Xây dựng Hải Phòng thành trung tâm nhân lực chất lượng cao ngành điện tử và bán dẫn

Xây dựng Hải Phòng thành trung tâm nhân lực chất lượng cao ngành điện tử và bán dẫn là chiến lược toàn diện, có tính chất sống còn để thành phố Cảng có thể vươn mình mạnh mẽ trong kỷ nguyên mới. Việt Nam đang đứng trước một cơ hội lịch sử. Ngành công nghiệp bán dẫn toàn cầu đã đạt quy mô thị trường trên 520 tỷ USD và vẫn đang tăng trưởng mạnh. Chính phủ đã ban hành Chiến lược Quốc gia về bán dẫn, thể hiện quyết tâm chính trị mạnh mẽ, cùng với dự báo thị trường sẽ vượt mốc 8 tỷ USD vào năm 2030. Đứng trước sự lựa chọn phải đưa ngành công nghiệp bán dẫn và điện tử trở thành "trái tim" của nền kinh tế, quốc gia nào nắm bắt được công nghệ lõi này, quốc gia đó sẽ có lợi thế vượt trội trong cuộc đua phát triển.

Hải Phòng được xác định là một trong những cực tăng trưởng quan trọng của cả nước, có vị thế là trung tâm công nghiệp, cảng biển và logistics hàng đầu của khu vực. Thành phố đã cho thấy sự năng động vượt trội với tốc độ tăng trưởng GRDP ấn tượng và khả năng thu hút vốn FDI mạnh mẽ. Việc quy hoạch các khu công nghiệp công nghệ cao, điển hình với môi trường như DEEP C và sự ra đời của các cụm công nghiệp mới tập trung vào điện tử, công nghệ cao là những bước đi dũng cảm. Đặc biệt, kế hoạch hợp tác với Bộ Khoa học và Công nghệ để đào tạo 1.200 kỹ sư và công nhân lao động kỹ thuật trình độ cao trong lĩnh vực bán dẫn là một tín hiệu đáng mừng, cho thấy tầm nhìn chiến lược của lãnh đạo thành phố.

Tuy nhiên, con đường phía trước vẫn còn nhiều thách thức. Thách thức lớn nhất, thách thức quyết định sự thành bại chính là câu chuyện nhân lực. Không thể xây dựng một ngành công nghiệp bán dẫn hiện đại chỉ với nhà xưởng và máy móc. Yếu tố quyết định sự thành bại chính là con người – những kỹ sư, chuyên gia, và công nhân kỹ thuật có trình độ cao. Nhân lực là yếu tố quyết định sự thành bại.

Việt Nam không chỉ cần số lượng lớn, mà cần chất lượng cao với các kỹ năng chuyên môn sâu, đặc thù, bao gồm khả năng thiết kế vi mạch (IC Design), đòi hỏi kỹ sư có trình độ cao về kiến trúc chip, vật liệu và quy trình. Tiếp đến là năng lực trong sản xuất và đóng gói, kiểm thử (Packaging & Testing), cần lao động kỹ thuật có tay nghề cao để vận hành dây chuyền sản xuất phức tạp, đảm bảo chất lượng chip. Cuối cùng là phát triển phần mềm nhúng, AI/ML cho bán dẫn, tạo ra lực lượng ứng dụng và tối ưu hóa hiệu năng của chip.

Để giải quyết bài toán này và hiện thực hóa khát vọng, cần một chiến lược tổng thể và đột phá, tập trung vào ba trụ cột chính.

Thứ nhất là đổi mới toàn diện và đột phá trong giáo dục – đào tạo. Đây là nhiệm vụ trọng tâm, mang tính nền tảng. Chúng ta cần một cuộc "cách mạng" trong hệ thống giáo dục nghề nghiệp và đại học của thành phố. Cần phải xây dựng chương trình đào tạo "may đo" theo nhu cầu doanh nghiệp. Thành phố cần chủ trì, thành lập một mô hình liên minh chặt chẽ giữa các trường đại học (như Đại học Hàng hải, Đại học Hải Phòng), các trường cao đẳng nghề và các tập đoàn công nghệ lớn đang hoạt động tại đây. Chương trình đào tạo phải được thiết kế dựa trên yêu cầu thực tế của doanh nghiệp, từ thiết kế vi mạch, lắp ráp, kiểm thử cho đến vận hành hệ thống. Cần có cơ chế để các chuyên gia từ doanh nghiệp trực tiếp tham gia giảng dạy và hướng dẫn thực hành.

Đầu tư trọng điểm vào các phòng thí nghiệm và trung tâm thực hành hiện đại là điều tối quan trọng. Không thể đào tạo kỹ sư bán dẫn "chay". Thành phố cần mạnh dạn đầu tư, hoặc kêu gọi xã hội hóa để xây dựng các phòng thí nghiệm (Lab) đạt chuẩn công nghiệp, trung tâm thực hành mô phỏng theo tiêu chuẩn công nghiệp. Đây sẽ là nơi để sinh viên và giảng viên nghiên cứu, thực hành và bắt kịp với những thay đổi công nghệ nhanh chóng. Ngoài ra, việc phổ cập giáo dục STEM từ bậc phổ thông là cần thiết để có được một thế hệ kỹ sư tài năng trong tương lai, giúp chúng ta gieo mầm từ hôm nay. Cần triển khai sâu rộng các chương trình liên kết, đào tạo STEM (Khoa học, Công nghệ, Kỹ thuật, Toán học) tại các trường phổ thông, khơi dậy niềm đam mê công nghệ cho các em học sinh ngay từ sớm.

Thứ hai là thúc đẩy hợp tác quốc tế và nâng cao vai trò của doanh nghiệp. Ngành công nghiệp bán dẫn có tính toàn cầu hóa rất cao, chúng ta không thể đi một mình. Thành phố cần phải thiết lập các viện nghiên cứu và phát triển (R&D) chung, đóng vai trò cầu nối, khuyến khích các doanh nghiệp FDI và các viện nghiên cứu, trường đại học trong nước thành lập các trung tâm R&D chung. Đây sẽ là nơi chuyển giao công nghệ, ươm mầm các dự án khởi nghiệp và nâng cao năng lực công nghệ nội địa. Đồng thời, chủ động tìm kiếm hợp tác đào tạo với các quốc gia hàng đầu như Hoa Kỳ, Nhật Bản, Hàn Quốc, Đài Loan (Trung Quốc), và châu Âu. Cần xây dựng các chương trình liên kết, trao đổi sinh viên, giảng viên với các trường đại học, viện nghiên cứu uy tín tại các quốc gia này.

Nâng cao vai trò của doanh nghiệp trong đào tạo là yếu tố then chốt. Cần có chính sách khuyến khích mạnh mẽ, ví dụ như khấu trừ thuế, cho các doanh nghiệp đầu tư vào hoạt động đào tạo, cấp học bổng, hoặc tiếp nhận sinh viên thực tập. Hãy để doanh nghiệp trở thành "giảng đường thứ hai" của sinh viên. Việc cấp thiết hiện nay là phải có cơ chế chính sách đột phá để đào tạo lực lượng này, thông qua việc đẩy mạnh hợp tác công - tư, hợp tác quốc tế với các tích cách hài hòa, rủi ro chia sẻ.

Thứ ba là hoàn thiện cơ chế chính sách đột phá để thu hút và giữ chân nhân tài. Trong cạnh tranh toàn cầu về nhân lực bán dẫn, nhân tài là tài sản quý giá nhất. Hải Phòng cần có những chính sách vượt trội để trở thành "miền đất hứa" cho các chuyên gia. Cần xây dựng "Gói chính sách đãi ngộ đặc biệt", bao gồm cơ chế lương, thưởng, phụ cấp, ưu đãi thuế thu nhập cá nhân và hỗ trợ nhà ở mang tính cạnh tranh cao, không chỉ so với trong nước mà còn với các trung tâm bán dẫn khác trong khu vực.
Song song với đó, việc tạo dựng môi trường sống và làm việc đẳng cấp quốc tế là vô cùng quan trọng. Ngoài thu nhập, các chuyên gia và gia đình họ còn quan tâm đến chất lượng sống.

Thành phố cần tiếp tục đầu tư mạnh mẽ vào hạ tầng xã hội như trường học quốc tế, bệnh viện chất lượng cao, các khu đô thị hiện đại, và không gian văn hóa, giải trí đầy đủ. Đây chính là "thỏi nam châm" bền vững giữ chân những bộ óc hàng đầu.

Cuối cùng, cần cải thủ tục hành chính một cách triệt để. Cần đơn giản hóa tối đa các thủ tục liên quan đến giấy phép lao động, thị thực và các vấn đề hành chính khác cho chuyên gia nước ngoài và người Việt Nam ở nước ngoài về làm việc, tạo điều kiện thuận lợi nhất cho họ an tâm cống hiến.

Hội thảo "Xây dựng Hải Phòng thành trung tâm nhân lực chất lượng cao ngành điện tử và bán dẫn" chính là sự hiện thực hóa cho quyết tâm đó. Mục tiêu của hội thảo không chỉ là trao đổi, mà là định hình và thúc đẩy một chiến lược nhân lực bài bản, đáp ứng nhu cầu khát khe của chuỗi cung ứng toàn cầu. Hội thảo đáp ứng mong muốn thu thập thông tin, lắng nghe ý kiến chuyên sâu từ các doanh nghiệp (đặc biệt là FDI), các cơ sở đào tạo về khoảng cách kỹ năng (và nhu cầu nhân lực thực tế). Từ đó, xây dựng các chính sách hỗ trợ, thu hút đầu tư và phát triển nguồn nhân lực một cách hiệu quả, đúng trọng tâm. Với sự tham gia của các chuyên gia hàng đầu, nhà khoa học, doanh nghiệp, và các tổ chức đào tạo trong và ngoài nước, hội thảo sẽ mang lại nhiều ý tưởng đột phá, giải pháp khả thi và cơ hội hợp tác thiết thực.

Đây sẽ là động lực để đưa Hải Phòng trở thành trung tâm đào tạo và phát triển nhân lực chất lượng cao cho ngành điện tử - bán dẫn, tạo đà cho tăng trưởng kinh tế và nâng cao năng lực cạnh tranh quốc gia trong thời kỳ hội nhập sâu rộng. Việc xây dựng Hải Phòng thành một trung tâm nhân lực chất lượng cao cho ngành bán dẫn và điện tử là một hành trình đầy tham vọng, nhưng hoàn toàn khả thi. Đây không chỉ là việc tạo ra một ngành kinh tế mới, mà là việc kiến tạo một tương lai mới cho thành phố, một tương lai dựa trên trí tuệ, công nghệ và đổi mới sáng tạo.

Với truyền thống "Trung dũng, Quyết thắng" của thành phố Cảng, với sự quyết tâm của cả hệ thống chính trị, sự đồng lòng của doanh nghiệp và người dân,  Hải Phòng sẽ nắm bắt thành công cơ hội này, ghi tên mình vào bản đồ công nghiệp bán dẫn của thế giới. 

Quỳnh Nga