Vườn Quốc gia Chư Mom Ray: Bảo tồn và phát huy giá trị hệ động thực vật

Vườn quốc gia Chư Mom Ray - Di sản ASEAN

Đa dạng sinh học

Ông Đào Xuân Thủy, Phó giám đốc phụ trách Vườn Quốc gia(VQG) Chư Mom Ray cho biết:   

VQG Chư Mom Ray có 56.249,2 ha rừng, trên địa bàn các xã Rờ Kơi, Sa Nhơn, Sa Sơn, Mô Rai, thị trấn Sa Thầy (huyện Sa Thầy), Sa Loong, Bờ Y, Đăk Kan (huyện Ngọc Hồi). VQG là khu vực có tính đa dạng sinh học cao, tồn tại 7 hệ sinh thái rừng chính là rừng thường xanh mưa ẩm Á nhiệt đới và 5 hệ sinh thái rừng phụ là loại rừng trảng cỏ cây bụi, các kiểu rừng này là nơi tập trung của các loài thú móng guốc, thú ăn thịt...

VQG Chư Mom Ray có giá trị về bảo vệ môi trường, điều hòa khí hậu, nguồn nước và phòng hộ đầu nguồn cho thủy điện Pleikrong, Ya Ly, Sê San 3 và phát triển du lịch sinh thái. Qua kết quả điều tra, về thực vật đã thống kê được Chư Mom Ray có 1.895 loài (có 80 loài quý, hiếm), thuộc 184 họ và 877 chi. Các loài thực vật quý hiếm như kim giao, thông tre, trắc, cẩm lai…

Về động vật, Chư Mom Ray đã thống kê được 950 loài, thuộc 44 bộ, 155 họ và 610 chi. Trong đó, 120 loài thú, 290 loài chim, 42 loài bò sát, 25 loài lưỡng cư, 108 loài cá nước ngọt, 365 loài côn trùng (bướm).

Những cánh rừng thường xanh tại VQG Chư Mom Ray 

Đặc biệt, Chư Mom Ray có 86 loài thuộc diện quý hiếm được ghi trong Sách đỏ Việt Nam và thế giới. Các loài động vật quý hiếm có bò tót, bò rừng, trâu rừng, hổ, báo hoa mai và voọc chà vá. Qua nghiên cứu, các nhà khoa học còn cho rằng, có thể còn có bò xám, nai cà tong và hươu vàng - được ưu tiên bảo tồn hàng đầu tại Việt Nam và trên thế giới.

Bảo tồn sinh vật

Để góp phần bảo vệ có hiệu quả hơn tài nguyên rừng và phục vụ mục tiêu nghiên cứu khoa học, VQG Chư Mom Ray thành lập Trung tâm Cứu hộ bảo tồn và phát triển sinh vật.  

Hiện nay, Trung tâm xây dựng vườn thực vật. Trong vườn thực vật, Trung tâm trồng, bảo vệ, di thực nhiều loại thực vật quý hiếm như trắc, cẩm lai, gõ mật, các loài lan... nhằm bảo tồn đa dạng sinh học và phục vụ nghiên cứu khoa học.

Theo thống kê, hiện nay, vườn trồng và bảo tồn 224 ha cây sao đen, dầu, muồng đen; 3 ha trắc; xây dựng được 600 m2 nhà lưới để bảo vệ các loài lan trước nhu cầu chơi lan và khai thác lan có nguy cơ làm cạn kiệt các loài lan quý trong rừng.

Trung tâm đang cứu hộ nhiều loại động vật hoang dã như khỉ mặt đỏ, khỉ đuôi lợn, tê tê, rùa đất Sê Pôn, rùa núi vàng, kỳ đà..., do người dân và các cơ quan chức năng giao nộp.

Không tính những năm trước, riêng năm 2017, Trung tâm tiếp nhận, cứu hộ 15 cá thể động vật hoang dã (vượn, khỉ, trăn, cầy hương, rùa...); sưu tập bảo tồn chuyển vị 90 loài lan với hơn 1.000 giá thể lan rừng. Đặc biệt, Trung tâm đang giám sát loài thú móng guốc (bò tót), loài linh trưởng (vượn má hung), xây dựng giải pháp bảo vệ và phục vụ công tác nghiên cứu khoa học.

Bên cạnh hoạt động bảo tồn, Trung tâm còn tổ chức các hoạt động du lịch sinh thái, tham quan, học tập và nghiên cứu khoa học. Các đoàn tham quan khi đến đây đều đánh giá cao về sự đa dạng sinh học, về thiên nhiên nguyên sơ, hùng vĩ của VQG Chư Mom Ray. 

Vọoc chà vá tại VQG Chu Mom Ray

Điểm đáng tự hào của VQG đó là có tới 114 loài trong Sách đỏ Việt Nam và thế giới. Đặc biệt, cánh đồng cỏ (thung lũng Ja Book) rộng vào loại lớn nhất Việt Nam (hơn 9.000 ha) đã thu hút nhiều loài thú móng guốc và thú ăn thịt quan trọng sinh sống như mang Trường Sơn, trâu rừng, hổ, bò tót, bò rừng, voi, gấu ngựa, beo lửa… và hàng trăm loài bò sát, lưỡng cư.

Ngoài ra, trên các đỉnh núi cao như Ngọc Vil, Ngọc Tu Ba, Chư Mom Ray… là nơi sinh sống của nhiều loài linh trưởng và các loài thú sinh sống trên cây như vượn, vọc; các loài chim quý như hồng hoàng, đại bàng đất, công…

Đánh giá được tính đa dạng sinh học của VQG, Ban quản lý VQG Chư Mom Ray đã tích cực liên hệ với Quỹ bảo vệ động vật hoang dã quốc tế (WWF) xây dựng các dự án về bảo tồn các nguồn gen quý.

Những điều trăn trở

Ông Nguyễn Văn Quý - Trạm trưởng Trạm Quản lý bảo vệ rừng Ba Rgók cho biết, địa bàn rộng, nguồn nhân lực có hạn, khó có thể kiểm soát hết rừng. Để bảo vệ có hiệu quả tài nguyên rừng, với phương châm “Dựa vào dân bảo vệ rừng”, VQG Chư Mom Ray tăng cường giao khoán rừng, phối hợp với huyện hỗ trợ cho người dân trồng cây dược liệu dưới tán rừng giúp tăng thêm thu nhập, nâng cao đời sống. 

Tính đến năm 2017, VQG Chư Mom Ray thực hiện giao khoán bảo vệ rừng cho các hộ dân sống ven ranh giới VQG là 16.391 ha cho 20 cộng đồng, nhằm khuyến khích và nâng cao trách nhiệm của người dân trong hoạt động bảo vệ rừng. Định mức khoán quy định của Nhà nước còn thấp (từ 200.000 - 300.000 đồng/ha/năm), do đó chưa thực sự nâng cao thu nhập của người dân. Tuy nhiên, thông qua công tác khoán bảo vệ - đã nâng cao một bước vai trò, trách nhiệm của người dân và mang lại hiệu quả tốt trong công tác quản lý bảo vệ rừng thời gian qua.

Anh A Rứ, một hộ dân nhận khoán, làng Ba Rgók cho biết: Gia đình cùng 10 hộ dân nhận khoán ở làng, được huyện phối hợp với các cán bộ vườn hỗ trợ cây giống, phân bón, chuyển giao kỹ thuật trồng mỗi hộ dân 2 ha sa nhân tím. Nhận khoán bảo vệ rừng, không để xảy ra mất rừng, gia đình cũng như các hộ dân, được VQG Chư Mom Ray trả gần 300.000 đồng/ha rừng nhận khoán theo chính sách dịch vụ môi trường rừng. Mỗi năm, gia đình anh thu nhập thêm cũng được trên 10 triệu đồng…

Những cây gỗ quý cổ thụ được bảo vệ nghiêm ngặt

Tăng cường các hoạt động giao khoán rừng, tạo sinh kế cho người dân vùng đệm giữ rừng và triển khai nhiều hoạt động bảo tồn, VQG Chư Mom Ray đang bảo vệ và làm phong phú thêm Di sản Thiên nhiên ASEAN.

Với đặc điểm đa dạng sinh học và nhiều nguồn gen quý, năm 2004, VQG Chư Mom Ray đã được Hiệp hội Các nước Đông Nam Á công nhận là Di sản Thiên nhiên ASEAN.

Với diện tích 56.249,2 ha, VQG Chư Mom Ray nằm ở ngã ba Đông Dương, phía tây giáp Campuchia, phía tây bắc giáp Lào. Tại đây, có dãy núi Chư Mom Ray trùng điệp, nhiều sông suối, ao hồ, ghềnh thác…

Ngay cạnh VQG Chư Mom Ray là VQG Virachey của Campuchia và Khu bảo tồn Đông Nam Ghong của Lào. Diện tích rừng toàn bộ khu vực này vào khoảng 700.000ha, tạo thành một khu bảo tồntồn thiên nhiên hoang dã với hệ sinh thái đặc trưng rộng lớn xuyên quốc gia, có tầm quan trọng đặc biệt đối với bảo tồn đa dạng sinh học ở khu vực Đông Dương và Đông Nam Á.

                                                                                                                                                                                              Trọng Tâm