Đường lây truyền bệnh dại
Bệnh dại lây truyền chủ yếu qua nước bọt của động vật (chó, mèo, chồn, cáo,…) bị dại thông qua vết cắn cào hoặc liếm vào da bị tổn thương. Vi rút dại có nhiều trong nước bọt của động vật mắc bệnh, kể cả khi con vật chưa có dấu hiệu lên cơn dại.
Vi rút dại cũng có thể lây truyền từ người sang người qua cấy ghép giác mạc, mô, phủ tạng của người bị dại hay vết cắn hoặc tiếp xúc với chất tiết của bệnh nhân bị dại.
Ngoài ra, còn có các đường lây truyền khác nhưng hiếm gặp như lây truyền qua niêm mạc do tiếp xúc hoặc hít phải không khí có chứa vi rút dại trong hang dơi hoặc tai nạn ở phòng thí nghiệm.
Bệnh dại lây truyền chủ yếu qua nước bọt của động vật (chó, mèo, chồn, cáo,…) bị dại thông qua vết cắn cào hoặc liếm vào da bị tổn thương (Ảnh: internet)
Biểu hiện bệnh dại ở người
Thời gian từ khi bị cắn đến khi có các biểu hiện bệnh ở người khoảng 2-8 tuần, cũng có thể dài trên một năm hoặc hai năm phụ thuộc vào vết cắn ở gần hay xa thần kinh trung ương (não bộ - đầu), độ nông sâu của vết cắn, số lượng độc lực của vi rút trong nước bọt con vật truyền bệnh.
Biểu hiện của người bị dại phát bệnh thường bắt đầu bằng cảm giác sợ hãi, đau đầu, sốt, mệt mỏi, khó chịu, cảm giác tê và đau tại vết thương nơi vi rút xâm nhập. Tiếp đến là mất ngủ, tăng cảm giác kích thích như: sợ ánh sáng, tiếng động và gió nhẹ. Ngoài ra, còn có rối loạn hệ thần kinh thực vật như giãn đồng tử, tăng tiết nước bọt, vã mồ hôi, hạ huyết áp, đôi khi có biểu hiện xuất tinh tự nhiên.
Ở giai đoạn bệnh tiến triển, người bị dại có co thắt cơ nuốt, sợ nước, mê sảng, co giật và tử vong do liệt cơ hô hấp.
Triệu chứng bệnh dại trên chó, mèo
Đối với chó: Chó mắc bệnh dại thường có hai thể
- Thể điên cuồng: Chó dại lên cơn dữ dội, hàm trễ, mắt đỏ ngầu, mất thần sắc tạo thành bộ mặt đặc biệt, chảy dãi, xùi bọt mép trắng như xà phòng, không còn cảm giác, đi như điên lao vào mọi người kể cả chủ và cắn xé. Chó sợ gió, sợ nước, bỏ nhà đi lung tung có khi hàng chục km, bạ gì ăn đấy, có khi nuốt cả vật lạ, những cơn điên như thể nối tiếp; chó gầy rất nhanh rồi chuyển sang bại liệt và chết.
- Thể bại liệt: Chó thể hiện các trạng thái bất thường: Buồn bã, ngơ ngác, bồn chồn, ăn ít hay bỏ ăn. Sau đó lặng lẽ chui vào xó tối nằm lì - gọi là thể dại “câm” hay thể dại “im lặng”. Vài ngày sau đó chó bị liệt chân, liệt hàm (hàm trễ), lưỡi thè ra, nước dãi chảy tự do và không cắn được, chó gầy sút nhanh, nằm một chỗ rồi chết. Riêng chó con ít khi gặp ở thể dại điên cuồng, phần lớn chó con bị bệnh hay mơn trớn cắn hoặc liếm chân người, buồn bã, rồi chết sau từ 3 - 5 ngày trong trạng thái bại liệt hoàn toàn.
Ở giai đoạn bệnh tiến triển, người bị dại có co thắt cơ nuốt, sợ nước, mê sảng, co giật và tử vong do liệt cơ hô hấp (Ảnh: internet)
Đối với mèo: Mèo ít bị mắc bệnh dại hơn chó. Khi mèo mắc bệnh, thường có biểu hiện núp mình vào chỗ vắng, bóng tối, hay kêu, bồn chồn, không nằm yên một chỗ, khi người chạm vào thì cắn hoặc cào rất mạnh.
Xử trí khi bị chó, mèo cắn
Những người bị chó, mèo cắn phải thực hiện nghiêm ngặt các nội dung sau:
Xử lý vết thương: Rửa vết thương tốt nhất là dưới vòi nước chảy ngay lập tức với xà phòng liên tục 15 phút. Đây là phương pháp sơ cứu hiệu quả nhất để chống lại bệnh dại. Sau đó tiếp tục rửa vết thương bằng nước muối, bôi chất sát trùng như cồn, cồn iốt để làm giảm lượng vi rút tại vết cắn.
Có thể sử dụng các chất thay thế khác để rửa vết thương khi không có cồn, xà phòng như: rượu, dầu gội, sữa tắm… Hoặc xối rửa vết thương bằng nước thông thường nếu không có sẵn chất tẩy rửa, sát khuẩn nào.
Hạn chế làm dập vết thương và không khâu, không băng kín vết thương.
Sau khi đã xử lý vết thương, cần đến ngay Trung tâm y tế gần nhất để được tư vấn và tiêm vắc xin phòng dại, huyết thanh kháng dại nếu có chỉ định.
Các biện pháp để ngăn ngừa bị dại như trên chỉ có cơ hội thực hiện khi người bị cắn chưa phát bệnh và càng sớm càng tốt. Khi đã lên cơn dại, kể cả động vật và người đều dẫn đến tử vong. Tuyệt đối không được tự chữa hoặc nhờ thầy lang khám chữa bệnh.
Đối với chó, mèo sau khi cắn người, cần nhốt ngay lại để theo dõi 15 ngày xem con vật có biểu hiện dại không. Trong thời gian theo dõi, nếu con vật có biểu hiện không bình thường như: bỏ ăn, chết, mất tích hoặc bị bán, mổ thịt…cần thông tin ngay cho cán bộ y tế. Kết quả theo dõi con vật giúp cán bộ y tế có các chỉ định điều trị dự phòng phù hợp tiếp theo đối với người bị cắn.
Dự phòng bệnh dại
Cách phòng bệnh tốt nhất là phải tiêm phòng cho 100% chó, mèo nuôi đầy đủ và nhắc lại hàng năm theo khuyến cáo của ngành thú y.
Hạn chế nuôi chó, nếu nuôi phải xích, nhốt; khi ra đường phải mang rọ mõm cho chó.
Diệt chó chạy rông, chó vô chủ. Không nên đùa nghịch, chọc phá các con vật nuôi.
Trường hợp người có nguy cơ cao với vi rút dại như: làm nghề giết mổ chó, người đi đến khu vực có lưu hành bệnh dại, người làm nghề huấn luyện chó, nhân viên thú y… cần đến các cơ sở y tế dự phòng để được tư vấn và tiêm vắc xin phòng bệnh dại.
Theo Sở Y tế Hà Nội
