp thì tiếc lắm.” Trong khi đó, anh Phạm Văn Sơn (45 tuổi, nhân viên kỹ thuật tại Hà Nội) lại cho rằng: “Giá hiện tại là quá cao, người thu nhập trung bình như tôi giờ không dám nghĩ tới chuyện tích trữ vàng nữa.”
Sự phân hóa trong tâm lý người dân là điều dễ hiểu, nhất là khi thị trường trong nước tồn tại một bất hợp lý lớn: chênh lệch giữa giá vàng trong nước và giá thế giới quy đổi đang ngày càng giãn rộng. Điều này tạo ra những hệ lụy tiềm ẩn như kích thích đầu cơ, găm hàng và thao túng giá. Ông Huỳnh Trung Khánh – Phó Chủ tịch Hiệp hội Kinh doanh vàng Việt Nam – đã nhiều lần nhấn mạnh rằng mức chênh lệch quá cao như hiện nay là dấu hiệu bất thường, cần được kiểm soát để bảo vệ quyền lợi người tiêu dùng và đảm bảo sự minh bạch của thị trường.
Trước diễn biến phức tạp này, Ngân hàng Nhà nước Việt Nam – cơ quan quản lý thị trường vàng – cũng đã có những bước đi mang tính “giải nhiệt”. Đầu tiên là việc cho phép doanh nghiệp trong nước nhập khẩu vàng trở lại – một động thái hiếm hoi sau hơn 10 năm kể từ khi chính sách độc quyền xuất – nhập khẩu vàng được thực hiện. Bên cạnh đó, Ngân hàng Nhà nước cũng đã tổ chức bán vàng trực tiếp cho bốn ngân hàng thương mại nhà nước và Công ty Vàng bạc Đá quý Sài Gòn (SJC) nhằm tăng cung ra thị trường, giảm áp lực tăng giá và phần nào thu hẹp khoảng cách với thị trường thế giới.
Quan trọng hơn, Chính phủ đã chỉ đạo Bộ Công an phối hợp với Ngân hàng Nhà nước tiến hành điều tra, rà soát hoạt động kinh doanh vàng, truy vết các dấu hiệu đầu cơ, thao túng giá. Phó Thống đốc Đào Minh Tú khẳng định rõ: “Chúng tôi không can thiệp để dìm giá vàng, mà mục tiêu là đưa thị trường về đúng giá trị thật, đảm bảo tính minh bạch, công bằng và ổn định vĩ mô.”
Trong khi chờ đợi hiệu lực từ các chính sách điều tiết, nhiều chuyên gia khuyến cáo người dân cần hành xử thận trọng. Ông Nguyễn Văn Bình – một chuyên gia tài chính cá nhân tại Hà Nội – phân tích: “Không thể phủ nhận rằng vàng vẫn là kênh bảo toàn tài sản tốt trong dài hạn, nhưng mua ở thời điểm giá quá cao sẽ rất rủi ro nếu không có chiến lược rõ ràng. Nếu chỉ mua vì sợ mất cơ hội, vì thấy người khác mua nhiều, thì đó là tâm lý đám đông – và thường là kẻ thua cuộc.” Ông cũng nhấn mạnh vai trò của việc đa dạng hóa danh mục đầu tư, khuyến khích người dân không nên dồn toàn bộ tài sản vào một kênh duy nhất, mà cần phân bổ hợp lý giữa tiết kiệm, cổ phiếu, trái phiếu hoặc bất động sản tùy theo khẩu vị rủi ro của từng cá nhân.
Suy cho cùng, vàng không có lỗi. Điều quan trọng nằm ở cách mỗi người tiếp cận và sử dụng nó như một công cụ tài chính. Khi giá vàng lập đỉnh, nó không chỉ tạo ra kỳ vọng sinh lời, mà còn kéo theo hàng loạt hệ lụy nếu nhà đầu tư thiếu kiến thức và tỉnh táo. Với vai trò của mình, Chính phủ và Ngân hàng Nhà nước cần tiếp tục các biện pháp mạnh tay để bình ổn thị trường, đồng thời tăng cường truyền thông tài chính để người dân hiểu đúng bản chất của vàng trong bức tranh kinh tế hiện tại. Còn với mỗi cá nhân, bài học vẫn không bao giờ cũ: đầu tư vào vàng – hay bất kỳ tài sản nào – cũng cần lý trí đi kèm với tầm nhìn dài hạn.
Hà Trần
